„ეს სამყარო ჩვენია, სახელმწიფოც ჩვენ ვართ და უნდა შევცვალოთ გარემო უკეთესობისაკენ!“ – ამბობს მარია, რომელმაც ქობულეთის სოფელ ბუკნარში ცვლილებები წამოიწყო. ბავშვობაში ბუკნარი სუფთა, გამწვანებულ, ბედნიერ, მეგობრულ და აქტიურ სოფლად ახსოვს. მის მეხსიერებაში აღბეჭდილია ბავშვების მხიარული ყიჟინა, თამაშები, სხვადასხვა შეკრებები და ერთმანეთის დახმარების მაგალითები. „პატარა სოფელს უამრავი ტრადიცია ჰქონდა, ერთმანეთის მიმართ ყველა მეგობრულად იყო განწყობილი. უცხოეთიდან დაბრუნებულს დამხვდა სრულიად უცხო სოფელი, ახალი თაობა, რომელიც არ იცნობდა ერთმანეთს.“ პანდემიამ როცა სახლებში გამოგვკეტა, მარიამ საკუთარი ეზოს მოვლა–გამწვანება წამოიწყო. სწორედ მაშინ აღმოაჩინა, რომ სოფელში, წლების განმავლობაში, დიდი რაოდენობით ნაგავი იყო დაგროვილი. რაც გარემოს აბინძურებდა და ბუკნარის ულამაზეს ბუნებას ხიბლს სრულიად უკარგავდა. მცდელობა არ დაუკლია და საკუთარი თუ დასუფთავების სამსახურის რესურსით ნაგვის გატანა დაიწყო, თუმცა ეს საკმარისი არ აღმოჩნდა. პრობლემის მოსაგვარებლად მარიამ სოციალურ ქსელში ჯგუფი შექმნა და თანასოფლელები შემოიკრიბა და ასე დაიწყო ერთობლივი აქტივიზმი. თავიდან მცირე თანამოაზრეებით შეუდგნენ საქმეს, მაგალითის შემდეგ მათ, ბევრი თანასოფლელი შეუერთდა. ერთობლივად კი უამრავი რამ შეძლეს – გაამწვანეს სოფელი: დარგეს 80 პალმა და სხვადასხვა ჯიშის ხეხილი, მცენარეები, დადგეს საქანელები, სოფელში ყველასთვის ცნობილ დალაქს შეუკეთს სალონი. მათ ბევრი გეგმა აქვთ – ერთ–ერთია ბუკნარის ევროპულ, გავინთარებულ, ეკოლოგიურად სუფთა ტურისტულ ადგილად გარდაქმნა. მათ სჯერათ რომ ერთობლივი ძალისხმევით ამასაც შეძლებენ... ეს არის ერთი ადამიანის აქტივობის ისტორია, რომელმაც თანამოაზრეებთან ერთად შეცვალა სოფლის ცხოვრება. გახდი აქტიური, შეცვალე გარემო, რადგან #ესქვეყანაშენია

გახსოვთ ალბათ ქვემო მაჩხაანის თეატრზე, რომ გიყვებოდით – დაახლოებით 150 წლის წინათ, 9 წელი რომ აშენებდა სოფელი, დასრულების შემდეგ აქ პირველ სპექტაკლებს სანდრო ახმეტელი დგამდა, მოძრავი სცენაც ჰქონდა თეატრს და უამრავი საინტერესო ლექციაც იმართებოდა სოფლის მეურნეობის, ლიტერატურის შესახებ, აქ წერა–კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების შეხვვედრებიც ტარდებოდა ... ახლა კი უფუნქციოდ დარჩენილ თეატრს ბვერ პრობლემასთან ერთად, ჭერიდან ჩასული წვიმის წყალიც აზიანებს მაჩხაანელმა ახალგაზრდებმა გადაწყვიტეს წინაპრების დანატოვარს გაფრთხილებოდნენ. „ცოდნის კაფეს“ დახმარებით საინიციატივო ჯგუფი შექმნეს და დაიწყეს მუშაობა, რათა მეორე სიცოცხლე მიეცათ თეატრისთვის. მეორე სიცოცხლე – სწორედ ასე ჰქვია კამპანიას, რომელიც ადგილობრივმა აქტივისტებმა წამოიწყეს და თეატრის წინაშე მდგარი მთავარი პრობლემის მოსაგვარებლად დაიწყეს მუშაობა. თეატრის სახურავის შესაკეთებლად წერილი დაწერეს, იგი სოფლის თითქმის ყველა მოსახლეს გააცნეს და ხელმოწერილი მოთხოვნა ადგილობრივ მუნიციპალიტეტს წარუდგინეს. მათ მალე არამარტო დასტური მიიღეს, არამედ სახურავის შეკეთებაც დაიწყო.. ფუნქციის აღსადგენად კი თეატრალურ დასებს მიმართეს, რათა მათ სპექტაკლებს გაეცოცხლებინა გამორჩეული თეატრის სცენა. ექვსმა თეატრმა უკვე გამოთქვა ამის სურვილი, პანდემიის გამო ჯერჯერობით ამის განხორციელება ვერ ხერხდება, თუმცა მაჩხაანელი ახალგაზრდებიც და მაცხოვრებლებიც დასახვედრად მზად არიან და სულმოუთქმენლად ელიან წინაპრების ტრადიციების აღდგენას. #გაიზიარეპასუხისმგებლობა რადგან #ესქვეყანაშენია

სოფელ ქვემო მაჩხაანის მოსახლეობის 150 წლის წინანდელი სათემო მუშაობისა და თვითორგანიზების უნიკალური მაგალითია თეატრი, რომლის ასაშენებლად სოფლის თითოეული მკვიდრი 9 წლის განმავლობაში ფულს აგროვებდა. მათ ეს შეძლეს, 1899 წლის 25 ივლისს ქვემო მაჩხაანის თეატრი გაიხსნა სპექტაკლით „ხანუმა“. შენობის არქიტექტორი უცნობია. აგურით ნაშენი 2 სართულიანი შენობა კარგად ერწყმის სოფლის ურბანულ გარემოს და ამავე დროს მისი შიდა არქიტექტურული კონცეფცია იმდროინდელი ევროპული თეატრების მსგავსია – შენობა ითვალისწინებს სამკითხველო სივრცეს და სხვადასხვა დისკუსიებისა თუ საგანმანათლებლო ღონისძიებების გამართვის შესაძლებლობას. ქვემო მაჩხაანის თითოეული მცხოვრები ჩართული იყო სოფლისთვის საჭირო სხვადასხვა ინიციატივის განხორციელებაში – სახავდნენ პრიორიტეტებს სოფლის ეკონომიკური, კულტურულ-საგანმანათლებლო თუ სხვა მიმართულებით და შემდეგ, სხვადასხვა ხერხებით მოიძიებდნენ სახსრებს. მათი თვითორგანიზების და ინიციატივების შედეგი ასეთია: სკოლა, სამკითხველო, თეატრი, სახალხო სახელოსნო დეპო–ბანკი, აფთიაქი და ა.შ. ქვემო მაჩხაანის მსგავსად, საქართველოს ოკუპაციამდე, თემის თვითორგანიზების უამრავი საინტერესო ისტორია სათემო განვითარების ცენტრმა (CDC) და თბილისის თანამედროვე ხელოვნების ცენტრმა (CCA), ფონდის – „ღია საზოგადოება – საქართველო“ მხარდაჭერით, მოიძიეს და წიგნად გამოსცეს. 1921 წლის ოკუპაციამ ყველანაირი მოტივაცია და ინიციატივა ისევე ჩააქრო მაჩხაანშიც, როგორც საქართველოს სხვა სოფლებსა თუ რეგიონებში. მას შემდეგ, იშვიათად თუ გაისმებოდა ხოლმე სოფელში ინიციატივები. დღეს კი, გამოჩნდნენ სიახლესა და კულტურას მოწყურებული ახალგაზრდები. ამის ერთ–ერთი მაგალითია კამპანია, რომელიც ქვემო მაჩხაანის თეატრის მეორე სიცოცხლის შანსია. ისინი იწვევენ სხვადასხვა ქალაქების თეატრებს, ქვემო მაჩხაანში სპექტაკლების გასამართად. #გაიზიარეპასუხისმგებლობა რადგან #ესქვეყანაშენია

გახსოვთ, ქალებმა კოვიდით ინფიცირებულ ოჯახს სარეველამორეული ნაკვეთი რომ გაუთოხნეს და კარტოფილის მოსავალი შეუნარჩინეს? ეს წინა გაზაფხულზე მარნეულის მუნიციპალიტეტის სოფელ მარადისში მოხდა. ეს ნაკვეთი იმ დროისთვის საავადმყოფოში მყოფი ოჯახისთვის ერთადერთი საარსებო წყარო იყო.  მეზობლის დახმარება თემის წევრებს ფონდ „ტასოს“ სათემო მუშაკმა ნაირა პაქსაძემ შესთავაზა. „ეს ამბავი თითქმის ყველა არხმა გააშუქა და ბევრ ჟურნალშიც დაიწერა“ - იხსენებს ნაირა, - „ასეთ გამოხმაურებას არ ველოდით, სხვა რა უნდა გაგვეკეთებინა იმ მდგომარეობაში? ნაკვეთი რომ არ გაგვეთოხნა, სარეველა მოსავალას სულ გააფუჭებდა“.  ნაირა პაქსაძე მარადისში მეუღლესა და ორ შვილთან ერთად ცხოვრობს, აქვს სასათბურე მეურნეობა, შესაბამისად - საქმეც ბევრი აქვს, მაგრამ საზოგადოებრივად მნიშვნელოვანი საქმეებისთვისაც პოულობს დროს. „2019 წლიდან ჩვენი სოფლის ქალები გავწევრიანდით „ფონდ ტასოში“ და აქტიურად ჩავერთეთ სხვადასხვა აქტივობაში. პირველ რიგში, გავიარეთ უამრავი ტრენინგი, რაც მოტივაციის ამაღლებაში, მიზნების დასახვასა და მათ შესრულებაში დაგვეხმარა. „ფონდი ტასოს“ შუამავლობით გაიმართა მრგვალი მაგიდის შეხვედრა, სადაც თვითმართველობას ჩვენი ხმა მივაწვდინეთ, სოფლის პრობლემები გავაცანით და მათი მოგვარების პირობაც მივიღეთ“, - ყვება ნაირა.  ნაირა პაქსაძე გაეროს ქალთა ორგანზიაციის სათემო მობილიზაციის პროექტის აქტიური წევრია. ეს პროექტი ნაწილია ქვემო ქართლში გაეროს ქალთა ორგანიზაციის რეგიონული პროექტისა - „ქალთა ეკონომიკური გაძლიერება სამხრეთ კავკასიაში“, რომელიც შვეიცარიის განვითარებისა და თანამშომლობის სააგენტოსა და ავსტრიის განვითარების სააგენტოს დაფინანსებით ხორციელდება. ნაირას აზრით, ამ პროექტმა მართლაც შეუწყო ხელი თემში ქალთა ეკონომიკურ გაძლიერებას, ბევრ ქალს გაუჩინა საკუთარი მცირე ბიზნესი და შემოსავალი, რამაც, ეკონომიკურად, არა მარტო ისინი, თემიც გააძლიერა. „მე როგორც სათემო მუშაკი, ქალებს ყველანაირად ვუწყობ ხელს. ვეხმარები სხვადასხვა აქტივობის დაგეგმვასა და განხორციელებაში, პროექტების დაწერასა და გაგზავნში, ვაწვდი ყველა ახალ ინფორმაციას. ყველაფერი ეს სოფლად მცხოვრები ქალებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია და სიამოვნებითაც ვაკეთებთ. პროექტში „სოფლის ქალები მომავლისათვის“, პირველად, ცხრა ქალი გავერთიანდით, ახლა კი ოცდაერთი ვართ. ჩვენ გვინდა, უკეთესობისაკენ შევცვალოთ ჩვენი ცხოვრება და, ქალების მეტი მონაწილეობით, ჩვენი თემის წინსვლას შევუწყოთ ხელი“, - ასეთია ნაირა პაქსაძის ისტორია. ავტორი: მაკა ჯაიანი

ზემო სვანეთის განვითარების ადგილობრივი ჯგუფი მესტიის მუნიციპალიტეტის 17 ტერიტორიულ ერთეულს აერთიანებს და მის დაფუძნებას წინ უსწრებდა ხანგრძლივი და რთული, თუმცა ნაყოფიერი პროცესი მოსახლეობის პრიორიტეტების დასადგენად. შეხვედრების შედეგად, განისაზღვრა თემის პრობლემები და ერთობლივი ძალისხმევით დაიწერა მესტიის მუნიციპალიტეტის ადგილობრივი განვითარების სტრატეგია (LDS).  ელენეს თემთან კომუნიკაციაში ადრეული გამოცდილებაც დაეხმარა. ის მესტიის ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურს ხელმძღვანელობდა - „მათ უმეტესობასთან წლების მანძილზე საქმიანი კომუნიკაცია მქონდა. ლაგი სვანეთზე უზომოდ შეყვარებულ ადამიანებს აერთიანებს“. ორგანიზაციის მიზანია სოფლად ეკონომიკის განვითარება, ბუნებრივი რესურსების მდგრადი მართვა, სოფლის ცხოვრებაში მოწყვლადი ჯგუფების, ქალებისა და ახალგაზრდების მონაწილეობის გაზრდა... ამ ეტაპზე, ლაგ-ს საგრანტო კონკურსი აქვს გამოცხადებული, რომელიც სტრატეგიაში გაწერილი პრიორიტეტული საკითხების მიხედვით შექმნილ პროექტებს დააფინანსებს.  LAG-ის ახალგაზრდული ფრთის ინიციატივით პანდემიის პერიოდში, ხანდაზმულების, შშმ პირების, სოციალურად შეჭირვებულებისთვის რამდენიმე საქველმოქმედო აქციაც ჩატარდა. პირველ შემთხვევაში, 320 ოჯახს გადაეცა სასურსათო კალათა. მეორე კამპანია: „აჩუქე ახალი წელი, ჩაუ-lag-ე საჩუქრები“ საახალწლოდ განხორციელდა და 35-მდე ბენეფიციარს აუსრულდა სურვილები.  ელენე რეგიონის ახალგაზრდებს ცოდნის, საჭირო უნარების ათვისებაში ეხმარება, ცდილობს გააქტიუროს ისინი, რომ მომავალში თავად იყვნენ სასიკეთო ცვლილებების ინიციატორები - „რადგანაც მუნიციპალური ბიუჯეტი მწირია, ადგილობრივ ახალგაზრდებს დავაარსებინე ორგანიზაცია „ახალგაზრდები მთისთვის“, რომ მეტი ფინანსური რესურსი მოეპოვებინათ და ახალი შესაძლებლობები გაეჩინათ სხვებისთვის. განსაკუთრებულად მახსენდება ახალგაზრდული კლუბის „ბეთქილი“ ფუნქციონირების აღდგენის პროექტი. მას შემდეგ 5 წელი გავიდა და „ბეთქილი“ დღემდე არის ახალგაზრდების თავშეყრის ადგილი (სეზონურად). კლუბში მოსულებს შეუძლიათ თავისუფალი დრო საინტერესოდ გაატარონ“.  ელენე ექსესის პროექტის ფარგლებში, 13-17 წლის მოზარდებს ინგლისურ ენასაც ასწავლის: „გარდატეხის ასაკის მოზარდებთან ურთიერთობა ძალიან საინტერესოა, უყურებ როგორ იზრდებიან და ყალიბდებიან და მერე გიხარია რომ „ის“ შენი მოსწავლეა და გული სიამაყით გევსება. სანამ მათ შევხვდები, ცალკე მე ვემზადები და ვმეცადინეობ, უწყვეტი სწავლა და განვითარება ყველასთვის აუცილებელია“. ელენე ახალგაზრდა სტარტაპერიცაა - დამოუკიდებლად შეიძინა მიწის ნაკვეთი კაშხიანში, საქმიანობის განვითარების მიზნით, მიწა იპოთეკური სესხით დატვირთა და მოაწყო ეკო-მეგობრული სივრცე „მესტიის ხის ქოხები“. ცოტა ხნის წინ ელენე საკმაოდ რთული გამოწვევის წინაშე დადგა: მაღალი ძაბვის ელექტროენერგიის მოვარდნის გამო, ორიდან ერთი კოტეჯი მთლიანად დაიწვა. ხანძრიდან მეორე დღეს, ელენეს მხარდასაჭერად მისმა მეგობრებმა, მოსწავლეებმა, მესტიის ახალგაზრდებმა მყისიერად დაიწყეს კამპანია „ახალგაზრდები ელენეს მხარდასაჭრად“. ამ ადამიანებმა მას სტიმული მისცეს, რომ ახალი ენერგიით დაიწყოს სასტუმროს განახლება. „ყველანი ვიბრძით. ხშირად შეიძლება დავეცეთ, მაგრამ არ უნდა გავჩერდეთ, გამოსავალი ყოველთვის მოიძებნება. ჩვენი გასავლელი გზა ჩვენვე უნდა გავიაროთ. ყველას შეგვიძლია ქვეყნის განვითარებაში მონაწილეობა, ვალდებულებიც ვართ“.  ავტორი: თეკლე ქაროსანიძე

მე–19 საუკუნის ბოლოს, მე–20 დასაწყისში შიდა ქართლის სოფელი ავლევი გამორჩეული იყო სხვა სოფლებისგან: ჰქონდა ელექტროენერგია, რომელსაც საკუთარი ელექტროსადგურიდან იღებდა, სამეურნეო სკოლა, სადაც გოგონები და ბიჭები ერთად სწავლობდნენ, სასოფლო–სამეურნეო ახალი დანადგარები, კოოპერატივი, ამხანაგობა და საკრედიტო კავშირი, სამჭედლო-სახელოსნოები, თეატრალური დასი და ორკესტრი, რომელიც თბილისშიც მართავდა კონცერტებს. ევროპული ტიპის სოფლად გარდაქმნა და მისი ასეთი კომპლექსური განვითარება, კოსტა ამირეჯიბის დამსახურებაა. მან უცხოეთში მიღებული გამოცდილება ავლევში დანერგა. პირველი მცდელობა კრახით დასრულდა, მაგრამ კიდევ სცადა და... გამოვიდა. საბჭოთა ოკუპაციამ სოფელი ავლევი ჩვეულებრივ სოფლად აქცია, თვითორგანიზების, ადგილობრივ საქმეებში ჩართული თემის მისაბაძი მაგალითი და... კვალი წაშალა. საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა: CDC სათემო განვითარების ცენტრმა, მკვლევართა ჯგუფთან ერთად, 100-120 წლის წინანდელი, ენთუზიასტების, სოფლის თვითორგანიზების და სათემო გამოცდილების, ანუ სოფლის პრობლემების მოგვარებაში ადგილობრივი მოსახლეობის მონაწილეობის, 20 უნიკალური ისტორია ნაბიჯ–ნაბიჯ შეისწავლა და წიგნად – „ინიციატივა ცვლილებებისთვის“ გამოსცა.

სოფლობა სოფლის კრებაა, ყრილობა, რომელიც საქართველოს თითქმის ყველა სოფელში დაახლოებით 1865 წლიდან 1918 წლამდე იმართებოდა და ადგილობრივები სოფლისთვის საჭირბოროტო საკითხებზე მსჯელობდნენ და აგვარებდნენ პრობლემები. 1919 წელს, დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდგომ ადმინისტრაციული მოწყობის ახალი პრინციპი ამოქმედდა, თუმცა ახალი მოდელიც, სოფლობაც – ანუ ადგილობრივი პრობლემების მოგვარებაში მოსახლეობის მონაწილეობის უნიკალური ტრადიცია საბჭოთა ოკუპაციამ მოსპო და ისტორიული მეხსიერების წყვეტა გამოიწვია. სოფლის გზირი კარდაკარ ჩამოვლით აფრთხილებდა თითოეულ ოჯახს, სოფლობის შესახებ, რათა განეხილათ: ხვნის, თესვის, მკისა და რთველის დაწყების თარიღი, სოფლის კეთილმოწყობა და წესრიგის დაცვა; ხიდების აშენება, გზების გაყვანა და შეკეთება, ობლად დარჩენილი ბავშვების მოვლა–პატრონობა. გადასახადების გაწერისა და აკრების საკითხები, მოსავლის აღება და ა.შ. კრებას ადგილობრივების არჩეული მამასახლისი ხელმძღვანელობდა და კრების მეოქმე ოქმსაც წერდა. კრება კანონიერად ითვლებოდა თუ სოფლის მოსახლეობის ნახევარი ესწრებოდა და გადაწყვეტილება ხმების უმრავლესობით მიიღებოდ უფრო მეტიც: „კრებასვე ევალებოდა თანამდებობის პირთა საქმიანობის კონტროლი, რაც ამცირებდა საჯარო ძალაუფლების პირადი სარგებლობისთვის გამოყენების საშუალებას, ანდა უფლებამოსილების გადამეტების შემთხვევებს“, ნათქვამია საზოგადოებრივი ორგანიზაციების: სათემო განვითარების ცენტრისა და თანამედროვე ხელოვნების ცენტრის მიერ მომზადებულ პუბლიკაციაში. მიუხედავად იმისა, რომ მაშინდელი პრესა „სახალხო გაზეთი“, „ივერია“, „ცნობის ფურცელი“ აქტიურად აშუქებდნენ სოფლობის მექანიზმს და შედეგებს, მასზე მაინც ფრაგმენტული ცნობები არსებობს. ყველაზე უკეთ, მმართველობის პროცესში ადგილობრივების მონაწილეობის შესახებ ზეპირი ინფორმაციები ქიზიყში, სოფელ ტიბაანშია შემორჩენილი, ზეპირი ისტორიებით ნებისმიერ მაცხოვრებელს შეუძლია გაჩვენოთ სამი აკაკის ხიდან შემორჩენილი ერთი ხე, რომლის ჩრდილშიც იმართებოდა სოფლობა. ესეც ჩვენი ტრადიციის საუკეთესო და თვალნათელი მაგალითია, რომელიც მმართველობით პროცესში ადგილობრივების მონაწილეობას, საზოგადოებრივ საჭიროებებზე ზრუნვას გულისხმობ ინიციატივა ცვლილებებისთვის- თემის თვითორგანიზებისა და თანამშრომლობის გამოცდილება საბჭოთა ოკუპაციამდე 

ქართული საზოგადოებრივი ორგანიზაციები აქტიურად უჭერენ მხარს ქვეყანაში თვითმმართველობის განვითარებას იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ სწორედ ძლიერი თვითმმართველობაა ადგილობრივი განვითარების საფუძველი. ძლიერი ნაწილები კიდევ უფრო ძლიერ მთელს ქმნიან. ამდენად, განვითარებული თვითმმართველობა მთლიანი ქვეყნის განვითარების წინაპირობაა. სამწუხაროდ, ამ მოსაზრებას არ იზიარებდა არც ერთი ჩვენი ხელისუფლება და საზოგადოებაშიც უარყოფით განწყობებს ქმნიდა. მათი ძირითადი არგუმენტი სეპარატიზმის გაღვივების საფრთხეა. სიტუაცია არ ახალია და ისევ მეორდება. ილია თავის წერილებში - “ცხოვრება და კანონი” - აღნიშნავდა: “თვითმმართველობას ქვეყანაზედ ბევრი მტერი ჰყავს; ბევრს უფრთხობს ტყუილუბრალოდ ძილსა და მოსვენებასა. ამბობენ, რომ საშიშარიაო - საზოგადოებას ეგ უფლება მიენიჭოს: აურზაურს მოჰყვება, თავს გაიზვიადებს და მორჩილებიდამ გამოვაო.” ამ მოსაზრების საწინააღმდეგოდ ილია საკმაოდ საინტერესო მაგალითს გვთავაზობს ევროპის ცხორებიდან: “როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი რა სთქვა: „ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისათვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი“. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის.”