„ამისთანა მაღალმნიშვნელოვანი საზოგადოება ჩვენში ჯერ არ დაბადებულა, მას დანიშნულებად აქვს ერის განათლება." ასე ეხმაურებოდა იაკობ გოგებაშვილი ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების - ერთ-ერთი პირველი ქართული საზოგადოებრივი ორგანიზაციის დაარსებას.

სახელმწიფო საგრანტო დაფინანასების არსებული პრაქტიკა კითხვის ნიშნებს სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს გამჭვირვალობის თვალსაზრისით უჩენს. ორგანიზაციების ნაწილი მიიჩნევს, რომ, დღეისთვის, სახელმწიფო ბიუჯეტის ამ რესურსს ხელისუფლება, ძირითადად. მის მიმართ ლოიალურად განწყობილი სსო-ების დასაფინანსებლად იყენებს. დასტურად, მათ სახელმწიფო გრანტის როგორც გაცემის, ისე - მონიტორინგის დაუხვეწავი მექანიზმები მოჰყავთ. პირველის თაობაზე, ჩვენი პუბლიკაციების ციკლში, ნაწილობრივ, უკვე ვისაუბრეთ. ამჯერად, სახელმწიფოს მიერ გაცემული გრანტების შედეგების მონიტორინგის თვალსაზრისით არსებულ ვითარებას მიმოვიხილავთ.  მიმოხილვა ეყრდნობა 4 კვლევას, რომელიც სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტის (CSI) მიერ ევროკავშირისა და გერმანიის ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ფედერალური სამინისტროს მიერ დაფინანსებული პროექტის, „სამოქალაქო საზოგადოების განვითარების ინიციატივა“, ფარგლებში გაცემული მცირე გრანტებით ჩატარდა. 2019 და 2020 წლებში გამოცხადებულ კონკურსებში გამარჯვებულმა სსო-ებმა - „მწვანე კავკასიამ“, „დემოკრატიული ჩართულობის ცენტრების ქსელმა“, „საქართველოს ახალგაზრდა ეკონომისტთა ასოციაციამ“ - სახელმწიფო ინსტიტუტების მიერ 2016-2017-2018-2019 წლებში სახელმწიფო გრანტების გაცემის არსებული პრაქტიკა შეისწავლეს. კვლევის საგანს წარმოადგენდა როგორც გრანტის გაცემის დაგეგმვა, ისე - მისი გაცემის პროცესი, გაცემული გრანტის მონიტორინგი და შეფასება.  კვლევების შედეგები კიდევ ერთხელ აჩვენებს, რომ საერთო, თუნდაც, მინიმალური სტანდარტები ამ მიმართულებით არ არსებობს, სახელმწიფო ინსტიტუციების მიერ განხორციელებული პროგრამების პროცედურები ერთმანეთისაგან განსხვავდება, ვინაიდან ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლადაა შემუშავებული, თუმცა, ძირითადი პრინციპები ყველგან ერთნაირია. გამოიკვეთა, რომ:  საგრანტო პროგრამის ეფექტურობა არ მოწმდება გაცემული გრანტებით შესრულებული პროექტების შედეგების ანალიზის საფუძველზე;  საკმაოდ დაბალია როგორც პროგრამების მიმდინარეობის, ისე - ცალკეული გრანტების ფარგლებში მიღწეულ შედეგების თაობაზე საზოგადოების ინფორმირების ხარისხი. მართალია, ამ ინფორმაციის ნაწილის მოპოვება საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის შემთხვავაში შესაძლებელია, მაგრამ პროაქტიულად მისი დიდი ნაწილი არ ქვეყნდება;  საგრანტო პროგრამების განხორციელების შემდეგ, სახელმწიფო ინსტიტუციები, მცირე გამონაკლისის გარდა, არ შეისწავლიან უშუალოდ ბენეფიციართა (მოქალაქეთა) კმაყოფილების ხარისხს;  არ ხდება პროგრამების განხორციელების პროცესში მიღებული შედეგების ანალიზის გათვალისწინება შემდეგი წლის საგრანტო პროგრამების დაგეგმვისას;  საგრანტო პროგრამების ეფექტურობის მონიტორინგის ვალდებულება, გრანტის გაცემის წესის მიხედვით, არც ერთ საჯარო უწყებას არ აქვს. შესაბამისად, არ არსებობს სახელმწიფო საგრანტო პროგრამების ეფექტურობის ფართომასშტაბიანი კვლევა, რომელიც განამტკიცებს ინტერვენციის საჭიროებას და განსაზღვრავს მიღწეულ შედეგებს.  ორწლიანმა კვლევამ აჩვენა, რომ სახელმწიფო გრანტების მონიტორინგი, ძირითადად, ფინანსურ მონიტორინგს გულისხმობს და სახელმწიფო უწყებები, ამ მხრივ, მომთხოვნები არიან. ასე, მაგალითად:  რიგ შემთხვევებში ზედმეტად გართულებულია ფინანსური ანგარიშგების მოთხოვნები და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მიმართ გამოიყენება ის მოთხოვნები, რაც საჯარო სტრუქტურების ფინანსური ანგარიშგებისთვისაა გათვალისწინებული. ამასთან, ცალკეულ შემთხვევებში, რიგი მოთხოვნებს გრანტის მიმღებებს პოსტ-ფაქტუმ, პროექტების დასრულების შემდეგ უყენებენ რაც ანგარიშგების პროცესში გაურკვევლობას იწვევს;  გავრცელებული პრაქტიკის მიხედვით, გრანტის მიმღებისაგან მოთხოვნილია შუალედური და საბოლოო ანგარიშები, რომელშიც დეტალურად უნდა იყოს აღწერილი შესრულებული სამუშაო და თან ერთვოდეს შესაბამისი ფოტო-ვიდეო მასალა, მონაწილეთა დასწრების ფორმა, სამართლებრივი დოკუმენტები, ხელშეკრულებები, გადარიცხვის დამადასტურებელი ქვითრები და ა.შ.;  მონიტორინგის მექანიზმი მოიცავს სატელეფონო კომუნიკაციას, საველე ვიზიტებსა და ღონისძიებებზე დასწრებას. საველე ვიზიტები, ჩვეულებრივ, ხორციელდება გრანტის მიმღებ ორგანიზაციასთან შეთანხმების საფუძველზე და წინასწარ შედგენილი გრაფიკით;  სახელმწიფო უწყებების ნაწილს აქვთ პროექტის მონიტორინგის დოკუმენტურად დადასტურებული ანგარიშები. სხვა უწყებების შემთხვევაში გაფორმებულია მიღება-ჩაბარების აქტი მხარეებს შორის, რაც ადასტურებს შესრულებულ სამუშაოს;  ანგარიშგების ვადები განსხვავდება უწყებების მიხედვით. უმეტეს შემთხვევაში გვხვდება კვარტალური, ყოველთვიური და საბოლოო ანგარიშგება, თუმცა, არსებობს ყოველკვირეული ანგარიშგების პრაქტიკაც;  იშვიათი გამონაკლისის გარდა, ფინანსური ანგარიშების შესწავლას საჯარო უწყებები საკუთარი შიდა რესურსებით ართმევენ თავს, რაც შეეხება საგრანტო პროექტების აუდიტს, ასეთი მიდგომა არც ერთი საჯარო უწყების შემთხვევაში არ გვხვდება. გრანტის გამცემები აღნიშნავენ, რომ საგრანტო კომპონენტი არის უწყების წლიური აუდიტის ნაწილი და განცალკევებულად მისი შეფასება არ ხდება. კვლევაში მონაწილე ორგანიზაციებს მნიშვნელოვნად მიაჩნიათ საგრანტო პროგრამის ეფექტურობის შეფასება. მათი აზრით, ეს წინ გადადგმული ნაბიჯი იქნება საზოგადოებისთვის აქტუალური საკითხების მოგვარებისა და ამ პროცესში საგრანტო პროგრამის როლის განსაზღვრის კუთხით. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ეს მუდმივმოქმედი საგრანტო პროგრამის შემთხვევაშია, რადგან სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს ზუსტი ინფორმაცია იმის შესახებ თუ რა შედეგი მოიტანა კონკრეტული საგრანტო პროგრამის განხორციელებამ გრძელვადიან პერსპექტივაში.  მოამზადა მაკა ჯაიანმა

გაიცანით სანატორიუმ „ქართლის" მაცხოვრებლები, ადამიანები, რომლებსაც ახსოვთ ომი და მისი სიმძიმე. ახლა კი თავად აძლევენ სამოქალაქო პასუხისმგებლობის და აქტივიზმის მაგალითს სხვებს. „უკრაინაში ომი არის ომი ბოროტების წინააღმდეგ. ჩვენ, აფხაზეთიდან დევნილებმა ეს ყველაფერი 30 წლის წინ გამოვიარეთ, 13 თვე შიშველი ხელებით ვიცავდით აფხაზეთს, ჩვენი გმირი ბიჭების სიცოცხლის ფასად. ეს ომი ჩვენიცაა და აფხაზეთიდან დევნილებმა ყველაზე კარგად ვიცით უკრაინელი ხალხის ტკივილი. უკრაინელები ჩვენს გვერდით იყვნენ ყველაზე მძიმე პერიოდში, მათმა ორმა სამხედრო გემმა გაიყვანა სამშვიდობოს ასობით ადამიანი. სანატორიუმ „ქართლის" მაცხოვრებლებმა გადავწყვიტეთ მცირედით დავხმარებოდით უკრაინელ ხალხს. ყველამ ერთსულოვნად მოვაგროვეთ თანხა, ვისაც რამდენი შეეძლო. წარმოიდგინეთ, მარტოხელა მოხუცი თავისი პენსიიდან ბოლო 5 ლარს რომ მოგცემს და გეტყვის მე არაფერი მიჭირს, იქ უკრაინაში დაჭრილს უფრო უჭირსო, ამის შემდეგ სიტყვებიც ზედმეტია. შეგროვილი თანხით ვიყიდეთ პირველადი დახმარების ნივთები: მედიკამენტები, გადასხმის სისტემები, ბავშვებისთვის საკვები, პამპერსები, ზოგიერთმა თანხა გადარიცხა უკრაინის დასახმარებელ ფონდში და ამგვარად, უკვე ორჯერ, შევძელით მცირე დახმარების გაგზავნა. ძალიან ბევრს აქვს სურვილი შეიფაროს უკრაინიდან დევნილები, ბავშვები და ქალები, მაგრამ შენობა, რომელშიც ვცხოვრობთ ინგრევა და მათ სიცოცხლეს ისევ საფრთხეში ვერ ჩავაგდებთ. გაუსაძლისი პირობების შესახებ უამრავი უწყებას მივმართეთ, მხოლოდ შენობის საბოლოო რღვევისა და ტრაგიკული ამბის შემდგომ – ერთ–ერთმა მაცხოვრებელმა სიცოცხლე შესწირა ამ საკითხს – მოვექეცით ყურადღების ცენტრში. ახლა დევნილთა განსახლების ეტაპობრივი პროცესი მიმდინარეობს." - ამბობს ჩვენთან ინტერვიუში სანატორიუმის ერთ-ერთ მაცხოვრებელი ირმა ნაჭყებია.  პ.ს. ამჟამად, საქართველოში, დაახლოებით, 270 000 დევნილია აფხაზეთიდან და ცხინვალის რეგიონიდან. მათი სახლები, ანუ საქართველოს ტერიტორიების 20% ოკუპირებულია რუსეთის მიერ, რუსეთი ახლა უკრაინის ოკუპაციას ცდილობს... #არაოკუპაციას #არარუსეთს #მხარდაჭერაუკრაინას

მრავალფეროვნების სახეები – მულტიმედია პლატფორმაა, რომელიც მოგვითხრობს საქართველოს რელიგიურ და ეთნიკურ მრავალფეროვნებაზე, გვიამბობს სხვადასხვა კუთხეში მცხოვრებ ადამიანებზე, მათ ისტორიებსა და ტრადიციებზე. გვამოგზაურებს საქართველოს სხვადასხვა კუთხესა თუ ეპოქაში, გვიჩვენებს რა მოგვცა უწყვეტმა მრავალფეროვნებამ, ერთობლივმა თანაცხოვრებამ. „მრავალფეროვნების სახეები" ტოლერანტობის და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის ერთ–ერთი მრავალწლიანი პროექტია, რომლის ფარგლებშიც ორგანიზაცია ქმნის არა მხოლოდ მდიდარ მულტიმედიურ მასალას, არამედ დიდ ყურადღებას უთმობს სტრატეგიულ სამართალწარმოებას ადამიანის უფლებებისა და თანასწორობის ადვოკატირების კამპანიებს და საგანმანათლებლო რესურსების შექმნას. მართავს საგანმანათლებლო ღონისძიებებს, სემინარებს, საჯარო დისკუსიებს, ქმნის გამოცემებს მასწავლებლებისთვის, მოსწავლეებისა თუ ჟურნალისტებისთვის. „ტოლერანტობის გაკვეთილების“ საშუალებით კი წარმოაჩენს რელიგიისა და რწმენის თავისუფლებასა და ეთნიკურ მრავალფეროვნებასთან დაკავშირებულ პრობლემებსა და მათი გადაჭრის გზებს. ტოლერანტობის და მრავალფეროვნების ინსტიტუტი (TDI) 2013 წელს შეიქმნა და მისი მიზანია: 🔹 რელიგიისა და რწმენის თავისუფლების დაცვა და საზოგადოებაში ტოლერანტობის კულტურის განვითარების ხელშეწყობა; 🔹 რელიგიური, ეთნიკური და რასობრივი ნიშნით დისკრიმინირებული ადამიანებისა და ჯგუფების უფლებების დაცვა და ადვოკატირება; 🔹 სამოქალაქო ინტეგრაციის ხელშეწყობა; 🔹 რელიგიის თავისუფლების, დისკრიმინაციის აკრძალვის, უმცირესობების უფლებების მიმართულებით სახელმწიფო პოლიტიკის კვლევა და ანალიზი, კულტურათა დიალოგის ხელშეწყობა.

მოქმედი კანონმდებლობით, ქალთა მიმართ ძალადობა გულისხმობს საზოგადოებრივ თუ პირად ცხოვრებაში ქალების მიმართ გენდერული ნიშნით ჩადენილი ძალადობისათვის დამახასიათებელ ყველა ქმედებას. საქართველოს კანონი – ქალთა მიმართ ძალადობის ან/და ოჯახში ძალადობის აღკვეთის, ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების შესახებ დეტალურად განმარტავს ყოველივეს.  კერძოდ: 🔹 ფიზიკური ძალადობა - ცემა, წამება, ჯანმრთელობის დაზიანება, თავისუფლების უკანონო აღკვეთა ან სხვა ისეთი მოქმედება, რომელიც იწვევს ფიზიკურ ტკივილს ან ტანჯვას; ჯანმრთელობის მდგომარეობასთან დაკავშირებული მოთხოვნების დაუკმაყოფილებლობა, რაც იწვევს ოჯახის წევრის ჯანმრთელობის დაზიანებას ან სიკვდილს. 🔹 ფსიქოლოგიური ძალადობა - შეურაცხყოფა, შანტაჟი, დამცირება, მუქარა ან სხვა ისეთი მოქმედება, რომელიც იწვევს ადამიანის პატივის და ღირსების შელახვას. 🔹 სექსუალური ძალადობა - სექსუალური კავშირი ძალადობით, ძალადობის მუქარით ან მსხვერპლის უმწეობის გამოყენებით; სქესობრივი კავშირი ან სექსუალური ხასიათის სხვაგვარი მოქმედება ან გარყვნილი ქმედება არასრულწლოვნის მიმართ. 🔹 ეკონომიკური ძალადობა - ქმედება, რომელიც იწვევს საკვებით, საცხოვრებლით და ნორმალური განვითარების სხვა პირობებით უზრუნველყოფის, საკუთრების და შრომის უფლებების განხორციელების, აგრეთვე თანასაკუთრებაში არსებული ქონებით სარგებლობისა და კუთვნილი წილის განკარგვის უფლების შეზღუდვას; 🔹 იძულება - ადამინის ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური იძულება, შასრულოს ან არ შეასრულოს მოქმედება, რომლის განხორციელება ან რომლისგან თავის შეკავება მისი უფლებაა, ანდა საკუთარ თავზე განიცადოს თავისი ნება–სურვილის საწინააღმდეგო ზემოქმედება; საქართველოში მოქმედი კანონმდებლობა ქალთა მიმართ ძალადობის გამოვლენის და აღკვეთის მიზნით ითვალისწინებს სისხლისამართლებრივ, სამოქალაქო სამართლებრივ და ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ მექანიზმებს. თუ თქვენ გახდით ძალადობის მსხვერპლი ან ფლობთ ინფორმაციას ძალადობის თაობაზე, გთხოვთ 24 საათის განმავლობაში დარეკოთ სახელმწიფო ფონდის ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა საკონსულტაციო ცხელი ხაზის ნომერზე: +995 32 116 006 ან 112  წყარო: საქართველოს კანონი – ქალთა მიმართ ძალადობის ან/და ოჯახში ძალადობის აღკვეთის, ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების შესახებ

„ბაბაიას დიპლომატია" აკაკი ბაქრაძემ 1993 წლის სექტემბერში გამოაქვეყნა. აღნიშნული სტატიით იგი ეწინააღმდეგებოდა საქართველოს "დსთ"-ში შესვლას. გთავაზობთ, ამონარიდს სტატიიდან, რომელიც, სამწუხაროდ, დღესაც აქტუალურია. „პოლიტიკაში არ არსებობს კეთილი და ბოროტი რუსეთი. რუსეთი ერთია და იგი, პოლიტიკური თვალსაზრისით, არასოდეს იქნება საქართველოს მეგობარი. იგი იყო, არის და დარჩება საქართველოს მტერი. ბავშვურ ილუზიებს ერთხელ და სამუდამოდ უნდა გამოვეთხოვოთ. პოლიტიკურ მოვლენებს რეალურად და ფხიზელი თვალით შევხედოთ. სულერთია, ვინ მართავს რუსეთს რუსი ივანე მრისხანე თუ თათარი ბორის გოდუნოვი, გერმანელი ეკატერინე მეორე თუ ქართველი სტალინი. ისინი რუსეთის სახელმწიფო ინტერესებს ემსახურებიან. . . საქართველომ, ქართველმა ხალხმა თავისთავს საკუთარი ძალით უნდა უპატრონოს. ეს პოტენცია საქართველოს აქვს. ამას ჩვენი ისტორია თვალნათლივ ადასტურებს. აღარც რომის იმპერია არსებობს და აღარც ბიზანტიის, აღარც არაბთა ხალიფატი და აღარც ოსმალთა სულტანატი, აღარც მონღოლთა ულუსი და აღარც სპარსელთა შაჰინშატი. საქართველო კი არსებობს, იბრძვის, ქმნის. იგი გაუძლებს რუსეთის იმპერიის უკანასკნელ დღეებსაც. გაუძლებს იმ შემთხვევაში თუ არ დაადგება ბაბაიას დიპლომატიის გზას. ანდაზაა ქართული: დათვი რომ მოგერიოს, ბაბაია დაუძახეო. არ უნდა იყოს ეს ანდაზა ძველი. ყოველ შემთხვევაში იმდროინდელი, როცა ჩვენში ლაჩრობა არ ყოფილა პატივცემული. ანდაზა, ალბათ, მაშინ გაჩნდა, როცა საქართველოში ლაჩრობა კეთილგონიერებად მოინათლა. როცა საქართველო დაგლახდა და ბაბაიას ძებნა დაიწყო. („ბაბა“ თურქულად „მამას“ ნიშნავს. ამ მნიშვნელობით იხმარება იგი დღესაც საქართველოს ზოგიერთ კუთხეში). რამდენიც უნდა ვეძახოთ ჩვენს მტერს ბაბა, არ გახდება იგი მოყვარე და არ გვიპატრონებს მამასავით. გიორგი ბრწყინვალის საქართველო რომ დაეცა, იმის მერე ვის არ ვეძახეთ ბაბაია- სპარსეთს, თურქეთს, რუსეთს, არ გამოვიდა არაფერი. მტერი მტრად დარჩა. ჩვენ საცოდავ მეფეებს ეგონათ, რუსეთს ბაბაიას თუ დაუძახებდნენ ეშველებოდათ მათაც და საქართველოსაც. მოტყუვდნენ. ბაბაიამ საქართველოც შეჭამა და მათი დინასტიაც. ბაგრატიონთა გვარი სამად დაჰყო- გრუზინსკად, მუხრანსკად, და იმერეტინსკად - და საერთოდ გააქრო ისტორიის ასპარეზიდან. ქართველ სოციალ - დემოკრატებსაც (სულერთია, მენშევიკი იყო იგი, თუ ბოლშევიკი) ეგონათ, სოციალ-დემოკრატიულ, ანუ კომუნისტურ რუსეთს ბაბაიას თუ დავუძახებთ, გვეშველებაო, მაგრამ ისინიც მოტყუვნდნენ. ზოგს უცხოეთში აღმოხდა სული, ზოგს - ციმბირში და ზოგიც საკუთარ კარიერას ემსხვერპლა. საქართველო კი მონის უღელდადგმული დარჩა. არც დღეს გვიშველის ბაბაიას დიპლომატია. არ მოუტანს იგი საქართველოს კეთილს. დათვი დათვია და ბაბაიას ძახილით თვისებას არ გამოიცვლის. . . თუ ვინმე იმედოვონებს, რომ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში შესვლით, რუსეთი საქართველოს დაუბრუნებს აფხაზეთს და შიდა ქართლს (ყოფილ „სამხრეთ ოსეთს“), ან თავს იტყუებს ან სხვის მოტყუებას ცდილობს. მას მერე, რაც მე-19 საუკუნის 60-იან წლებში რუსეთმა გააუქმა აფხაზეთის სამთავრო, მოახდინა მისი ოკუპაცია, იგი (რუსეთი) თანამიმდევრულად ერეკებოდა ამ ტერიტორიიდან აფხაზებსაც (მოჰაჯირობა) და ქართველებსაც. დაცარიელებულ ტერიტორიაზე გეგმაზომიერად ასახლებდა რუსებს (ძირითადად კაზაკებს), სომხებს, ნაწილობრივ ჩრდილოკავკასიელებს და სხვა ხალხებს. რუსულმა საიდუმლო პროპაგანდამ 1921 წლიდან საგანგებოდ დაიწყო აფხაზებში ქართველთა მიმართ ფანატიკური სიძულვილის დანერგვა და მიაღწია კიდეც ამას. ეს მკაფიოდ გამომჟღავნდა ამ ომშიაც, როცა გუდაუთის ხროვა დაუნდობლად გაუსწორდა ქართულ მშვიდობიან მოსახლეობას. ამოწყვიტა იგი და ოკუპირებულ აფხაზეთში მოახდინა დექართველიზაცია. ამით რუსეთმა აფხაზეთის მითვისების მრავალწლიანი ოცნებაც აისრულა. იგი აფხაზეთს ნებაყოფლობით არასოდეს დააბრუნებს. . .  დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში საქართველოს შესვლით საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნების ვარაუდი ზღაპარია. მოწიფულ ადამიანებს ზღაპრების დაჯერება არ შეეფერებათ. . . უკანასკნელი ხუთი წლის მანძლზე ქართველმა ხალხმა თავგამეტებული იბრძოლა რუსეთისაგან თავდასახსნელად. 1991 წლის 31 მარტის რეფერენდუმში საქართველოს მოსახლეობამ ერთსულოვნად ხმა მისცა ჩვენი ქვეყნის სრულ დამოუკიდებლობას. წელიწადზე მეტია რუსეთი გამოუცხადებელ ომს აწარმოებს საქართველოს წინააღმდეგ. წაგლიჯა აფხაზეთი და შიდა ქართლი. გაუგონარი მხეცობით გაანადგურა ქართული მოსახლეობა აფხაზეთის ოკუპირებულ ნაწილში. ყოველივე ამის შემდეგ რა იურიდიული, რა ზნეობრივი უფლებით მოითხოვს საქართველოს მინისტრთა კაბინეტი დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში შესვლას? თან ყოვლად უსუსურ არგუმენტებს იშველიებენ. თურმე ამა თუ იმ დარგის ხელმძღვანელმა საქმეს თავი ვერ გაართვა. ეს კი იმის ბრალი ყოფილა, რომ რუსეთთან გაწყვეტილია ეკონომიკური კავშირი. ის, ვინც ასე მიამიტურად მსჯელობს, ცხადია, დღევანდელ ვითარებაში მინისტრად ვერ გამოდგება. საერთოდ კი უნდა ითქვას, რომ ისინი, ვისაც დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში შესვლა ეოცნებება და სხვა გზა ვერ მოუძებნია საქართველოს ეკონომიკის გასაჯანსაღებლად, არც მთავრობაში უნდა იყვნენ და არც პარლამენტში. თავის მართლება იმით, რომ ყველას აქვს უფლება საკუთარი განსხვავებული აზრი ჰქონდეს, ამ შემთხვევაში არ გამოდგება. ეს არ არის განსხვავებული აზრი. ეს არის მცდელობა საქართველოს პოლიტიკური მიზნისა და კურსის შეცვლისა. საქართველო დღეს მიდის დამოუკიდებლობის გზით. დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში შესვლა კი არის ისევ რუსეთის უღელქვეშ დაბრუნება. ასეთი ცვლიელებების მოთხოვნას განსხვავებული აზრი კი არ ჰქვია, არამედ სრულიად სხვა სახელი."

პროფესიით მსახიობი და ოპერატორი დავით ქაცარავა ალბათ ყველასთვის ნაცნობია, განსაკუთრებით ნაცნობია მის მიერ დაფუძნებული სამოქალაქო მოძრაობა "ძალა ერთობაშია“, რომელიც რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაციას ეწინააღმდეგება. შიდა ქართლის ოკუპირებულ ტერიტორიებთან სამოქალაქო პატრულირება 2017 წლის 25 ივლისიდან დაიწყო და დღემდე აგრძელებს. დღეს კი უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად უკრაინაშია. "როდესაც მოძრაობის დაფუძნება გადავწყვიტე, არც მიფიქრია ექნებოდა თუ არა ამას სახელი, საბოლოოდ კი გამოვიდა, რომ მე ვარ სამოქალაქო აქტივისტი. ეს ჩემთვის ძალიან ბევრს ნიშნავს, თუმცა მთავარია რას ვაკეთებ, რისთვის ვაკეთებ და რა იყო იმის მოტივაცია, რომ ამ მიმართულებით შემეცვალა ჩემი ცხოვრება. მანამ, სანამ სამოქალაქო მოძრაობას დავაფუძნებდი, დიდი ხანი ვფიქრობდი ამ საკითხზე. როდესაც ეს გადაწყვეტილება მივიღე, მას შემდეგ ჩემი ცხოვრება კარდინალურად შეიცვალა. კომფორტის ზონა გავარღვიე და ისეთ საქმეს შევეჭიდე, სადაც ბევრი მტერი გავიჩინე და საკმაოდ კომფორტული ცხოვრებიდან და პოპულარობიდან გადავერთე იმ მძიმე ვითარებაში, რომელშიც უამრავი პრობლემაა. სადაც ძალიან დიდი დოზით არის ზიზღი, შუღლი, ღვარძლი, ბოღმა, მტრობა. რაც შეეხება კონკრეტულად ჩვენს აქტივიზმს და ჩვენს ბრძოლას რუსული ოკუპაციის წინააღმდეგ, ბუნებრივია ამას ძალიან დიდი დატვირთვა აქვს, ვინაიდან რუსეთი ჩვენ გვებრძვის არამხოლოდ სამხედრო ძალით, არამედ ე.წ. „რბილი ძალითაც“, რომელსაც ჰიბრიდული ომის ფარგლებში ძალიან ეფექტურად იყენებს. ამის საწინააღმდეგოდ კი საჭიროა ასევე არანაკლებ ეფექტური საინფორმაციო ომის წარმოება, რომელშიც ჩვენ ძალიან აქტიურად ჩავერთეთ. რთულია ვისაუბრო იმ შედეგებზე, რომელიც ასახავს ამ ხუთ წლიანი ყოველდღიური აქტივობის შედეგებს, თუმცა რეალურად, შედეგი არის და ჩვენ ვახერხებთ რუსეთის „რბილ ძალას“ დავუპირისპიროთ ძალიან მნიშვნელოვანი საინფორმაციო ომი, რომლის მოგების შანსი სწორად ორგანიზების შემთხვევაში ქართველ ხალხს აქვს. ბოლო წლების განმავლობაში, ოკუპაციის თემამ გადაინაცვლა უკანა პლანზე, ეს კი მხოლოდ და მხოლოდ რუსეთის ინტერესებშია. ჩვენი შევძელით და ოკუპაციის საკითხი გაგვეხადა ისევ აქტუალური და ვფიქრობ, რომ ეს თითოეული ჩვენი აქტივისტის თავდაუზოგავი ბრძოლის შედეგია."

25 თებერვალი საქართველოს ისტორიაში ერთ–ერთი უმძიმესი დღეა. 101 წლის შემდეგაც კი არ იცვლება ოკუპანტთა სახე.  დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდგომ, ჩვენი ტერიტორიების 20% ოკუპირებულია რუსეთის მიერ. ამჯერად კი უკრაინა იბრძვის რუსეთის აგრესიისაგან საკუთარი ქვეყნის გადასარჩენად.  1921 წელს საქართველოს დამოუკიდებლობის დაკარგვის სიმძიმეს მიხეილ ჯავახიშვილი საკუთარ უბის წიგნაკში აღწერს. „25 თებერვალს მე ვიგრძენი, თუ როგორ შემოვიდა ტანში მჭრელი მახვილი, რომელიც მას აქეთ დღითი-დღე უფრო ღრმად მერჭობა. გაფითრებული ვარ და ტანში მუდმივი ჟრჟოლა მივლის. ეხლა სატევრის წვერი ზედ გულზე მაქვს დაბჯენილი და ვგრძნობ, ოდნავ რომ შევინძრე, ჩამესობა და ისე გამათავებს, რომ გმინვის ამოღებასაც ვეღარ მოვასწრებ.“  1929-1930 წლის ჩანაწერები მიხეილ ჯავახიშვილის უბის წიგნაკიდან

104 წლის წინ, 1918 წლის 26 მაისს საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკა შეიქმნა და სწორედ ამ დღეს მიიღო საქართველომ დამოუკიდებლობის აქტი. საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ბევრ განვითარებულ ქვეყანაზე ადრე, ჩატარდა საყოველთაო არჩევნები, სადაც მონაწილეობდნენ როგორც კაცები, ასევე ქალები.  1919 წელს ჩატარებულ დამფუძნებელი კრების არჩევნებში სხვადასხვა პარტიის სახელით კენჭს 17 ქალი იყრიდა, რომელთაგან ხუთი წევრად აირჩიეს. ყველა მათგანი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრი იყო. გთავაზობთ თითოეული მათგანის ბიოგრაფიიდან მნიშვნელოვან მომენტებს:  მინადორა ორჯონიკიძე-ტოროშელიძე (1879-1967) სწავლობდა ქუთაისის ქალთა გიმნაზიაში, 1901 წლიდან კი ჟენევის უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტზე. შვეიცარიაში სწავლის დროიდან აქტიურად მონაწილეობდა სოციალისტური წრეების მუშაობაში. დამფუძნებელი კრების წევრად არჩევის შემდეგ მონაწილეობდა შრომისა და სახალხო ჯანმრთელობის კომისიების საქმიანობაში. 1921 წელს, საქართველოში წითელი არმიის შემოსვლის დროს, მუშაობდა წითელ ჯვარში, შემდეგ ორგანიზაციაში "არა" (ამერიკული დახმარების ორგანიზაცია ‒ American Relief Administration), ხელმძღვანელობდა ქალთა არალეგალურ ორგანიზაციას და აქტიურ ანტისაბჭოთა მოღვაწეობას ეწეოდა.  1924 წელს ერთი წლით მოსკოვში იძულებით გაასახლეს, 1936 წლიდან კი ყაზახეთში. თბილისში დაბრუნების უფლება მხოლოდ 12 წლის შემდეგ მისცეს. გადასახლებაში ყოფნისას აქტიურ სამედიცინო პრაქტიკას ეწეოდა და რამდენიმე სამედიცინო დაწესებულებაში მუშაობდა.  1937-38 წლებში დახვრიტეს მისი ქმარი და ორივე შვილი. გარდაიცვალა 1967 წელს. ელისაბედ ნაკაშიძე-ბოლქვაძე (1885-1937) 1904 წლიდან აქტიურად მონაწილეობდა სოციალ-დემოკრატიული პარტიის მუშაობაში. 1917 წელს "გურიის ქალთა საზოგადოების" თავმჯდომარედ აირჩიეს, 1919 წლიდან კი დამფუძნებელი კრების შრომის კომისიის წევრი გახდა. ანტისაბჭოთა მოღვაწეობისთვის პირველად, 38 წლის ასაკში, ურალის მხარეში გადაასახლეს. 1925 წელს ელისაბედი საქართველოში დაბრუნდა, მაგრამ ერთ წელიწადში კვლავ დააკავეს ‒ ჯერ ციმბირში, მინუსინსკის პოლიტ-იზოლატორში მოათავსეს, შემდეგ კი ურალსკისა და ალთაის მხარეში გადაასახლეს.  1937 წელს რეპრესიების მსხვერპლი გახდა. ის კრასნოიარსკის მხარეში კონტრრევოლუციური საქმიანობისთვის დახვრიტეს. ელეონორა ტერ-ფარსეგოვა-მახვილაძე (1875 ‒ გარდაცვალების თარიღი უცნობია) 1902 წლიდან იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი. 1905 წლის 17 ოქტომბრის მანიფესტის შემდეგ, ორგანიზაციამ რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ბათუმის კომიტეტის სოხუმის ჯგუფი (რომლის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო ელეონორა) რეალურად ხელში აიღო ქალაქ სოხუმის მმართველობა და ჩაანაცვლა მეფის ხელისუფლების თითქმის ყველა სტრუქტურა. ამის გამო 1908 წელს პირველად დააპატიმრეს. 1917 წლამდე კიდევ სამჯერ იყო დაპატიმრებული. 1918 წელს აირჩიეს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად სოციალ-დემოკრატების სიით. 1921 წლიდან, საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ ჩართული იყო არალეგალურ, ანტი-საბჭოთა მოძრაობაში. 1924 წლის აჯანყების შემდეგ აქტიურობდა სოციალ-დემოკრატიული პარტიის არალეგალური ორგანიზაციების აღდგენის პროცესში. 1925 წელს აირჩიეს საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის არალეგალური ცეკას შემადგენლობაში. საქართველოს სსრ-ს საგანგებო კომისიამ 1926 წელს დააპატიმრა და ამიერკავკასიის ფარგლებიდან გაასახლა. გადასახლებიდან დაბრუნდა 30-იან წლებში; ეწეოდა კერძო პედაგოგიურ საქმიანობას. გარდაცვალების თარიღი უცნობია.  ანა (ოლა) სოლოღაშვილი (1882-1937)  21 წლის ასაკიდან სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრი იყო, მეფის რუსეთის დროს არაერთხელ დაუპატიმრებიათ. 1903 წლიდან იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი. 1918 წლიდან მონაწილეობდა საქართველოს ეროვნული საბჭოს მუშაობაში, ხელი მოაწერა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის აქტს. 1918 წელს იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი. 1919 წელს აირჩიეს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად სოციალ-დემოკრატების სიით. იყო საბიბლიოთეკო და სარედაქციო კომისიის წევრი. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ ჩაბმული იყო ანტი-საბჭოთა არალეგალურ მოძრაობაში. 1925 წლიდან ეწეოდა პედაგოგიურ საქმიანობას.  1937 წელს დააპატიმრა შინსახკომის სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის რაიონულმა განყოფილებამ. 1937 წლის 27 ნოემბერს, საქართველოს სსრ-ს შინსახკომთან არსებულმა განსაკუთრებულმა სამეულმა (ე.წ. ტროიკა), ანტისაბჭოთა და ანტისაკოლმეურნეო პროპაგანდის და "შოვინისტური" განწყობების, ასევე "მენშევიკთა" ლიდერ რამიშვილთან კავშირის ბრალდებით, ოლა სოლოღაშვილს დახვრეტა მიუსაჯა.  ქრისტინე (ჩიტო) შარაშიძე (1887-1973) სწავლობდა ქუთაისის ქალთა გიმნაზიაში, საიდანაც რუსეთის იმპერიის წინააღმდეგ გამოსვლების გამო 15 წლის ასაკში გარიცხეს. ეწეოდა პედაგოგიურ საქმიანობას, იყო წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების გამგეობისა და თსუ-ს დამფუძნებელი კომიტეტის წევრი. 1919 წელს აირჩიეს დამფუძნებელი კრების პრეზიდიუმის წევრად, იყო ამავე პრეზიდიუმის მდივანი და სამი კომისიის წევრი. 1922 წლის თებერვალში, საქართველოს ოკუპაციის წლისთავთან დაკავშირებით, მე-10 პედაგოგიური სასწავლებლის გაფიცვა მოაწყო, რისთვისაც დააპატიმრეს და რამდენიმე თვე მეტეხის ციხეში იხდიდა სასჯელს.  1931 წელს თსუ-ს ქართული ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტი დაამთავრა. მოგვიანებით კი, ცნობილი მეცნიერი გახდა, ქართული ხელნაწერების უბადლო მცოდნე და სამხრეთ საქართველოსთან დაკავშირებული ფუნდამენტური ნაშრომის ავტორი. საქართველოს პირველმა რესპუბლიკამ მცირე ხანს, დაახლოებით სამი წელი იარსება. 1921 წლის 21 თებერვალს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელმა კრებამ ქვეყნის პირველი კონსტიტუცია მიიღო, რომელიც დაჩქარებული წესით, ბათუმში დაიბეჭდა.  საქართველოს პირველი კონსტიტუცია მხოლოდ 4 დღის განმავლობაში მოქმედებდა. 1921 წლის 25 თებერვალს საბჭოთა რუსეთის მე-11 წითელი არმია თბილისში შემოიჭრა და ქვეყნის ანექსია და ოკუპაცია მოახდინა.

1921 წლის 11 თებერვალს საბჭოთა წითელი არმია საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას თავს დაესხა. 17 თებერვალს დილის 5 საათზე გენერალმა გიორგი კვინიტაძემ ბრძანება გასცა, საბრძოლო პოზიციები სხვა სამხედრო ნაწილებთან ერთად, საქართველოს იუნკერთა სკოლის მსმენელებსაც დაეკავებინათ. 19 თებერვალს დაიწყო პირველი შეტაკება თბილისის აღების მიზნით.  9-24 თებერვლის ბრძოლების დროს დაიღუპა 9 იუნკერი: ალექსანდრე ახვლედიანი, პლატონ დოლიძე, შალვა ერისთავი, პავლე იაკობაშვილი, ლევან კანდელაკი, ოთარ ლორთქიფანიძე, მიხეილ ლოლუა, ილია ჯანდიერი, იოსებ ჯანდიერი. დაიღუპა სამხედრო სკოლის ორი ოფიცერიც: მაიორ არჯევან ანანიაშვილი და ლეიტენანტი ირაკლი თოიძე. დაიჭრა სამხედრო სკოლის 7 ოფიცერი და 43 იუნკერი. დაღუპულ იუნკერთა ნაწილი გოლოვინის გამზირზე, სამხედრო ტაძრის ეზოში დაკრძალეს (დღეს ამ ადგილზე საქართველოს პარლამენტის შენობა დგას).  ჩვენ სამი მათგანის გმირული ბრძოლის შესახებ მოგითხრობთ, რომელიც გადარჩენილმა და ემიგრაციაში წასულმა იუნკრებმა შემდგომში გაიხსენეს. შალვა ერისთავი, ოთარ ლორთქიფანიძე, იოსებ ჯანდიერი  სანამ ტაბახმელის ბრძოლის გმირი გახდებოდა შალვა ერისთავი თბილისში ფეხბურთის საუკეთესო მოთამაშე იყო. თბილისის სამხედრო სკოლაში სწავლა მან 1919 წელს დაიწყო. კოჯორ-ტაბახმელას ბრძოლის დროს 24 წლის იყო.  1921 წლის 24 თებერვალს, როცა წითელარმიელებმა სანგარი დაიკავეს, ღია მინდორზე კონტრიერიშზე გადასულ ქართველ იუნკრებს ტყვიამფრქვევით უპასუხეს. იუნკერთა ასეული სიკვდილისგან შალვა ერისთავმა იხსნა.  ერისთავმა, რომელიც სამხედრო სკოლაში სწავლის დაწყებამდე თბილისში განთქმული ფეხბურთელი და მორბენალი იყო, ტყვიამფრქვევამდე არსებული მანძილი სწრაფად გაირბინა, ხიშტით განგმირა მემიზნე და საკუთარი სიცოცხლის ფასად საცეცხლე პოზიცია გააუვნებელყო, რითაც თანამებრძოლებს საშუალება მისცა კონტრშეტევა წარმატებით დაესრულებინათ.  კონტრშეტევას მის გარდა ორი იუნკერი, ოთარ ლორთქიფანიძე და იოსებ ჯანდიერი შეეწირა. დაიჭრა სამი ოფიცერი და 15 იუნკერი.

საქართველოში 20 ათასზე მეტი საზოგადოებრივი ორგანიზაციაა რეგისტრირებული. ისინი სხვადასხვა მიმართულებით მუშაობენ და ამიერკავკასიაში ყველაზე ანგარიშგასაწევ სსო-ებად მიიჩნევიან. ამ შეფასებას მნიშვნელოვანწილად განაპირობებს ის, რომ ქართული საზოგადოებრივი ორგანზიაციები სახელმწიფო რეფორმირების პროცესში აქტიურად მონაწილეობენ. მიუხედავად ამისა, მათაც აქვთ სტრუქტურული პრობლემლემები და აქედან ერთ-ერთი საერთაშორისო დაფინანსებაზე დამოკიდებულებაა.  სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტის (CSI) მიერ ევროკავშირისა და გერმანიის ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ფედერალური სამინისტროს მხრიდან დაფინანსებული პროექტის, „სამოქალაქო საზოგადოების განვითარების ინიციატივა“, ფარგლებში მომზადებული „საზოგადოებრივი ორგანიზაციების სახელმწიფო საგრანტო დაფინანსების რეფორმის კონცეფციის“ მიხედვით, ქართული საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საერთო შემოსავლის 95 პროცენტს საერთაშორისო საგრანტო დახმარება წარმოადგენს.  „დაფინანსების სხვა ფორმები, მაგალითად, მოქალაქეთა ინდივიდუალური დახმარება, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების დაფინანსების მნიშვნელოვან წყაროდ ვერ იქცა. კვლევა აჩვენებს, რომ მოსახლეობის მხოლოდ 6 პროცენტი გასცემს შემოწირულებას საზოგადოებრივ ორგანიზაციებზე და მხოლოდ 9 პროცენტი ყოფილა საზოგადოებრივი ორგანიზაციის მოხალისეობითი ღონისძიების მონაწილე. კორპორაციული დაფინანსება, რომელიც ბოლო დროს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების განსაკუთრებული ინტერესის საგანია, კიდევ ერთ პრობლემურ საკითხს წარმოადგენს. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მდგრადობის ინდექსის მიხედვით, ბიზნესი საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს პოლიტიზებულ სუბიექტებად აღიქვამს და ხელისუფლებასთან ურთიერთობის შესაძლო დაძაბვის საბაბით მათთან თანამშრომლობას ერიდება. მეორე მხრივ, მეწარმეთაგან დაფინანსების მიღება არც ყველა საზოგადოებრივი ორგანიზაციიისთვის არის მისაღები, მიიჩნევენ რა, რომ ბიზნესს საქველმოქმედო დაფინანსების გაცემისას მხოლოდ ვიწრო კორპორაციული ინტერესი ამოძრავებს“, - ვკითხულობთ დოკუმენტში.  სსო-ების კიდევ ერთი დამფინანსებელი სხელმწიფოა, რომელსაც მათზე საბიუჯეტო გრანტის გაცემა 2010 წლიდან შეუძლია, თუმცა, სახელმწიფო საგრანტო დაფინანსება მნიშვნელოვან მექანიზმად ვერ იქცა. სახელმწიფო გრანტების გაცემის ერთიანი, თუნდაც, მინიმალური სტანდარტების არარსებობა, გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების დაბალი ხარისხი ის მიზეზებია, რომელიც ამ პროცესს აფერხებს, თუმცა, სსო-ების ნაწილს მიაჩნია, რომ დაფინანსების სახელმწიფოსგან მიღება საზოგადოებრივი ორგანიზაციის საქმიანობის შინაარს არ შეესაბამება.  ამის საპირწონედ შეიძლება მოვიყვანოთ ევროპული მაგალითები, რომელზეც „საზოგადოებრივი ორგანიზაციების სახელმწიფო საგრანტო დაფინანსების რეფორმის კონცეფციაშიც“ არის საუბარი. კერძოდ, კორპორატისტული მოდელის ფარგლებში, სახელმწიფო სხვადასხვა სქემის გამოყენებით, სავალდებულო წესით აფინანსებს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მიერ მოქალაქეებისთვის სოციალური მომსახურების მიწოდებას; ამ მოდელის ქვეყნებში (მაგალითად, გერმანია და საფრანგეთი) საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საერთო შემოსავალში სახელმწიფო დაფინანსების წილი 55-75 პროცენტს შორის მერყეობს; შედეგად, კორპორატისტული მოწყობის ქვეყნების საზოგადოებრივი ორგანიზაციები მეტად ინსტიტუციონალიზებული და, ამავდროულად, სახელმწიფო დაფინანსებაზე მეტად დამოკიდებული არიან.  ამისგან განსხვავებით, ლიბერალური მოდელის ფარგლებში, საზოგადოებრივი ორგანიზაციები, მართალია, უზრუნველყოფენ სოციალური მომსახურების სახელმწიფოს ფინანსებით მიწოდებას, მაგრამ ნაკლებ დამოკიდებული არიან სახელმწიფოს დაფინანსებაზე; მათი სახელმწიფოსთან ერთიერთობა, როგორც წესი, ხელშეკრულებით რეგულირდება და სახელმწიფო დაფინანსების წილი საერთო შემოსავლის 35-55 პროცენტს შეადგენს; ამ მოდელის ქვეყნებში (მაგალითად, გაერთიანებული სამეფო და ნიდერლანდები), საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს მრავალფეროვან დაფინანსებაზე მიუწვდებათ ხელი და, შესაბამისად, სოციალური მომსახურების გაწევასთან ერთად, სახელმწიფო პოლიტიკის ცვლილების მიმართულებითაც მუშაობენ.  მესამე, სოციალ-დემოკრატიული მოდელის ფარგლებში, ძირითადი სოციალური მომსახურების გაწევას სახელმწიფო თითქმის სრულად უზრუნველყოფს; შესაბამისად, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების სახელმწიფო დაფინანსება შედარებით დაბალია და, როგორც წესი, 25-35 პროცენტს შორის მერყეობს; ამ მოდელის ქვეყნებში (მაგალითად, შვედეთი და ნორვეგია) საზოგადოებრივი ორგანიზაციების უმთავრესი ფუნქცია სახელმწიფო პოლიტიკის ამა თუ იმ სფეროზე მუშაობაა.  განვითარებადი მოდელის ქვეყნებში (მაგალითად, საბერძნეთი, პორტუგალია და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების უმეტესობა), სახელმწიფოსა და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ურთიერთობას საბოლოო ფორმა მიღებული არ აქვს; ამ ქვეყნებში, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების სახელმწიფო დაფინანსება მწირია და ისინი, როგორც წესი, საერთაშორისო ფონდების დახმარებაზე არიან დამოკიდებული. ამ კლასიფიკაციით, სსო-ებისა და სახელმწიფოს ურთიერთობით, საქართველო ბოლო, განვითარებადი მოდელის ქვეყნების რიგს მიეკუთვნება, მაგრამ, არსებული მონაცემებით, დაფინანსების მიღების თვალსაზრისით, ჩვენი მაჩვენებლები ამ ჯგუფის სხვა ქვეყნების მაჩვენებლებს მნიშვნელოვნად ჩამორჩება. არაოფიციალური, თუმცა, საყოველთაოდ გაზიარებული მოსაზრებით, სახელმწიფო დაფინანსება ქართული სსოე-ების საერთო შემოსავლების 5 პროცენტს არ აღემატება.  ალბათ, დროა, ჩვენმა ქვეყანამ ამ მიმართულებით წინ წაიწიოს.  მოამზადა მაკა ჯაიანმა

„გაიცანით, ეს მელანო დურმიშიძეა, არაკომერციული ორგანიზაციის ,,სისხლის უანგარო დონორების“ თანადამფუძნებელი და უბრალოდ აქტივისტი. ის ყველა იმ ინიციატივას უჭერს მხარს, რომელიც უკეთესი საზოგადოების ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს.  „მთავარი მოტივაცია ჩემთვის ყოველთვის ჩემი ოჯახის წევრები იყვნენ. ბებია და ბაბუა, ხშირად მოგზაურობდნენ შორეულ აღმოსავლეთსა თუ დასავლეთში, ყოველთვის უკან ბრუნდებოდნენ და საკუთარ ცოდნასა თუ გამოცდლებას უზიარებდნენ კოლეგებს. მეც ასე გავიზარდე. სულ ვიცოდი, რომ მოგზაურობა და უცხო ქვეყნების გამოცდილების ნახვა კარგია, თუმცა „სამშობლო უფრო ღრმადაა. უფრო შიგნით”. შესაბამისად, სულ ვიცოდი, რომ პროფესონალიზმი, საკუთარი საქმის ბრწყინვალედ კეთებასთან ერთად ღირსეულ მოქალაქეობას ნიშნავდა. გადამწყვეტი როლი ითამაშა ამერიკის საელჩოს გაცვლითმა პროგრამამ, რომელმაც ერთი წლის განმავლობაში საშუალება მომცა მენახა თუ რა ძალა აქვს საზოგადოებას, რომელიც საერთო მიზნებისა და კეთილდღეობისთვის მუშაობს, ვფიქრობ ეს გარემო განსაკუთრებით ნათლად ჩანს ამერიკაში. სწორედ ეს გახდა მოტივატორი, რომ 2017 წელს დაარსებული ფეისბუქ გვერდი, პანდემიის დაწყებისას, სოციალურ პროექტად გადაიქცა ორგანიზაციაში, რომელიც დღეს ადამიანების სიცოცხლის სადარაჯოზე დგას. რთულ დღეებში, ჩემთვის მთავარი მოტივატორი ისეთ საზოგადოებაში ცხოვრებაა, სადაც ადამიანებს ერთმანეთი უყვართ და ერთმანეთზე ზრუნავენ, იმ მინიმალური პასუხისმგებლობით, რაც თანამოქალაქეებს ერთმანეთის მიმართ უნდა გვქონდეს. ჩვენი მთავარი საქმიანობაა გადაუდებელი სისხლის საჭიროების მქონე ადამიანებს დავეხმაროთ უანგარო დონორების მოძიებაში და სიცოცხლის შენარჩუნებაში. ყოველ დღე ვისმენთ ისტორიებს, თუ როგორ გვთხოვს დედა შვილის გადარჩენას ან პირიქით. ამ დროს გამორიცხულია, დახმარების თხოვნა, მადლობა ან ნებისმიერი სიტყვა თუ ქმედება იყოს ყალბი. გულწრფელი ემოციები კი ყველაზე მეტად გადამდებია. ბევრი გვიტირია ჩვენს პაციენტებზე, რომლებმაც ვერ მოიგეს დაავადებებთან ბრძოლა და კიდევ უფრო ბევრი გვიტირია, როდესაც ძალიან ნათლად ვხედავთ, რამხელაა სიცოცხლის სიყვარულის ძალა, რომელიც ადამიანებს აძლევს დაუჯერებელ ენერგიას, იბრძოლონ და ჩაებღაუჭონ მას. 2021 წელს ჩვენმა ორგანიზაციამ 750 ადამიანის სიცოცხლეს შეუწყო ხელი, თუმცა 2022 წლის თებერვალში ეს რიცხვები კიდევ უფრო გაიზარდა. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ამას მარტო ვერ გავაკეთებდით და 1200-ზე მეტი სუპერგმირის ანუ სისხლის უანგარო დონორის დახმარებით შევძელით. ამას ვერ გავაკეთებდით იმ 7 მოხალისე გოგონას გარეშე, რომელიც ჩვენ გუნდში მუშაობს, ბაზაში რეგისტრირებული 3000–მდე მოქალაქის გარეშე. და ასევე ბიზნესკომპანიების სოციალური პასუხისმგებლობის გარეშე – კამპანიაში 20–მდე კერძო სექტორის წარმომადგენელია ჩართული. ჩემთვის ყველანაირი კეთილის არსი სიყვარულია. თუ გიყვარს, სულერთია ვინმე თუ რამე, გინდა რომ უკეთესი ადამიანი იყო ვიდრე ხარ, ზრუნავ, მოძრაობ და მერე ერთ დღეს ასე გადაიზრდება საქმეები იმაში, რასაც კეთილ საქმეებს ვეძახით“.