იცი რომ ბიუჯეტი ხალხის ფულია? უყურე ვიდეოს და გაიგე რა არის და როგორ იქმნება სახელმწიფო ბიუჯეტი

„იდეების აუქციონმა“ სამ გუნდს კარგი და საინტერესო საქმეების კეთების საშუალება მისცა: ბაღდათის სოფელ დიმში მცხოვრები ქალები ღია კინოთეატრის მოწყობას, ახალციხეში ბავშვთა და მოზარდთა განვითარების ცენტრი აუტიზმის შესახებ ცნობადობის ამაღლებისა და ქცევის სომხურენოვანი თერაპევტის გადამზადებას შეძლებენ. დათო ცინარიძე კი, რუსთავში, საკუთარ ეზოში შექმნილ ურბანულ ბაღს განავითარებს და თანამოქალაქეებისთვის სასაუბრო სივრცედ აქცევს.  „იდეების აუქციონი“ სხვადასხვა ჯგუფებს ეხმარება საკუთარი იდეები წარუდგინოს აუდიტორიას და მათგან ფინანსური მხარდაჭერა მოიპოვონ. მოკლედ რომ ვთქვათ ეს არის დაფინანსების ფორმა, რომელიც აკავშირებს თანხის პოტენციურ გამცემსა და იდეის ავტორს. მექანიზმს „ქრაუდფანდინგი“ ანუ სახალხო დაფინანსება ჰქვია, რომელიც წამოიწყო საქართველოს სტარტეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრმა (CSRDG) და პირველი აუქციონიც ახლახანს გაიმართა, სამმა გუნდმა აუდიტორიისგან, მოსალოდნელზე მეტი მხარდაჭერა (20, 900 ლარი) მიიღო. ცენტრის მიერ წამოწყებული ახალი ინიციატივა გრძელდება – „იდეების აუქციონი“ უკვე ელოდება ახალ და საინტერესო იდეებს. ს აქართველოს სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრი 1995 წელს დაარსდა, იმ ხანად საზოგადოებისთვის პრაქტიკულად უცნობი იყო საზოგადოებრივი ორგანიზაციის ცნება, თუმცა ცენტრის დამფუძნებლები თვლიდნენ, რომ სწორედ ეს იურიდიული ფორმა იძლეოდა შესაძლებლობას მოსახლეობისთვის სასარგებლო საქმიანობა წამოეწყოთ.  თითქმის სამი ათეული წლის საქმიანობისა და გამოცდილების ცენტრი რამდენიმე მნიშვნელოვან პროგრამას ახორციელებს სოციალური მეწარმეობისა და თემის განვითარების მიმართულებით, ევროინტეგრაციის ხელშეწყობის კუთხით, მუშაობს კარგი მმართველობის ხელშეწყობის, სოციალური პასუხისმგებლობის დამკვიდრებისა და მომხმარებელთა უფლებების დაცვის მიზნით.

საქართველოში გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლება აქტივისტებისთვის, ადამიანის უფლებათა დამცველებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებისთვის ერთ–ერთ მთავარ გამოწვევად რჩება. გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლების საკითხებზე საუბრობს მარიამ სვიმონიშვილი, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ადამიანის უფლებების დაცვის პროგრამის დირექტორი.

დომენიკა ერისთავმა 1914 წელს ქართველ ქალთა საზოგადოების დაარსებაში დიდი წვლილი შეიტანა, და ორგანიზაციის წევრებმა თავმჯდომარედაც აირჩიეს. იგი ღიად მსჯელობდა ქალის ჩაგვრაზე, ქალისა და კაცის თანასწორობის აუცილებლობაზე და ცდილობდა საზოგადოება დაერწმუნებინა რომ ქალები მამაკაცთა თანასწორნი უნდა იყვნენ. მის პუბლიცისტურ წერილში, რომელიც „სახალხო გაზეთში“ გამოქვეყნდა ვკითხულობთ: „რამდენად მთლიანი თავისუფალი პიროვნებაა დედაკაცი, იმდენად საღია აზროვნება. ეს წვეთია კაცობრიობის ოკეანეში. ყოველი დიდი შემოქმედებითი ნიჭი იქ წარმოიშობის, სადაც დედაკაცი მონა კი არ არის, არამედ თავისუფალი ადამიანია.“

ეს დღე მსოფლიოს კიდევ ერთხელ შეახსენებს ბავშვების მიმართ ზრუნვის აუცილებლობას, მათი ჯანმრთელობის, განათლების და სიცოცხლისთვის სათანადო პირობების შექმნას, ძალადობისა და ომისაგან დაცვას...  პუტინის ომს უკრაინაში უამრავი ბავშვის სიცოცხლე შეეწირა, მილიონობით ქალი და ბავშვი ლტოვილად იქცა. გაეროს ბავშვთა ფონდის (UNICEF) ინფორმაციით, უკრაინელი ბავშვების ნახევარზე მეტს - 7,5 მილიონ ბავშვს ომის შედეგად საცხოვრებლის დატოვება მოუწია.  ყველა ბავშვს ვუსურვებთ მშვიდობიან გარემოში ცხოვრებას, განსაკუთრებით უკრაინელ ბავშვებს, რომლებმაც მშობლიური ქვეყანა იძულებით დატოვეს, ან ისევ სარდაფებში ემალებიან რუსეთის აგრესიას... ვუსურვებთ, საკუთარ ქვეყანაში, სახლებში, სკოლებში, ოჯახის წევრებისა და მეგობრების გარემოში მალე დაბრუნებას...

"ჩვენს ხალხს და საზოგადოებას ერთი ჩინებული და მოსაწონარი ღირსება აქვს: ის, რომ ჩვენში ტრაბახობას და კუდაბზიკობას მოკლე ფეხი აბია, საზოგადოდ რომ ვსთქვათ, ჩვენში თითქმის არავინ არ მალავს ჩვენი ქვეყნის ნაკლულევანებას.  ჩვენს საზოგადოებაში ყველა დარწმუნებულია, რომ შველა ჩვენს ერთის მშვენიერს დილას ზეციდან ჩამოგვიფრინდება, ისე რომ თვითონ ხელის განძრევაც არ დაგვჭირდება ჩვენი ბედის გაუმჯობესებისათვის. ჩვენი მოქმედება, ამ მხრით, სწორედ იმ ვაჭრის საქმეს ჩამოგავს, რომელსაც ლატარეის ბილეთი უყიდია, და ჰგონია, რომ დღეის იქთ მე არც ჯაფა და არც წვალება მჭირიაო, თავი რისთვის შევიწუხოო, დღეს თუ არა ხვალ ხომ მაინც უნდა მოვიგო ორასი ათასი მანეთიო. და რაკი ის ამ უცნაურ მოგებას პირდაღებული შეჩერებია, მისი ვაჭრობა ეცემა, მისი სერმია იღუპება და მისი მეზობლები კი ძლიერდებიან და მდიდრდებიან მისი მუშტრის გადაბირვით. ჩვენ ამნაირად შევჩერებივართ ერთს უცნაურ იმედს, თითქო ჯადოს, და ველით, როდის იქნება, რომ ყველა ჩვენი განსაცელი აგვაცილოს იმან თავიდან და მოგვავლინოს სამოთხის ბედნიერება თავისი ზღაპრული სულის ჩაბერვით..."

საქართველოში პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა აქტივისტებისთვის, ადამიანის უფლებათა დამცველებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებისთვის ერთ–ერთ მთავარ გამოწვევად რჩება. სულ ახლახანს გამოქვეყნდა სსო მეტრის 2021 წლის ანგარიში (სსო–ების გარემოს შეფასების რეგიონული ინსტრუმენტი), რომლის თანახმად 7 ქულიანი სისტემით, საქართველოში, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა 3,9 ქულით შეფასდა. სწორედ ეს საკითხი გახდა ერთ–ერთი მიზეზი, რის გამოც საქართველო შეფასებულია, როგორც საშუალო რისკის ქვეყანა სამოქალაქო საზოგადოებისთვის.  პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის საკითხებზე საუბრობს პოლიტიკის ანალიტიკოსი ეთო გვრიტიშვილი.  სსო მეტრი – https://bit.ly/3z2332J

ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება ერთ-ერთ პირველ საზოგადოებრივ ორგანიზაციად მოიაზრება, რომელიც 1879 წლის 31 მარტის წესდებით დაარსდა. 1879 -1918 წლებში ორგანიზაციას ხელმძღვანელობდნენ: დიმიტრი ყიფიანი, ივანე ბაგრატიონ მუხრანელი, გიორგი ყაზბეგი, ყველაზე დიდხანს, სიცოცხლის ბოლომდე ილია ჭავჭავაძე. იმ ხანად სახელმწიფოებრიობის ნიშნები თანდათან ქრებოდა, საზოგადოების უმთავრესი საზრუნავიც სწორედ ეს იყო. საზოგადოების წევრები გადარჩენის ერთადერთ გზად განათლების გავრცელებას მიიჩნევდნენ.  ათეული წლების განმავლობაში, ორგანიზაცია ხელს უწყობდა სასკოლო–საგანმანათლებლო და საბიბლიოთეკო კერების დაარსებას, ეხმარებოდა თეატრსა თუ საგამომცემლო სახლებს, ეძებდა და აგროვებდა ძველ ქართულ ხელნაწერებსა და ნაბეჭდ წიგნებს, ისტორიულ–არქეოლოგიურ და ზეპირსიტყვიერების ნიმუშებს, ახალგაზრდებისთვის გასცემდა სასწავლო სტიპენდიებს.  წევრთა შემოწირულობებთან ერთად, წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას ფინანსურად უზრუნველყოფდნენ ქართველი მეცენატები.

ახლახანს გამოქვეყნდა სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების საარსებო გარემოს შეფასების (CSO Meter) უახლესი ანგარიში. ანგარიშის თანახმად, საქართველოში გარემო 7-დან 4,7 ქულით შეფასდა (კანონმდებლობა: 5,2 ქულა, პრაქტიკა 4,3 ქულა). რაც, შედეგების მიხედვით, საშუალო რისკის გარემოზე მიუთითებს. სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების მონიტორინგის ინსტრუმენტი მოიცავს 11 უფლებრივ პრინციპს, რომლის მიხედვითაც ფასდება როგორც კანონმდებლობა, ასევე, პრაქტიკა. სსო-ების მონიტორინგის ინსტრუმენტი უნიკალური მექანიზმია და მისი მიზანია უზრუნველყოს სსო-ების გარემოზე მუდმივი, თანმიმდევრული მონიტორინგის შესაძლებლობა. შეფასების შედეგად მიღებული მონაცემები კი სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების გარემოს გასაუმჯობესებლად გამოიყენება. ერთ-ერთი პრინციპი სსო-ების სახელმწიფო მხარდაჭერაა, რომლის მიხედვით საქართველოში არსებული გარემო 4.2 ქულით შეფასდა (საკანონმდებლო 4.4, ხოლო პრაქტიკა 4.0) და მონაცემების მიხედვით წინსვლა არ შეინიშნება. აღნიშნული პრინციპი რამდენიმე სტანდარტს აერთიანებს, მათ შორისაა სსო-ების ფინანსური და არამატერიალური სახელმწიფო მხარდაჭერისთვის ეფექტიანი და მრავალფეროვანი მექანიზმების კუთხით არსებული გარემო. ანგარიშის მიხედვით, სსო–ებისთვის ხელმისაწვდომია სახელმწიფო დაფინანსების სხვადასხვა მექანიზმი (გრანტი, სუბსიდიები, სახელმწიფო შესყიდვები, ვაუჩერეული სისტემა, ე.წ. „პროგრამული დაფინანსება“), თუმცა მუნიციპალიტეტებს კვლავ არ შეუძლიათ გრანტების გაცემა. ადგილობრივი სსო-ების და ადგილობრივი ხელისუფლების ძალისხმევის მიუხედავად, საკანონმდებლო დონეზე ეს საკითხი ისევ მოუგვარებელია. არადა, საზოგადოებრივი ორგანიზაციები ხშირად მუნიციპალური ხელისუფლების მთავარ პარტნიორებს წარმოადგენენ ადგილობრივი საკითხების გადაწყვეტისას. ასეთ შემთხვევებში, პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ამ მიზნისთვის გამოყენებულია დაფინანსების ნაკლებად ეფექტიანი მექანიზმები (ვაუჩერული სისტემა, სახელმწიფო შესყიდვა) ან პროგრამული დაფინანსების არსებული პრაქტიკა ნაკლებად გამჭვირვალეა. პროგრამული დაფინანსების პროცესი ბევრ კითხვას ბადებს და გავლენას ახდენს სსო-ების იმიჯსა და საქმიანობაზე, ამ პრაქტიკის საკანონმდებლო ჩარჩოში მოქცევა ხელს შეუწყობდა  დაფინანსების დაგეგმვისა და გაცემის პროცესის მეტ გამჭვირვალობას და სანდოობას. ასევე, რიგ შემთხვევებში, ხელს შეუწყობდა მუნიციპალიტეტის ფუნქციების უკეთ განხორციელებას, მუნიციპალიტეტის საბიუჯეტო და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების რესურსების გაერთიანების გზით საზოგადოებრივად სასარგებლო ადგილობრივი ინიციატივების განხორციელებას. ანგარიში მოიცავს სარეკომენდაციო ნაწილსაც, რომლის თანახმადაც, ხელისუფლებამ უნდა შეიმუშავოს სახელმწიფო დაფინანსების ერთიანი საკანონმდებლო სტანდარტები, რომელიც უნდა აერთიანებდეს მკაფიო სახელმძღვანელო მითითებებს გრანტის მინიჭების პროცესისთვის (მონაწილეობითი გადაწყვეტილებების მიღება, შერჩევის კრიტერიუმების წინასწარი განსაზღვრა, ინტერესთა კონფლიქტის თავიდან აცილება, გამჭვირვალობა და ა.შ.) დისკრიმინაციული და თვითნებური გადაწყვეტილებების პრევენციისა და შემდგომი გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების სტანდარტების ინსტიტუციონალიზაციისთვის. ამავე დროს, ადგილობრივი ინიციატივების მხარდასაჭერად გრანტის გამცემ სუბიექტებს მუნიციპალიტეტებიც უნდა დაემატოს. სსო მეტრი:  ქვეყნის ანგარიში 2021... მოამზადა: თეკლე ქაროსანიძემ

ნიკო ხობის სოფელ ხეთაში დაიბადა და გაიზარდა, ბავშვობიდან ყოველთვის ჰქონდა სურვილი რაც შეიძლება მეტი ცოდნა და გამოცდილება მიეღო, მაგრამ სოფლის გარემო ამის შესაძლებლობას არ იძლეოდა. წლების შემდეგ, სწორედ, ეს გახდა ახალგაზრდული საგანმანათლებლო სივრცის ნიკოს ეზოს დაფუძნების საფუძველი, სადაც ახალგაზრდები შეძლებდნენ სხვადასხვა მიმართულებით ცოდნის გაღრმავებას.  „1997-2003 წლებში სკოლაში მხოლოდ ფორტეპიანოს წრე იყო, შესაბამისად, მეც და ჩემი ბიძაშვილებიც დავდიოდით ფორტეპიანოზე. როდესაც მეოთხე კლასში გადავედით და სხვა ინტერესები გაგვიჩნდა საჭირო იყო რაიონულ ცენტრში სიარული, ხობში დავიწყე ბიძაშვილებთან ერთად ჭადრაკზე და ქართულ ცეკვაზე სიარული. მახსოვს კვირაში 3 დღე სკოლის შემდეგ, როგორ ველოდებოდით ავტობუსს, რომ ხობში წავსულიყავით. სპეციალურად უფროსებთან ახლოს ვდგებოდით, წინააღმდეგ შემთხვევაში ავტობუსი არ გააჩერებდა. ვერც გაამტყუნებ მძღოლს, რადგან ჩვენ თითქმის არასდროს ვიხდიდით მგზავრობის საფასურს და მხოლოდ მადლობით შემოვიფარგლებოდით. იგივე პრობლემები იყო სახლში დაბრუნებისას, ზამთარში განსაკუთრებით, როცა ადრე ღამდებოდა.  მას შემდეგ 20 წელი გავიდა და ბევრი რამ გაუმჯობესდა, მაგრამ სოფლის ახალგაზრდობისთვის ინფორმაციის ნაკლებობის და თანამედროვე სიახლეებზე წვდომის პრობლემა კვლავ აქტუალურია.  2020 წელს გადავწყვიტე, სოფელში, წინაპრების სახლის პირველი სართული შეხვედრების ოთახად გადამეკეთებინა. ყოფილიყო სივრცე, სადაც სიახლეს გაიგებდნენ ახალგაზრდები. გარკვეული ხედვა მქონდა, რა თქმა უნდა, მაგრამ უმეტესწილად ენთუზიაზმით და საკუთარი სახსრებით შევუდექი იდეის განხორციელებას. პირველი თანამოაზრეც გამომიჩნდა - ჩვენი გვარის უხუცესი, 87 წლის კარლო ბაძაღუა, რომელიც ხელოსანი კაცია, ასაკის მიუხედავად ენერგიით სავსეა და შევუდექით ოთახის კეთილმოწყობას, გავარემონტეთ, შევღებეთ, მოვაკოხტავეთ და დავიწყეთ. თავიდან მეგობრები ჩამოდიოდნენ თბილისიდან, ბათუმიდან, რუსთავიდან, რომლებიც თავიანთ საქმეში პროფესიონალები იყვნენ და გამოცდილებას უზიარებდნენ ახალგაზრდებს ისეთ თემებზე, როგორიცაა: საზოგადოებასთან ურთიერთობა, მეწარმეობის საფუძვლები, ადამიანის უფლებები, ფოტოგრაფია და ა.შ. ამ ყველაფერმა იმდენად დიდი ენერგია მოგვცა, რომ გადავწყვიტე დონორი ორგანიზაციებისთვის მიმემართა.  2021 წლის გაზაფხულზე ფრიდირიხ ებერტის ფონდი, კონსულტაციისა და ტრენინგის ცენტრი, იმფაქტ ჰაბ თბილისი დაინტერესდნენ ჩვენით. უკვე გაგვიჩნდა საშუალება დარგის ექსპერტები ჩამოგვეყვანა და კვალიფიციური ინფორმაცია მიგვეწოდებინა ახალგაზრდებისთვის მათთვის საინტერესო ფორმით, თამაშებით, გასვლებით, ფილმის ჩვენებებით და ა.შ. უამრავი ემოცია გავცვალეთ, ბევრი დაუვიწყარი მოგონება აკავშირებს ,,ნიკოს ეზოსა’’ და ახალგაზრებს, საფუძველი ჩავუყარეთ ახალ გამოცდილებებს. მჯერა, რომ ამ ყველაფერს გრძელვადიანი და დადებითი შედეგის მოტანა შეუძლია. ვაგრძელებთ მუშაობას და ვგეგმავთ, რომ 2022 წელი უფრო დატვირთული და ნაყოფიერი იყოს“, ამბობს ორგანიზაცია „ნიკოს ეზოს“ დამფუძნებელი ნიკო ბაძაღუა.

ეს ქვეყანა შენია, ეს ქალაქიც შენია, სადარბაზო, ქუჩა და სკვერიც შენთვისაა. ის, რაც ჩვენი სახლის გარეთ ხდება ყველას გვეხება, რადგან სახლი ეზოდან იწყება! #გაიზიარეპასუხისმგებლობა რადგან #ესქვეყანაშენია

ალბათ, ბევრს არ სმენია იაკობ ზუბალაშვილის შესახებ. დღეს მოგიყვებით თუ რა აკავშირებს მას წიგნიერების გავრცელებასთან და ლუვრთან. ზუბალაშვილების გვარი გამორჩეულია, შუასაუკუნეებიდან მოყოლებული ხუთ ათეულამდე ზუბალაშვილი მაინცაა ცნობილი, რომლებიც კომერციით, მეწარმეობით, ქველმოქმედებითა და მეცენატობით იყვნენ დაკავებულნი. ნიკო ნიკოლაძე აღნიშნავდა, რომ „საქართველოში ბევრია მდიდარი, მაგრამ ზუბალაშვილთა მსგავსი ქველმოქმედი არავინაა“. მათ შორისაა იაკობ ზუბალაშვილი, მისი ცხოვრების ბევრი დეტალი უცნობია, თუმცა თავისი წინაპრების, ძმების მსგავსად ქველმოქმედი იყო. 1876 წელს დაიბადა და ცხოვრების პირველი ნახევარი საქართველოში განვლო. მან წიგნიერების გავრცელების კუთხით დიდი წვლილი შეიტანა, მისი ინიციატივით ჩამოყალიბდა საგამომცემლო ამხანაგობა „ცისკარი“, ფინანსურ მხარდაჭერას უწევდა „ივერიას“, „მოგზაურს“, „ნაკადულს“, გეგმავდა საქართველოს ენციკლოპედიის გამოცემასა და მასზე მრავალი წელი მუშაობდა, აქტიურად ეხმარებოდა ქართველ სტუდენტებს. ცხოვრების მეორე ნახევარი საფრანგეთში გაატარა. მხატვრობითა და მუსიკით გატაცებული იაკობი აგროვებდა უნიკალურ ფერწერულ ტილოებს, ქანდაკებებს, გრავიურებს და ხელოვნების სხვა ნიმუშებს. რომელთა ნაწილს პარიზის სიძველეთასაცავებს – ლუვრს, ორსეს მუზეუმს, პეტი პალესა და დეკორატიული ხელოვნების მუზეუმს ხშირად ჩუქნიდა, ნაწილს კი აუქციონებზე ყიდდა. ლუვრისთვის 581 ნახატი გადაუცია, რისთვისაც იგი, როგორც „ხელოვნების მფარველი“, 1920 წელს საპატიო ლეგიონის მედლით დააჯილდოვეს, მოგვიანებით ლუვრის მეგობართა საზოგადოების საბჭოს წევრად აირჩიეს. ფრანგული სამყარო ქართველ მრეწველს, კომერსანტსა და ქველმოქმედს ჟაკ მიშელ ზუბალოვის სახელით იცნობს. იგი, როგორც ბაქოს ნავთობსაბადოების მეწილე, ძირითადად ამ ოჯახური ბიზნესიდან მიღებული დივიდენდებით ცხოვრობდა. 30–იან წლებში მისმა შემოსავლებმა მკვეთრად იკლეს – მეცენატმა და ქველმოქმედმა სიცოცხლის ბოლო წლები გაჭირვებაში გაატარა. ლუვრში, ერთ–ერთი საექსპოზიციო დარბაზის კედელზე ამოტვიფრულია მუზეუმის შემომწირველთა ვინაობა, რომელთა შორისაა იაკობ ზუბალაშვილის სახელიც. პეტი პალეს ერთ–ერთი დარბაზი კი „ზუბალაშვილის დარბაზად“იწოდება. წყარო: https://bit.ly/3kJLegu