#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია ზვიად ხაფავა: ‘ერთ დღეს, ჩემს მეგობარს გავყევი სტუმრად ძეგვის ბავშვთა სახლში. ეს იყო 95 წელს. ფაქტობრივად, ამ დღემ შეცვალა და განაპირობა ჩემი მომავალი ცხოვრებაც. მაშინ 17 წლის ვიყავი და უნივერსიტეტში ახალი ჩაბარებული მქონდა. ეს ის პერიოდია, როცა ქვეყანაში არეულობა და დიდი გაჭირვება იყო. არც ძეგვის ბავშვთა სახლში იყო უკეთესი სიტუაცია. რომ ჩავედი, გიორგობის დღეს, ბავშვებთან ერთად მეც მოვინათლე და თითქოს, რაღაც პასუხისმგებლობა დამეკისრა. ჩამოვიდნენ ჩემი მეგობრებიც, და გადავწყვიტეთ გაგვეხსნა სკოლა და ბავშვები სხვადასხვა საგნებში მოგვემზადებინა. მე და ჩემი მეგობრები ლექციების დასრულების შემდეგ ჩავდიოდით ძეგვში და ვამეცადინებდით ბავშვებს, თითქმის ჩვენს თანატოლებს, შემდეგ ვგეგმავდით მეორე დღეს და ვარჩევდით მნიშვნელოვან საკითხებს. და აი, ასე, სრულიად 24 საათის რეჟიმში ვიყავით კარგა ხანს. დღემდე ვერ ვხვდები საიდან გვქონდა ამდენი ენერგია, აბსოლუტურ ენთუზიაზმზე დაფუძნებული. დავდიოდით ლაშქრობებში, ვაკეთებდით საჭმელს, ვუვლიდით გარემოს.. მალე ბავშვების რაოდენობა 100-მდე ავიდა და ვხვდებოდით, რომ ეს ადგილი კიდევ ბევრს ვერ დაიტევდა. გაჩნდა იდეა სადმე გადასვლის და იქ ცხოვრების. ბედიანი ბევრი მიზეზის გამო ავირჩიეთ, აქ საოცარი სიმშვიდეა, თუმცა მთავარი ფაქტორი მაინც ქართული თემის შენარჩუნება იყო. იმ პერიოდში, 99 წლისათვის, წალკის ტერიტორია მოსახლეობისგან იცლებოდა და გვინდოდა ეს პროცესი შეგვეჩერებინა. გადავნაწილდით 8 სახლში, თითოში - თითო აღმზრდელი იყო. და ვატარებდით გაკვეთილებს ბედიანის მაშინდელ რუსულ სკოლაში, რომელიც შემდეგ, ჩვენი ინიციატივით ქართულად გადავაკეთეთ და სხვა ბავშვებიც მოვიზიდეთ მიმდებარე დაბებიდან. 2012-ში გავხდი ‘იმედის გმირის’ გამარჯვებული და მოგებული ფულით და სხვა ბევრი შემოწირულობით, ავაშენეთ ეს სახლი. ამ ჩვენს სკოლაში უკვე რამდენიმე თაობა აღიზარდა. ზოგმა უნივერსიტეტში ჩააბარა, ზოგმა პროფესიულში, ზოგიც აქ დაფუძნდა ოჯახით. ვთვლი, რომ ჩვენი აქ გადმოსვლა მნიშვნელოვანი იყო არამხოლოდ ჩვენი ბავშვებისთვის, არამედ ადგილობრივებისთვისაც. ჩემი მიზანია, მივცე მათ მიმართულება, აირჩიონ კონკრეტული გზა. ცხადია, მათ არჩევანში არ ვერევი, თუმცა ვცდილობ დავანახო პერსპექტივები. დღევანდელი სიტუაცია მაშინდელ წლებთან შედარებით ბევრად გაუმჯობესებულია, გვაქვს ინტერნეტი, ტელევიზია, ჩვენთან ჩამოდიან მოხალისეები სხვადასხვა ქვეყნიდან; ვიწვევთ სპეციალისტებს, ჩვენი ხელით ვქმნით საინტერესო ტექნოლოგიებს, დავდივართ არქეოლოგიურ ექსპედიციებში, ჯომარდობაზე, ლაშქრობებში..’ ბედიანის ბავშვთა სახლი კიდევ ერთი მაგალითია იმისა, თუ რა სარგებელი შეიძლება მოუტანოს ქვეყანას ერთი იდეის ირგვლივ გაერთიანებულმა მაღალმა საზოგადოებრივი პასუხისმგბელობის მქონე სამოქალაქო აქტივიზმმა.

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია აი, რას ვკითხულობთ მიხეილ ჯავახიშვილის სტატიაში: (დამოუკიდებელი სასამართლო: გაზ. "ივერია" 1906) '...სასამართლოს დამოუკიდებლობა მოითხოვს, რომ მისი წევრები ყოველ მხრით დამოუკიდებელი იყვენ. ამისთვის დაწესებულია: 1) წესი მოსამართლის არჩევისა, 2) მოსამართლის გამოცვლა არავის არ შეუძლია სასამართლოს გარდა  3) მოსამართლის ისეთ პირობებში ჩაყენება, რომ ის სავსებით მიუდგომელი იყოს. ამისთვის მას არ შეუძლიან სხვა რაიმე საქმე იკისროს, სხვაგან იმსახუროს, საჩუქარი მიიღოს ვისიმე მხრით. მას ნება არა აქვს მთავრობის მხრით მიიღოს ხარისხი, ჯამაგირი, ჩინი და სხ.; მას ეძლევა საკმაოდ დიდი ჯამაგირი. მოსამართლეს თვითონ ხალხი ირჩევს, მაგრამ იქ, სადაც სავსებით არ არის აღიარებული საზოგადოდ ხალხის უმაღლესი უფლება, მოსამართლეთა არჩევაც ხალხს არა აქვს მინდობილი. ევროპაში მხოლოდ შვეიცარიის მოსამართლეებს ირჩევენ, მაგრამ ხალხი კი არა, არამედ მისი წარმომადგენელნი - ფედერატიული კრება. მოსამართლეთა არჩევანი დემოკრატიული წესით განხორციელებულია ავსტრალიის ფედერატიულ რესპუბლიკაში და ამერიკის დეფერაციის ზოგიერთ შტატებში. იქ თვითონ ხალხი ირჩევს მოსამართლეებს და ისეთივე უფლებებს აძლევს მათ, როგორც პარლამენტის წევრებს. მაგრამ ინგლისშიაც მოსამართლე ავსტრალიისა და ამერიკის მოსამართლეზე ნაკლებად არ არის დამოუკიდებელი. ეს იმით აიხსნება, რომ ინგლისში მტკიცედ არის დაცული მოსამართლის გამოუცვლელობის პრინციპი და მისი უზრუნველყოფა. უწინ ინგლისის სასამართლო პირველი მონა და მოსამსახურე იყო გაბატონებულ კლასისა, ეხლა კი, როცა ორივე პალატის გარდა არავის არ შეუძლიან მოსამართლის გამოცვლა, როცა მოსამართლემ სრული ნდობა და პატივისცემა დაიმსახურა ხალხის თვალში და როცა მოსამართლე საპატიო პირად ითვლება საზოგადოებაში, სასამართლო ძირიან-ფესვიანად შეიცვალა და მისი ავტორიტეტი იმდენად გამტკიცდა, რომ ინგლისის სასამართლოს ვერავინ უსაყვედურებს მიდგომას და ამა თუ იმ კლასის მოსამსახურეობას...' როგორ ფიქრობთ, ხორციელდება თუ არა დღეს მართლმსაჯულება დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი მოსამართლეების მიერ, რომელთა კეთილსინდისიერება და კომპეტენცია ეჭვებს არ იწვევს?

მესამე სექტორი მესამე ხელისუფლების გაჯანსაღებისთვის იბრძვის. საბედნიეროდ, ამ ბრძოლაში მარტო არაა - საზოგადოება დამოუკიდებელ და გამართულ სასამართლო ხელისუფლებას მოითხოვს. ტალღებად დაყოფილი რეფორმა, რომელსაც ხელისუფლება ამ სისტემის ძირეული ცვლილებისთვის გვთავაზობს, სულ უფრო მეტ კითხვას აჩენს. როგორი უნდა იყოს რეალურად დამოუკიდებელი და გამართული სასამართლო ხელისუფლება, რა არის გასაკეთებელი ამისთვის, რა კეთდება და რა არ კეთდება? ქართული სასამართლოს წინაშე მდგარი გამოწვევების შესახებ „კოალიცია დამოუკიდებელი და გამჭვირვალე მართლმსაჯულებისთვის" მოქმედი ხელმძღვანელი, „საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის" თავმჯდომარე, გიორგი მშვენიერაძე მოგვიყვება. ესაუბრა მაკა ჯაიანი დამოუკიდებელი და გამართული სასამართლო ხელისუფლება საქართველოს, თუ არ ვცდები, არ ჰყოლია... გიორგი მშვენიერაძე –  რეალობას თუ თვალს გავუსწორებთ, ასეა. მეფის დროინდელი სასამართლოს დამოუკიდებლობაზე ლაპარაკი ზედმეტია - ყველა ხელისუფლების შტო ერთი ადამიანის ხელში იყო თავმოყრილი. იგივე ხდებოდა მეფის რუსეთის პირობებშიც. 1906 წელს ცნობილი წერილი აქვს მიხეილ ჯავახიშვილს დაწერილი, „დამოუკიდებელი სასამართლო" ჰქვია და იქ აღწერს რუსეთის სასამართლოს, რომელიც ფაქტობრივად შინაგან საქმეთა სამინისტროს ექვემდებარება. პირველი დამოუკიდებლობის წლები იმდენად ცოტა ხანს გაგრძელდა, რეალურ ცვლილებებზე საუბარიც კი ჭირს. რაც შეეხება საბჭოთა კავშირს, სასამართლო ხელისუფლება მაშინაც აღმასრულებელი ხელისუფლების ხელში არსებული ინსტრუმენტი გახლდათ. იყო პერიოდი, როდესაც სასამართლო გადაწყვეტილების ფორმალიზებაც არ ხდებოდა, ადამიანებს ე. წ. „ტროიკები" ასამართლებდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოეთის ბოლო წლებში სახელმწიფო ტერორმა იკლო, სასამართლო მაინც ხელისუფლების ერთგულ მსახურად რჩებოდა. 1991-ში, დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, რა თქმა უნდა, სასამართლოს რეფორმირების საკითხი დღის წესრიგში დადგა, თუმცა, სამოქალაქო ომმა და კონფლიქტებმა ისე დააზიანა ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური პროცესები, რომ საწყის ნიშნულს 2000-იანი წლების შუა პერიოდში დავუბრუნდით. 90-იან წლებში მთავარ გამოწვევად იქცა კორუფცია. ხელისუფლების გავლენა სასამართლოზე ნაკლები გახლდათ, მაგრამ მოსამართლეთა ანაზღაურება იყო დაბალი და სამართალი იყო მათთვის, ვისაც ფული ჰქონდა. საშინელი მდგომარეობა იყო ინფრასტრუქტურის თვალსაზრისითაც. მახსოვს, ერთ-ერთი პროცესი, როცა რაიონული სასამართლოს სხდომის დარბაზიდან, პირდაპირი გაგებით, საქონელი გადენეს, რათა სხდომა ჩატარებულიყო. ნაციონალური მოძრაობა შეეცადა, სასამართლოში კორუფცია აღმოფხვრილიყო, ასევე - მოწესრიგებულიყო ინფრასტრუქტურა: გარემონტებულიყო და აღჭურვილიყო შენობები. ამას, მეტ-ნაკლებად, მიაღწია, თუმცა, გარეგნულ სახეზე უფრო მნიშნელოვანი არის ის, თუ რამდენად გახდა სასამართლო სამართლიანი. ეს პრობლემა პრობლემად დარჩა. კორუფციის განდევნის პარალელურად, სისტემაში მოიყვანეს მოსამართლეები, რომლებიც იყვნენ ან ყოფილი გამომძიებლები, ან ყოფილი პროკურორები, ასევე - ახალგაზრდები. ისინი აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ, იუსტიციის სამინისტრომ დაიქვემდებარა, შედეგად, ცოტა ხანში, ზემოდან დირექტივების გაცემაც აღარ იყო საჭირო, მოსამართლეები ისეც ხვდებოდნენ, როდის როგორ უნდა მოქცეულიყვნენ. ახალი ხელისუფლების პირობებში, გაჩნდა შანსი, დაწყებულიყო ძირეული რეფორმები, რომელიც გაზრდიდა მოსამართლეთა დამოუკიდებლობას. 2012 წლის არჩევნების შემდგომმა პირველმა თვეებმა გვაჩვენა, რომ სასამართლო არ იყო ახალი ხელისუფლების მორჩილი, მაგრამ მოსამართლეთა ნაწილი, რომელსაც დამოუკიდებლად მოქმედება და საკუთარ გადაწყვეტილებებზე პასუხისმგებლობის აღება უჭირდა, ახალ პატრონს ეძებდა... და ხელისუფლებამაც სხვა გზა აირჩია, არა სასამართლოს გათავისუფლების, არამედ დაპატრონების გზა. ახალი პატრონი გახდა?  გიორგი მშვენიერაძე – ხელისუფლებას პოლიტიკური ამოცანები ჰქონდა გადასაწყვეტი, ამ შემთხვევაში - წინა ხელისუფლების წარმომადგენლების პასუხისგებაში მიცემა და მათი მსჯავრდება. ხელისუფლება ხედავდა, რომ ხალხის დაკვეთას - „დაესაჯა დამნაშავეები" - ვერ ახერხებდა, რადგან, უეცრად, ქართული სასამართლო საკმაოდ მაღალი სტანდარტებით ამუშავდა, რასაც, ხშირ შემთხვევაში, ხელისუფლებისთვის პრინციპულად მნიშვნელოვან საქმეებზე არასაპატიმრო აღკვეთის ღონისძიებები და გამამართლებელი განაჩენები მოჰყვა. აქვე უნდა ითქვას, რომ ასეთი განაჩენები არა მხოლოდ პოლიტიკურად მნიშვნელოვან საქმეებზე გამოჰქონდათ. სტატისტიკას თუ გადავხედავთ, იმ პერიოდში, აღკვეთის ღონისძიებებზე პატიმრობის გამოყენების დაკმაყოფილების მაჩვენებელი 90%-დან 50%-მდე დაეცა. სწორედ მაშინ დაიწყო ახალმა ხელისუფლებამ მოძრაობა იმისკენ, რომ სასამართლოზე კონტროლი მოეპოვებინა. პირველად, სასამართლოს შიგნით გაჩენილი ახალი ჯგუფების ხელშეწყობა გადაწყვიტა - ხელისუფლება ცდილობდა, მათ მოეპოვებინათ გავლენა სასამართლოზე. მაგალითად, ეს იყო ორგანიზაცია „მოსამართლეთა ერთობა", რომელიც სასამართლო ხელისუფლების შიგნით შეიქმნა. ვერ ვიტყვი, რომ ის ახალ ხელისუფლებასთან გარიგდა, არა, მის წევრებს წინა ხელისუფლების დროს სასამართლოში ჩამოყალიბებული მმართველობა არ მოსწონდათ და ეს ინტერესი ხელისუფლების ინტერესებს, იმ მომენტში, დაემთხვა. თუმცა, მათ ვერ გაიმარჯვეს. რატომ? გიორგი მშვენიერაძე –  ნაციონალური მოძრაობის მმართველობის დროს, სასამართლოს სამივე მიმართულებას - სისხლის, სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართალის კოლეგიებსა და პალატებს თავისი „ხელმძღვანელები" ჰყავდათ. რა განაჩენი უნდა გამოტანილიყო, რა გადაწყვეტილება უნდა მიღებულიყო, მსჯავრდებული ვინ უნდა ყოფილიყო, აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან თანხმდებოდა. მაგალითად, ჩვენი ინფორმაციით, ადმინისტრაციული სამართლის საქმეები ებარა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ამჟამინდელ თავმჯდომარეს, მიხეილ ჩინჩალაძეს. როგორც ჩვენთვის არის ცნობილი და ბევრი მოსამართლე პირად საუბრებში, კონფიდენციალობის დაცვის მოთხოვნით, გვიყვება, ჩინჩალაძე, რომელიც მაშინ უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის თავმჯდომარე იყო, იბარებდა საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების პალატების თავმჯდომარეებს და ათანხმებდა, კონკრეტულ საქმეებზე რა გადაწყვეტილება უნდა მიეღოთ. ჩვენთვის, ასევე, ცნობილია, რომ, ახალი ხელისუფლების მოსვლის შემდეგ, ჩინჩალაძე და ცერცვაძე, რომელიც მაშინ სააპელაციო სასამართლოს თავმჯდომარეც იყო, კოორდინირებულ მუშაობაზე შეთანხმდნენ. არაერთი მოსამართლე პირად საუბარში გვიყვება, რა იყო გზავნილი მათი მისამართით, - თქვენ ხომ ასრულებდით ჩვენ დავალებებს, აგვირჩიეთ იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში და ჩვენ ვიქნებით იმის გარანტი, რომ ძველ საქმეებზე პასუხს ვერავინ მოგთხოვთ. შედეგად, იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში მოვიდა წინა ხელისუფლების დროს ყველაზე გავლენიანი პირების ჯგუფი, მურუსიძე - ყველაზე ოდიოზური მოსამართლე კი, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივანი გახდა. ამის მერე გადაწყვიტა ახალმა ხელისუფლებამ მოლაპარაკება ეწარმოებინა მათთან - ძველი ხელისუფლების მოკავშირე მოსამართლეებთან. მათ შორის შეთანხმება შედგა, მურუსიძე სისტემის მსხვერპლად გამოცხადდა და ქვეყანაში ახალი პროცესები დაიწყო. კლანმა სასამართლო ხელისუფლებიდან განდევნა მისი მოწინააღმდეგე მოსამართლეთა ჯგუფები, მათი არცერთი აქტიური წარმომადგენელი დღეს მესამე ხელისუფლებაში აღარ არის, მათ აღარ გაუგრძელეს მოსამართლეობის ვადა, რამდენიმე კი, იძულებული გახდა მოწინააღმდეგე ბანაკში გადანაცვლებულიყო. მიმართულება შეიცვალა პარლამენტმაც - იგი უკვე ხელს უწყობდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში კლანის გაძლიერებას, პარლამენტის მიერ საბჭოში არჩეული წევრებიც „გადაეწყვნენ". პარალელურად, ზრდა დაიწყო აღკვეთის ღონისძიებების რიცხვმა, მისი მაჩვენებელი გაიზარდა. მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის შესაფასებლად, საუკეთესო ტესტი იმაზე დაკვირვებაა, თუ როგორ იქცევიან მოსამართლეები ხელისუფლებისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების გადაწყვეტისას. თუკი მოხელეს ვინმე სამსახურიდან არასწორად გაუშვებს, მას უპრობლემოდ აღადგენენ, მისთვის კომპენსაციის გადახდას დააწესებენ, ამის ნებას მათ ხელისუფლება აძლევს, მაგრამ, როცა იხილება საკითხები, რომელთა დაკავშირებითაც ხელისუფლებას სასამართლოს დახმარება სჭირდება, სასამართლო იქცევა ისე, როგორც ეს ხელისუფლებას უნდა. შესაბამისად, მოსამართლეთა დამოუკიდებლობა და კეთილსინდისიერება ეჭვქვეშ დგება. მოსამართლეთა კეთილსინდისიერებას ეჭვქვეშ აყენებს, ფაქტობრივად, ყველაფერი, რის შესახებაც უკვე ვისაუბრეთ. რატომ არ დაუჭირა მხარი მესამე სექტორმა რადიკალურ ცვლილებებს სასამართლო სისტემაში? გიორგი მშვენიერაძე –  დიახ, ჩვენ ვეწინააღმდეგებოდით უხეშ ჩარევას სასამართლო ხელისუფლებაში, მათ შორის, მოსამართლეებისთვის უფლებამოსილების ვადაზე ადრე შეწყვეტას ან მათ დასჯას და ამას აქვს რაციონალური ახსნა. ნაციონალურმა მოძრაობამ სასამართლოზე კონტროლი სწორედ ამ გზით მოიპოვა, მან სანიმუშოდ დასაჯა რამდენიმე მოსამართლე, ბევრი სასამართლოდან გაუშვა, მათ შორის, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეები, რამდენიმე მოსამართლეზე საქმეც აღძრეს, საკამათო სამართლებრივი საფუძვლებით. ეს გახლდათ მკვეთრი გზავნილი ხელისუფლებისგან, შიშის გაჩენა - თუკი არ გვემორჩილებით, გაგათავისუფლებთ ან დაგიჭერთ. ჩვენ არ გვინდოდა იგივე განმეორებულიყო. ჩვენ მიგვაჩნდა, რომ, თუკი ხელისუფლება სწორი რეფორმირების გზით წავიდოდა, სწორ კანონებს შექმნიდა, ერთგვარ ბალანსს იპოვიდა სასამართლო ხელისუფლებისა და პოლიტიკური ხელისუფლების მიერ შერჩეულ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრებს შორის, შესაძლებელი გახდებოდა, მოსამართლეები, რომლებსაც ვადა გაუვიდოდათ, მოსამართლეებად აღარ დანიშნულიყვნენ. ასე, ევოლუციური გზით, სასამართლოში ახალი სისხლი შეედინებოდა და უკეთეს სასამართლოს მივიღებდით. კლანმა და ხელისუფლებამ ეს არ დაუშვეს. მაგალითად, საბჭო, იმისთვის, რომ სისტემაში ახალი სახეები არ გამოჩენილიყვნენ, ვაკანსიების არსებობის მიუხედავად, მიღებას აჩერებდა იუსტიციის უმაღლეს სკოლაში, რომლის დასრულებაც მოსამართლედ გახდომის ერთ-ერთი წინაპირობაა, ხოლო ხელისუფლება ქმნიდა კანონებს, რომელიც არა სასამართლოს გაჯანსაღებისკენ, არამედ კლანის გაძლიერებისკენ იყო მიმართული. ხშირად იყენებთ სიტყვა „კლანს". რაში გამოიხატება კლანური მმართველობა მესამე ხელისუფლებაში? გიორგი მშვენიერაძე –  ძველ მოსამართლეებთან შეთანხმების შემდეგ, იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში მოვიდნენ ადამიანები, რომელთა ნაწილს Google-იც ვერ მოგიძებნით. საბჭოს არამოსამართლე წევრები, წესით, სამართლის ცნობილი სპეციალისტები უნდა იყვნენ, თუმცა, აღმოჩნდა, რომ მათი დიდი ნაწილი კლანის უახლოესი მეგობარია. შედეგად, სასამართლო სისტემის მმართველ რგოლში დღეს გვყავს 11-კაციანი ჯგუფი, რომელიც შედგება ჩინჩალაძის ყოფილი თანაშემწეების, სხდომის მდივნების, ყოფილი გამომძიებლებისა და პროკურორებისგან და საბჭოს იმ არამოსამართლე წევრებისგან, რომელებიც, მჭიდროდ არიან დაკავშირებული კლანთან. ამ ადამიანებს აქვთ მოსამართლეებზე ზემოქმედების სხვადასხვა ბერკეტები და მეთოდები. არასასურველ ადამიანს, ყველა მიმართულებით, დისკომფორტს უქმნიან. ამიტომ, ბევრი მოსამართლე ცდილობს, პრობლემები არ შეიქმნას. ვერ ვიტყვით, რომ ყველა მოსამართლე ასეთია, მაგრამ ფაქტია, რომ არსებობს 20-მდე ერთმანეთთან მჭიდროდ დაკავშირებული ადამიანი, რომელიც სასამართლო ხელისუფლების მაღალ თანამდებობებზეა და, საკუთარი ძალაუფლების შენარჩუნებისა და განმტკიცების სულისკვეთებით, მართავს სისტემას. შესაბამისად, ცდილობს შექმნას აღქმა, რომ ყველა, ვინც ხმას ამოიღებს და დაუპირისპირდება კლანს, უპირისპირდება დანარჩენ 250 მოსამართლესაც, რომელიც ახლა ჩუმად არის. სინამდვილეში, პრობლემა და, შესაბამისად, ჩვენი სამიზნე კლანი და კანური მმართველობაა. ჩაკეტილი წრე მივიღეთ. როგორ შეიძლება მისი გარღვევა? როგორია მესამე სექტორის პოზიცია? რა უნდა გაკეთდეს, რომ სასამართლო ხელისუფლება საქართველოში რეალურად დამოუკიდებელი გახდეს? გიორგი მშვენიერაძე –  უსწრაფესად გადასაწყვეტი საკითხია, მაგალითად, დისციპლინური სამართალწარმოება სასამართლოში - როგორ შეიძლება დაისაჯოს მოსამართლე, რომელიც უკანონოდ მოიქცევა ისე, რომ მისი დამოუკიდებლობა კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დადგეს. დღეს გვყავს დამოუკიდებელი ინსპექტორი, რომელსაც დისციპლინური პასუხისმგებლობის საკითხის აღძვრა შეუძლია და ის ჩინჩალაძის ყოფილი თანაშემწეა. შესაბამისად, მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის დასაცავად, აუცილებელია, ინსპექტორს დაწესებული ჰქონდეს საზღვრები, რომლის იქითაც ვერ წავა. გადასახედია სასამართლოს თავმჯდომარეების არჩევის საკითხიც. ჩვენ ვიბრძვით, რომ სასამართლოს თავმჯდომარეები აირჩიონ თავად მოსამართლეებმა, ხელისუფლება უარს გვეუბნება, და აცხადებს რომ სასამართლოს თავმჯდომარეები იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ უნდა აირჩიოს. არადა, თავმჯდომარე არის პირი, რომელსაც დაწესებულება ირჩევს, იმას, რომელსაც ნიშნავენ, ჰქვია დირექტორი. რეალურად, ჩვენ სასამართლოებს ჰყავს არა თავმჯდომარეები, არამედ, საბჭოს მიერ დანიშნული დირექტორები. დღეს რიგით მოსამართლეს იმის თავისუფლებაც არ რჩება, რომ საკუთარი თანაშემწის და მდივნის შერჩევის პროცესში გადამწყვეტი როლი ითამაშოს. შესაცვლელია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრების არჩევის მოქმედი წესიც, რომლის მიხედვითაც, თუ მოსამართლეთა კონფერენციისგან გაქვს 50%-ს პლუს 1 ხმა, ყველა მოსამართლე წევრის ადგილი შენია, დანარჩენ 49% კი, საბჭოში 1 წევრი გაყვანასაც ვერ შეძლებს; გადასახედია პარლამენტში საბჭოს წევრთა დაკომპლექტების წესიც, რადგან, გამოჩნდა, რომ, როცა საბჭოს წევრებს წარადგენს და ნიშნავს მხოლოდ ხელისუფლება, მოქმედებს პრინციპი, „ხელი ხელს ბანს და ორივე - პირსო". საჭიროა, ასევე, გადაიხედოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს საქმიანობის რეგლამენტი. ამ თვალსაზრისითაც სერიოზული პრობლემებია, მაგალითად, დახურულია რიგით მოსამართლეებთან გასაუბრება და არ გვაქვს საშუალება, დავაკვირდეთ პროცესს, რომლის შედეგადაც ვირჩევთ ადამიანს, ვისაც სამართლის აღსრულებას ვაბარებთ. დღეისთვის ყველაზე მთავარი საკითხი, არა მარტო ჩვენი, არამედ, ბევრი პარტნიორის, მათ შორის, საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეების შერჩევის პროცესია. დღემდე, კლანი სრულად აკონტროლებდა პირველი და მეორე ინსტანციის, საქალაქო-რაიონულ და სააპელაციო სასამართლოებს, უზენაესი სასამართლო მის ხელში არ იყო. ეს, ერთგვარად, ცალკე მდგომი სასამართლო იყო და, მიუხედავად იმისა, მოგვწონდა თუ არ მოგვწონდა მისი მუშაობა, კლანის ნაწილს არ წარმოადგენდა. ახლა კლანი ცდილობს უზენაეს სასამართლოსაც დაეპატრონოს. თუკი ეს მოხდა, სამართლიან სასამართლოზე ხელის ჩაქნევა ძალიან დიდი ხნით მოგვიწევს. მინიმუმ, 30 წელი გვეყოლებიან მოსამართლეები, რომლებსაც მარტივი პასუხი ექნებათ ყველაფერზე - კანონში ასე ეწერაო; მოსამართლეები, რომლებსაც ჰგონიათ, რომ სამართალი და ნორმა-შეფარდების ფუნქცია არის მხოლოდ ის, რასაც ხელისუფლება კანონში ჩაუწერს; რომლებიც, ყოველთვის მზად არიან, წარბშეუხრელად, გაასამართლონ ნებისმიერი პირი ნებისმიერი ბრალდებით, მთავრია ეს ქმედება კანონით გაამართლონ. ეს თქვენი ოპონენტების ძირითადი არგუმენტია, ყველაზე ხშირად იმას იმეორებენ, რომ იმ წლებში მხოლოდ და მხოლოდ კანონის შესაბამისად მოქმედებდნენ, რომ კანონი მათ მეტ საშუალებას არ აძლევდა. ზოგადად, რამდენად თავისუფალია მოსამართლე გადაწყვეტილების მიღებისას? გიორგი მშვენიერაძე –  ჩვენ, იურისტებს გვასწავლიან, რომ სამართალი მხოლოდ კონკრეტულ კანონს არ ნიშნავს, ის უფრო ფართო ფენომენია. არსებობს კონსტიტუცია, რომელსაც უზენაესი კანონი ჰქვია და ასე ჰქვია იმიტომ, რომ მისი ძალა ყველა სხვა კანონზე აღმატებულია. ჩვენი კონსტიტუცია, როგორც საზოგადოებრივი შეთანხმება, როგორც სოციალური კონტრაქტი, არ არის უსამართლო და, მეტ-ნაკლებად, ასახავს საზოგადოების განწყობებს. თუკი კანონი არ ვარგა, მოსამართლე იყენებს ზემდგომ კანონს - მოქმედებს კონსტიტუციის ან საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად. თუკი მიიჩნევს, რომ კანონი არაკონსტიტუციურია, შესაბამისი წარდგინებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართავს, რათა არაკონსტიტუციური კანონი გაუქმდეს. მაგალითად, კონკრეტულმა მოქალაქემ მიიჩნია, რომ წინა ხელისუფლების ნარკოპოლიტიკა არ იყო ლმობიერი და არსებული სასჯელი მას ღირსებას ულახავდა. ამის გამო, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართა და შედეგიც მიიღო, სადავო ნორმები არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი. ვკითხოთ ჩვენ მოსამართლეებს: რომელიმეს ერთხელ მაინც თუ მიუმართავს ამავე გზისთვის იმ პერიოდში, როცა მიიჩნევდნენ რომ უსამართლო კანონები მოქმედებდა, თუკი მათ მიერ გამოტანილი განაჩენის გამო, თავს უხერხულად გრძნობდნენ და მიაჩნდათ, რომ ასეთი განაჩენის გამოტანას უსამართლო კანონი აიძულებდა? არც ერთხელ, არც ერთს. 2004 წლიდან 2012 წლამდე, არც ერთ მოსამართლეს ეს არ გაუკეთებია. მეტიც, არ მახსენდება ერთი გადაწყვეტილების შესახებ განსხვავებული ან თანმხვედრი აზრი რომელიც კლანის წევრს დაუწერია და რომელიც საზოგადოებას დაანახებდა, რომ კანონს პრობლემები ჰქონდა. ამიტომ, საუბარი იმის შესახებ, რომ მათ კანონი ზღუდავდა და სხვა გზა არ ქონდათ, არასწორთან ერთად, უზნეობაცაა. მათ ეშინოდათ ან უბრალოდ მოსწონდათ რასაც აკეთებდნენ. კარგ მოსამართლეს სჭირდება სათანადო უნარები, მედეგობა, არ შეუშინდეს აღმასრულებელი ხელისუფლების ზეწოლას და, თუკი ეს არ შეუძლია, ვერც მოსამართლედ ივარგებს. რა არის მესამე სექტორისთვის ყველაზე მიუღებელი იმაში, რასაც ხელისუფლება სასამართლო რეფორმის ახალ ტალღას უწოდებს? გიორგი მშვენიერაძე –  პირველი და მეორე ტალღისგან განსხვავებით, რომელიც სისტემის გაჯანსაღების ელემენტებს შეიცავდა, მესამე ტალღა უკან გადადგმული ნაბიჯი იყო, ჰქონდა ბევრი უარყოფითი შედეგი და, ფაქტობრივად, კლანთან გარიგების ნაყოფს წარმოადგენდა. ის კი, რასაც რეფორმის მეოთხე ტალღა ეწოდება, აშკარად, არა სასამართლო სფეროს საჭიროებებიდან მომდინარეობს, არამედ, პოლიტიკური ინტერესებიდან - ხელისუფლება ცდილობს მეგობრული სასამართლო შეინარჩუნოს. ჩვენ ვართ ძალიან პრინციპულები, მაგრამ არ ვართ დესტრუქციულები, როგორც ამის წარმოჩენას ხელისუფლება ცდილობს. როგორც კი ხელისუფლებამ თქვა, რომ საბჭოს მიერ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის კანდიდატებად ნომინირებული პირები მოსამართლედ აღარ დაინიშნებოდნენ, პარლამენტის თავმჯდომარეს 19-გვერდიანი დოკუმენტი გავუგზავნეთ - ჩვენი ხედვა და დეტალური აღწერა იმისა, თუ როგორ შეიძლებოდა მომხდარიყო კანონმდებლობის ფორმირება, უზენაეს სასამართლოში მოსამართლეთა ნომინირებისა და არჩევის შესახებ. ჩვენი აზრით, კონკურსში მონაწილეობის უფლება უნდა ჰქონდეს ყველას, ვინც ფორმალურ მოთხოვნებს აკმაყოფილებს და ყოფილი ან მოქმედი მოსამართლე, პროკურორი ან ადვოკატია და რომელსაც, თავისთავად, აქვს ჩაბარებული პროფესიაში შესვლის გამოცდა. პარლამენტის თავმჯდომარის მიერ მომზადებული კანონპროექტით კი, კანდიდატი მხოლოდ მოქმედი მოსამართლე ან ის ადამიანი უნდა იყოს, ვისაც მოსამართლის გამოცდა აქვს ჩაბარებული. თუკი ვინმე სხვას გაუჩნდება კონკურსში მონაწილეობის სურვილი, 21 დღის ვადაში, გამოცდა უნდა ჩააბაროს. აქამდე, საქართველოში არ ყოფილა კანონი, რომელიც უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეს გამოცდის ჩაბარებას მოსთხოვდა, მეტიც, 2018 წლის ივლისში, ხელისუფლებამ მიიღო კანონი, რომელშიც ეწერა, რომ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეს ამ გამოცდის ჩაბარება არ მოეთხოვებოდათ. ახლა ამ კანონს ცვლიან. რა შეიძლება იყოს ამის მიზეზი? რა თქმა უნდა ის, რომ ხელოვნური დაბრკოლება შეიქმნას გარე პირებისთვის, რათა მათ კანდიდატთა შესარჩევ კონკურსში მონაწილეობა ვერ მიიღონ. ამდენად, კლანისთვის არასასურველი კანდიდატი, შერჩევის პირველივე ეტაპზე დაიბლოკება. ხელისუფლება გვეუბნება, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრს, რომელიც უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობას გადაწყვეტს, უნდა ჰქონდეს კონკურენტი კანდიდატების მონაცემების გაცნობის, გასაუბრებაში მონაწილეობისა და ხმის მიცემის უფლება. ეს აშკარა ინტერესთა კონფლიქტია, თუმცა, მმართველი გუნდი ამას არ აღიარებს. ჩვენ ვეწინააღმდეგებით, ასევე, ფარდობითი კენჭისყრის წესს, რომელიც ხელისუფლებამ შემოიტანა. ამ წესით, იმ 11 ადამიანს, რომელიც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოში კლანს წარმოადგენს, ამ ეტაპზევე შეუძლია კონკურსში მხოლოდ მისთვის სასურველი კანდიდატები დატოვოს. ჩვენ, ასევე, მოვითხოვთ, საბოლოო გადაწყვეტილება არ იქნას მიღებული საბჭოს უბრალო ორი მესამედის მიერ, რაც კლანის ვერდიქტს ნიშნავს. ხელისუფლება, ჩვენი წინააღმდეგობის მიუხედავად აპირებს, რომ კანდიდატთა კენჭისყრა იყოს ფარული, ამასთან, მიღებული გადაწყვეტილება არ დასაბუთდება, მათ შორის არც პარლამენტისთვის, რომელსაც შერჩეული კანდიდატები დასამტკიცებლად უნდა წარუდგინონ. კანდიდატთა მონაცემები, რომელსაც საბჭო მოიპოვებს იქნება კონფიდენციალური და ისე დაილუქება, რომ საზოგადოება ამასაც ვერ გაიგებს, ნასამართლევია თუ არა კანდიდატი. აი, ასეთ პროცესს ეძახის ხელისუფლება „უპრეცედენტოდ გამჭვირვალეს". ყველაფერი ეს, რეალურად, ნიშნავს იმას, რომ იუსტიციის საბჭოს ამ 11 წევრს მოსამართლეებად ისევ იმ 10 ადამიანის დანიშვნა შეეძლება, რომელიც გასული წლის დეკემბერში წარმოგვიდგინა. ამჯერად, ეს კანონის სახელით მოხდება, იმ კანონის, რომელიც კლანის წევრებისთვის უზენასი სასამართლოს მანტიის შეკერვაა და მეტი არაფერი. ჩვენ კარგად ვაცნობიერებთ, რომ, თუკი საქართველოში სასამართლო ხელისუფლება დამოუკიდებელი არ გახდა, ქვეყანაში ადამიანთა თავისუფლება დაცული არ იქნება. სასამართლო უნდა იყოს დამოუკიდებელი, როგორც ინსტიტუციურად, ისე - თითოეული მოსამართლის დონეზე. ასე მუშაობს დასავლური დემოკრატიები და ხალხიც ბედნიერია იქ, სადაც ეს დამოუკიდებლობა არსებობს. ვფიქრობ, ქართველი ხალხიც იმსახურებს იმაზე უკეთეს სასამართლოს, ვიდრე დღეს გვაქვს და, ვიმედოვნებ, ეს ბრძოლაც შედეგს გამოიღებს.  

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია ნანა იაშვილი – ორგანიზაცია ‘ბავშვი და გარემოს’ დამფუძნებელი ‘ყველაფერი დაიწყო 90-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც ჩვენთან აირია სიტუაცია და ქუჩაში პირველად გამოჩდნენ ბავშვები. ეს იყო ჩვენთვის, ყველასთვის შოკი, იმიტომ რომ, მანამდე, საქართველოში, ქუჩის ბავშვები - როგორც ასეთი, არ არსებობდნენ. სწორედ ამ პერიოდში დაიწყეს ბავშვებმა ჯგუფ-ჯგუფად ქურდობა და მათხოვრობა. აი მაშინ, მე და ჩემმა ორმა მეგობარმა გადავწყვიტეთ რამე გაგვეკეთებინა, რომ ეს ბავშვები ასე უპატრონოდ და უყურადღებოდ არ დაგვეტოვებინა ქუჩაში. დავიწყეთ მოხალისეობა. მე ვესაუბრე ჩემს მეგობრებს, ჩემი და ესაუბრა თავისებს, და ასე შევიკრიბეთ 15-მდე კაცი. პირველი ქუჩაში მყოფი ბავშვი ვნახე ჩემს სახლთან, ქაშუეთის ეკლესიასთან. შევამჩნიე, რომ დიდი ხნის განმავლობაში არსად მიდიოდა, მივედი, გავეცანი და ასე დაიწყო ისტორია.  ამ ბავშვმა მოიყვანა სხვა ბავშვები, სხვებმა კიდევ სხვები და გაფართოვდა ჩვენი წრე.  ნელ-ნელა გავარკვიეთ, რომ ამ ბავშვებს ძალიან შიათ, რომ აქვთ სამედიცინო პრობლემები, რომ სჭირდებათ სიყვარული ყველაზე მეტად. დავიწყეთ მეგობრებში ექიმების და საჭირო პერსონალის მოკვლევა, ვაგროვებდით ტანსაცმელებს, სახლიდან მოგვქონდა საჭმელი. და აი ასე, აგორდა ეს ყველაფერი და სადღაც, 1 წლის თავზე, თბილისში, სამ პარკში, უკვე არსებობდა სამი პუნქტი, სადაც ყოველდღიურად 100-მდე ბავშვი მოდიოდა და ჩვენ სამსახურის შემდეგ ვხვდებოდით მათ.  ასე გრძელდებოდა ჩვენი მოხალისეობა 2 წლის განმავლობაში. წლის ბოლოს უკვე მივხვდით, რომ პირადი რესურსებით ამდენი ბავშვის დახმარებას ვეღარ გავწვდებოდით. სწორედ, საჭირო დროს, ევროკავშირის პროგრამის - ‘ტასისის’ ფარგლებში, ჩვენს მიერ წარდგენილმა პროექტმა გაიმარჯვა, რის შედეგადაც ჩვენს საქმიანობას სისტემური სახე მიეცა. გავაკეთეთ მობილური სამსახური და ერთი სადღეღამისო ცენტრი, ბავშვებს ღამე გარეთ რომ არ გაეთენებინათ.  98 წელს, ჩვენი პარტნიორი ორგანიზაცია გახდა UNICEF, რომელთანაც 8 წლის განმავლობაში ძალიან აქტიურად ვმუშაობდით. პარალელურად, ბევრი საერთაშორისო ორგანიზაცია გვეხმარებოდა. შედეგად, გავხსენით ინტეგრირებული საბავშვო ბაღები შშმ ბავშვებისთვის, რომელიც იმ დროისთვის, ინოვაციური იყო. 2004 წელს დავიწყეთ 5 წლიანი პროექტი ‘USAID’-თან ერთად, რომელმაც მოგვცა საშუალება რუსთავშიც გაგვეხსნა ცენტრი, სადაც მთელი ქვემო ქართლიდან თავს იყრიდნენ ბავშვები.  ამ პერიოდისთვის ჩვენი ცენტრები მუშაობდა თბილისში, ჭიათურასა და რუსთავში. და, ეს პროექტიც დამთავრდა და რაღაც დროით ეს ყველაფერი გაჩერდა. ეს იყო ჩემი არსებობის ყველაზე მძიმე პერიოდი. მე ვხედავდი, რომ ყველაფერი, რაც ამდენი წელიწადი ნელ-ნელა ვაშენეთ, ინგრეოდა.  მაგრამ, 2013 წლიდან, ხელისუფლების წარმომადგენლებთან მუდმივი მოლაპარაკების შედეგად, ეს ყველაფერი თავიდან დავიწყეთ და მალევე ჩვენს საქმიანობას კიდევ 2 ბავშვთა სახლი შეემატა.  დღეისათვის ორგანიზაციას აქვს 7 სხვადასხვა სამსახური, ეს არის მიუსაფარ ბავშვთა სადღეღამისო ცენტრი ‘ბეღურები,’ შშმ ბავშვებისთვის - ცენტრი ‘იმედი,’ ორი მცირე საოჯახო ტიპის სახლი ნორიოსა და რუსთავში, და სამი ცენტრი თბილისში, ჭიათურასა და რუსთავში. ასევე, 1 თვეა, რაც თავიდან ავამუშავეთ მობილური სამსახური.  საერთო ჯამში დღეს ამ პროგრამებში 200-მდე ბავშვია ჩართული, თუმცა, ცხადია ამით არ ვჩერდებით.  ესაა ის საქმე, რასაც ჩემი ცხოვრება და ენერგია მივუძღვენი, და უბედნიერესი ადამიანი ვარ, როცა ვხედავ, რომ ამ პროგრამის წყალობით, ძალიან ბევრი ბავშვი სწორ გზაზე დადგა და დღეს ისინი საზოგადოებაში სრულად ინტეგრირებული და რეალიზებულები არიან.’

„ბავშვები არ არიან ამომრჩევლები, ამიტომ მათ კეთილგანწყობაზე არავინ ზრუნავს", - ამბობს „პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის" (PHR) აღმასრულებელი დირექტორი, უფლებადამცველი, ანა არგანაშვილი, რომელთან ინტერვიუც ბავშვთა მიმართ ძალადობის კომპლექსური მიზეზების, ბავშვთა დაცვის სისტემაში არსებული ხარვეზებისა და ამ საკითხების მოგვარებაში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების გავლენის დონის შესახებ ჩავწერეთ. ესაუბრა თეკლე ქაროსანიძე რა შეგიძლიათ თქვათ, რა ძირითადი მიზეზები უშლის ხელს საქართველოში ბავშვთა მიმართ ძალადობის აღმოფხვრას? ანა არაგანაშვილი – სამწუხაროდ, ეს მიზეზები კომპლექსურია: შესაბამისი პოლიტიკის არარსებობა, არასრულფასოვანი კანონმდებლობა და ხარვეზები მის აღსრულებაში, პროფესიონალების ნაკლებობა, არასაკმარისი მონიტორინგი და ა.შ. საქართველოს აქვს ადამიანის უფლებების ეროვნული სამოქმედო გეგმა და სტრატეგია, რომელშიც ბავშვთა უფლებები და მათ მიმართ ძალადობის აკრძალვა ფორმალურადაა გაწერილი. ბავშვთა უფლებების ნაწილში, ეს სამოქმედო გეგმა, ფაქტობრივად, არ სრულდება. გვაქვს, ასევე, ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ასოცირების ხელშეკრულება და დღის წესრიგი, რომელშიც, ასევე, წერია, რომ ქვეყანაში ბავშვის მიმართ ძალადობის ყველა ფორმა უნდა აღმოიფხვრას, მაგრამ, ბავშვთა უფლებების მიმართულებით, არც ეს გეგმა სრულდება. პოლიტიკის ეს დოკუმენტები - სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა, ბავშვებისთვის, რეალურად, შეუსრულებელია. მაგალითად, მთელ მსოფლიოში, უკვე საკანონმდებლო დონეზეა აღიარებული, რომ ბავშვის სხეულებრივი დასჯა აკრძალულია - ჩვენ კანონმდებლობაში ეს ჯერ კიდევ არ არის ასახული, თუმცა, ფიზიკური, ემოციური, ფსიქოლოგიური და სექსუალური ძალადობა აკრძალულია. კანონმდებლობის სერიოზული ხარვეზია ისიც, რომ თავად ბავშვი ვერ მიმართავს დამოუკიდებლად სასამართლოს თავისი უფლებების დასაცავად ან იმ პირის წინააღმდეგ, ვინც მასზე იძალადა. ჩვენ, ბავშვთა უფლებადამცველები, ვამბობთ რომ ეს დისკრიმინაციული ხარვეზია, ვინაიდან ზრდასრულს ასეთი უფლება აქვს. ჩვენთან იგულისხმება რომ მშობელი, სახელმწიფო იმდენად კარგად იცავენ ბავშვს, რომ მას სასამართლოსთვის დამოუკიდებელი მიმართვის შესაძლებლობა აღარ სჭირდება, რაც არასწორია. ხშირია შემთხვევა, როდესაც თავად მშობელი ძალადობს ბავშვზე. სოციალური სამსახური კი, სხვადასხვა მიზეზების გამო, მას ვერ იცავს და, შესაბამისად, პროცესში ვეღარც ჩვენ - ბავშვთა უფლებადამცველები ვერთვებით. ზოგადად, ქვეყანაში გვაქვს ბავშვთა დაცვის ძალიან სუსტი სისტემა, ძალიან სუსტი სოციალური მომსახურების სააგენტო, რომელშიც დასაქმებული სოციალური მუშაკების 90%, დღეს, გაფიცვისთვის ემზადება; ფაქტიურად, არ გვყავს ფსიქოლოგები - მთელი საქართველოს მასშტაბით, ათი ფსიქოლოგია ბავშვთა დაცვის სახელმწიფო სამსახურში, რაც ქვეყანაში მცხოვრებ მილიონამდე ბავშვს ვერ გასწვდება. რაც შეეხება მონიტორინგს, ეს მექანიზმი აქვს მხოლოდ სახალხო დამცველს, მისი გამოყენებისას, ხშირად ექმნება ბარიერები. მაგალითად, ჩვენთვის ცნობილია, რომ ე.წ. „ჩრდილოვან" ბავშვთა სახლებში - ადგილობრივი თვითმმართველობის, კერძო პირების, რელიგიური კონფესიების მიერ შექმნილ ინსტიტუციებში, სახალხო დამცველი ვერ შედის. შარშან შემოდგომაზე რელიგიური სახლების წარმომადგენლებმა უარი უთხრეს ომბუდსმენის მონიტორინგის მექანიზმს ბავშვებთან ინდივიდუალურ გასაუბრებაზე. შეჯამების სახით, თუ პოლიტიკაში, კანონმდებლობაში, ცნობიერებასა და მონიტორინგის მექანიზმში გვაქვს ხარვეზები, ეს ყველაფერი, რა თქმა უნდა, განაპირობებს ბავშვთა მიმართ ძალადობის საკმაოდ მძიმე ფორმებს. სამწუხაროდ, ჩვენი სახელმწიფოს დღის წესრიგში ბავშვთა უფლებებმა ჯერ ადგილი ვერ მოიპოვა. მუდმივად გვაქვს ისეთი განცდა, რომ ხელისუფლებებისთვის ყველა სხვა პრობლემა უფრო მნიშვნელოვანია. საკითხი, მხოლოდ მაშინ აქტიურდება, როდესაც ტრაგედია ხდება, თუმცა, ესეც არ აღმოჩნდება ხოლმე საკმარისი, თემასთან დაკავშირებული სერიოზული რეფორმის დასაწყებად. რას აკეთებს სახელმწიფო ბავშვებზე ძალადობის პრევენციისთვის და რა დახმარებას, რა სერვისებს სთავაზობს ძალადობის მსხვერპლ ბავშვებს? ანა არგანაშვილი –  პრევენციის მიზნით, დღეს არაფერი ხორციელდება. გარდა იმისა რომ მოძალადე გაჰყავთ ან აკავებენ, ხანდახან, გაფრთხილებითაც შემოიფარგლებიან. ბავშვებს არა აქვთ ცხელი ხაზი, რომ, ძალადობის შემთხვევაში, დარეკონ, 18:00 საათის შემდეგ, ჯანდაცვის ცხელი ხაზი - 15 05 აღარ მუშაობს. სახელმწიფო მინიმალურ დახმარებას უწევს ძალადობაგამოვლილ ბავშვებს - ინციდენტის დროს, ადგილიდან გაჰყავს, მისი შემდეგი რეაბილიტაცია კი, უზრუნველყოფილი არ არის. მხოლოდ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს აქვთ რეაბილიტაციის სერვისები, ისიც - ფრაგმენტულად. მათთვის განსაზღვრული არ არის არც სრულფასოვანი დიაგნოსტიკის, არც მულტიდისციპლინური გუნდის მომსახურება. ძალადობის შემდეგ, ბავშვები რჩებიან ყოველგვარი სერვისის გარეშე, მაშინ, როდესაც ძალადობა, ტრავმა მძიმე გავლენას ახდენს მათზე, უნგრევს მომავალს. ინტერვიუს დასაწყისში, ბავშვის სხეულებრივი დასჯის, როგორც ძალადობის ერთ-ერთი სახის შესახებ საუბრობდით. საქართველოში ჩატარებული კვლევები ადასტურებს, რომ ბავშვის ფიზიკური დასჯა მისაღებია არა მხოლოდ მშობლების, არამედ, აღმზრდელთა მნიშვნელოვანი ნაწილისთვისაც. რა უნდა გაკეთდეს იმისთვის, რომ ეს მოცემულობა შეიცვალოს? ანა არგანაშვილი –  პროფესიონალების ცოდნისა და მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლება, ძირითადად, სახელმწიფოს ტვირთია. სახელმწიფოს მხრიდან კი, დღემდე, ერთი კამპანიაც არ ჩატარებულა, რომელიც იტყოდა, რომ ბავშვთა მიმართ ძალადობა მიუღებელია. სულ მცირე, „პოზიტიური აღზრდის მეთოდებიც" კი არ ისწავლება - მშობლებმა ხშირად არ იციან როგორ აღზარდონ შვილები არაძალადობრივი მეთოდებით, ეს ცოდნა არ აქვთ არც სფეროს მუშაკებს. პარალელურად, ჩვენ - საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა, ეკლესიამ, მოსახლეობამ, ერთად უნდა დავიკავოთ საჭირო პოზიცია. თუკი ვხედავთ, რომ ჩვენ მეზობლად ბავშვი მუდმივად ტირის და მასზე ძალადობენ, აუცილებლად უნდა შევატყობინოთ სახელმწიფო უწყებებს. ასეთ ვითარებაში, ჩვენი დროული ჩარევა, ერთი სიტყვა, შეიძლება, ბავშვისთვის გადარჩენის ტოლფასი იყოს. საზოგადოების მხრიდან სოლიდარობა, მხარდაჭერა და ზედამხედველობა ძალიან მნიშვნელოვანია ნებისმიერი ძალადობის წინააღმდეგ საბრძოლველად. რამდენად ეფექტურია საქმეში სახელმწიფო უწყებების ჩართვა? „გაეროს ბავშვთა ფონდის” კვლევამ, მაგალითად, აჩვენა, რომ „ბავშვთა დაცვის სფეროში მომუშავე პროფესიონალების - მასწავლებლების, მანდატურების, სოციალური მუშაკების 60%-ის აზრით, ოჯახის შიდა საქმეები მხოლოდ ამ ოჯახის პირადი საქმეა და სხვები მასში არ უნდა ერეოდნენ"... ანა არგანაშვილი – ბავშვთა დაცვის მიმართვიანობის მექანიზმი 2010 წელს შეიქმნა და მან გარკვეულწილად იმუშავა. არიან სპეციალისტები, რომლებიც ამ მოვალეობას ასრულებენ. მაგალითად, შსს-ში შექმნილია ადამიანის უფლებების დაცვის დეპარტამენტი და ძალიან აქტიურად გვეხმარებიან. კანონმდებლობაში ცალსახად წერია, რომ ოჯახში ძალადობა არ არის ოჯახის საქმე და, თუ „პროფესიონალი" ასე ფიქრობს, ე.ი. სისტემური პრობლემა გვაქვს და გამოწვევას ამ სისტემის თანამშრომლების მომზადების დონე წარმოადგენს. სამწუხაროდ, უმაღლეს სასწავლებლებში, იურისტებს ბავშვთა უფლებებს ცალკე არ ასწავლიან. შესაბამისად, იურისტი, რომელიც ამთავრებს უმაღლეს სასწავლებელს და ბავშვთა უფლებები არ იცის, ძალადობისგან ბავშვების დაცვის სფეროში სუსტი იქნება. ბავშვთა უფლებებს არც სამედიცინო სფეროს მომავალ წარმომადგენლებს და არც ფსიქოლოგებს ასწავლიან. იმ კვლევის შედეგები, რომელიც მოიყვანეთ, პირდაპირ გვეუბნება, რომ, პირველ ყოვლისა, უნდა შევცვალოთ კადრების მომზადების პრინციპები, კვალიფიკაციის ჩარჩო, რათა ნათლად იყოს გაწერილი სოციალური მუშაკებისა და ამ სფეროსთან დაკავშირებული სხვა პროფესიის ადამიანების ვალდებულებები, მათ შორის, ძალადობისგან ბავშვთა დაცვის შესაძლებლობების ცოდნა და ამ ცოდნის შემოწმების კრიტერიუმები. ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან როლს, ბავშვთა უფლებების დაცვის საქმეში, სოციალური მუშაკები ასრულებენ. როგორ ფიქრობთ, სათანადო ცოდნის არქონის გარდა, მათ, პროფესიული ხასიათის, სხვა რა პრობლემები აქვთ? ანა არგანაშვილი –  დღეს, სამწუხაროდ, როგორი კომპეტენტურიც უნდა იყოს, სოციალური მუშაკი თავის უფლება-მოვალეობებს ჯეროვნად ვერ განახორციელებს. იმ სისტემაში, რომელიც მას არ აძლევს ტრანსპორტის ფულს, რომ ბავშვი, საჭიროებისამებრ, მოინახულოს და არ აღჭურავს ადეკვატური სამართლებრივი ინსტრუმენტებით, ეფექტურობაზე საუბარი ზედმეტია. ამჟამად, ჩვენ კონკრეტული სოციალური მუშაკის კეთილსინდისიერების იმედზე ვართ. ამ დროს, სისტემა უნდა იყოს ისეთი, რომ გამოუცდელ და გამოცდილ მუშაკს ერთნაირად ეხმარებოდეს შეფასებისა და გადაწყვეტილებების მიღებისას. ამასთან, სოციალური მუშაკები საოცრად გადატვირთულები არიან, თითოეულს 150, 200 საქმე აბარია და ყველაზე ეფექტურ რეაგირებას, ბუნებრივად ვერ მოახდენს, ფიზიკურად, ვერ ჩაატარებენ რვა შეხვედრას ერთ საქმესთან დაკავშირებით, როგორც ამას პრაქტიკა მოითხოვს. ყველაფერი ეს, იმ ფონზე, რომ, ვიცით, ბავშვზე ძალადობა დაფარული ფენომენია და ერთხელ მისვლით მისი აღმოჩენა წარმოუდგენელია. სოციალური მუშაკებისთვის არ შექმნილა საკმარისი რაოდენობის პროფესიული სახელმძღვანელო, აქვთ ძალზე არაეფექტური შიდა ზედამხედველობის სისტემა, არ არსებობს გარანტია იმისა, რომ, თუკი ერთ სოციალურ მუშაკს რამე გამორჩა, მეორე ან მესამე მას გადაამოწმებს, ასევე, ძალიან სუსტია რეგიონალური საბჭოები, სადაც მსგავს საქმეებს განიხილავენ. ჩვენ შარშან გვქონდა პრეცედენტული შემთხვევა - ბავშვთა ძალადობასთან დაკავშირებით, სოციალური მუშაკის მიერ მომზადებული დასკვნა გავასაჩივრეთ. აქამდე, შესაბამისი უწყებებისთვის, მსგავსი საჩივრით არავის მიუმართავს, ასეთი დასკვნები, საერთოდ, არ საჩივრდება. გაუმჯობესების რა მოლოდინები უნდა გვქონდეს იქ, სადაც საზოგადოებრივი კონტროლი არ მუშაობს და ქმედითი მონიტორინგის განხორციელებას ჩვენნაირი ბავშვთა უფლებადამცველებიც კი ვერ ახერხებენ? საერთოდ, რა გავლენა აქვთ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს ბავშვთა უფლებების დაცვის სფეროზე? ანა არგანაშვილი –  როდესაც ბავშვთა უფლებების სფეროში მუშაობ, გიწევს, იყო ძალიან რადიკალური. ამ სფეროში არ შეიძლება კომპრომისები. ეს არ არის შენი ინტერესი, რომლის დათმობაც შეგიძლია. ეს ბავშვის ინტერესია. შესაბამისად, ჩვენ ყოველთვის მაქსიმალურს ვითხოვთ და ვფიქრობ, რომ სწორედ ეს არის ჩვენი როლი - ბავშვთა უფლებების უმაღლესი სტანდარტის მოთხოვნა. ბავშვს აქვს უფლება იყოს დაცული ნებისმიერი სახის ძალადობისგან. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების გავლენა და როლი არის ის, რომ საზოგადოება მუდმივად ინფორმირებული იყოს მიმდინარე პროცესების თაობაზე. ამ კუთხით ჩვენ ძალიან ბევრს ვაკეთებთ და, ვფიქრობ, გავლენაც გვაქვს. რამდენიმე წლის წინათ, კიდევ უფრო მეტი სიჩუმე იყო ბავშვთა უფლებების სფეროში. ახლა კი, ბოლო პროცესებს რომ შევხედოთ, - სოციალური მუშაკები აპროტესტებენ სისტემურ ხარვეზებს, სისტემას, სადაც ჯეროვნად ვერ ასრულებენ თავიანთ მოვალეობებს. ეს, ბავშვთა უფლებების დამცველი ორგანიზაციების მხარდაჭერის შედეგიც არის. ისინი ხვდებიან, ჩვენ, საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს გვინდა რეფორმა, რომ სისტემას ჰქონდეს არაკეთილსინდისიერი თანამშრომლის გადამოწმების შესაძლებლობა, იყოს კარგი ზედამხედველობა, გამართული პროტოკოლი, არსებობდეს სივრცეები, სადაც სოციალური მუშაკები ბავშვებს პირისპირ, ინდივიდუალურად გაესაუბრებიან... აი, ამისთვის ვიბრძვით ბავშვთა უფლებადამცველები და გვგონია, რომ რეალობას უკეთესობისკენ ნამდვილად შევცვლით. გვგონია, რომ ერთ დღეს ბავშვთა უფლებები იქნება უპირველესი პრიორიტეტი. ისე, როგორც, მაგალითად, ნორვეგიაში, სადაც პრემიერ-მინისტრს ბავშვთა ძალადობისგან დაცვა პრიორიტეტად აქვს გამოტანილი. კრიზისის მთავარი მიზეზი ის არის, რომ ჩვენ, დიდები ძალიან ხშირად ვჩაგრავთ ბავშვებს. არ ვუსმენთ, არ ვეკითხებით აზრს. მთავრობას არ ეშინია, რომ ისინი გაიფიცებიან, ბავშვები არ არიან ამომრჩევლები, ამიტომ მათ კეთილგანწყობაზე არავინ ზრუნავს. მშობლები ხშირად ვფიქრობთ, რომ შვილი ჩვენი საკუთრებაა და, რადგან ჩვენ გავაჩინეთ, როგორც გვინდა, ისე მოვექცევით. მასწავლებლები და ყველა სხვა პროფესიის ადამიანები ფიქრობენ, რომ პირობები არა აქვთ და ვერ ასწავლიან კარგად ან თვითონაც მოწყვლადები არიან... ამ გარემოებებში ბავშვთა უფლებები მივიწყებულია, მაგრამ ეს მხოლოდ დროებითია და ჩვენ და თვითონ ბავშვები ამას შევცვლით.

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია ქართული საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ისტორია, შეგვიძლია დავიწყოთ 1879 წლიდან, როცა ილია ჭავჭავაძის თაოსნობით პირველი ქართული NGO(არასამთავრობო ორგანიზაცია) - ‘წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება’ დაარსდა. გამგეობის პირველ თავჯდომარედ აირჩიეს დიმიტრი ყიფიანი, ხოლო წევრები იყვნენ - იაკობ გოგებაშვილი, ივანე მაჩაბელი, აკაკი წერეთელი, რაფიელ ერისთავი, ეკატერინე გაბაშვილი და სხვა საზოგადო მოღვაწეები. ამ ორგანიზაციის დამსახურებით საქართველო, ჯერ კიდევ 21-ე საუკუნის დასაწყისამდე, წერა-კითხვის ცოდნით, მსოფლიოში მოწინავე ადგილს იკავებდა. ორგანიზაციის მეშვეობით, საქართველოში ჩამოყალიბდა ეროვნული საგანმანათლებლო სისტემა: საქართველოს მთლიანი მასშტაბით გაიხსნა ათეულობით სკოლა, ბიბლიოთეკები და კულტურულ-საგანმანათლებლო დაწესებულებები. ესაა ის კაპიტალი, რომელიც სამოქალაქო მოძრაობამ იმ დროისათვის შექმნა.  ამ სისტემის ჩამოყალიბებაში აქტიურად იყო ჩართული ბევრი ოჯახი. საზოგადოება აქტიურად უწევდა დახმარებას ქართველ საზოგადო მოღვაწეებს, მოსწავლეებსა და სტუდენტებს.

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია რას ნიშნავს თქვენთვის ტერმინები ‘ქართველობა’ და ‘ევროპელობა’ და თქვენი აზრით, რა გვაერთიანებს? გვინდა, მაგალითად დავით სარაჯიშვილი მოვიყვანოთ - პირველი ევროპული ტიპის მრეწველი, რომელმაც საფრანგეთში სწავლის შემდეგ საქართველოში კონიაკის წარმოების სრულფასოვანი ტექნოლოგია დაამკვიდრა. სარაჯიშვილის ფირმის ნაწარმი მალე გაიცნეს და აღიარეს პარიზში, ლონდონში,ბერლინში, ვენაში, ჟენევაში. ‘შეაერთეთ ქართული გულკეთილობა და პურმარილი ევროპულ საქმიანობასთან და მიიღებთ დავით სარაჯიშვილს. ამ პიროვნებაში სამაგალითოდ იყო შეზავებული საქებარი ქართველობა და საქებარი ევროპელობა. ჩვენი გაევროპელება სწორედ ამ გზით უნდა მოხდეს - როცა თითოეული ჩვენთაგანი ისწავლის ევროპულ საქმიანობას და თან თავის ნაციონალურ ხასიათს არ დაჰკარგავს." (ნ. ჟორდანია) საინტერესოა, რომ სარაჯიშვილმა პირველმა შემოიღო თავის საწარმოებში 8 საათიანი სამუშაო დღე, 9 საათიანი სამუშაოს მოთხოვნის საპასუხოდ. დააწესა ხელფასის შენარჩუნებით შვებულება, ქარხნის მუშებისთვის გახსნა სასადილო, სამკითხველო დარბაზი, ბიბლიოთეკა. მისი ანდერძის მიხედვით, ქარხნებიდან მიღებული შემოსავლის ნაწილი მუშების კეთილდღეობისთვის გასცეს. ასევე, აღსანიშნავია მისი დაარსებული კომიტეტი, რომელსაც ევალებოდა ნიჭიერი ახალგაზრდების გამოვლენა და მათი სწავლის საზღვარგარეთ დაფინანსება.

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია იმ ქალების, ვინც უშიშრად იბრძოდნენ სწავლის, მუშაობის, ხმის მიცემის, და სხვა ბევრი უფლებისა და თანასწორობის მოსაპოვებლად.  და ჯერ კიდევ 100 წლის წინ, საქართველოში არსებობდნენ ქალები, რომლებიც იმდროინდელი მძიმე ისტორიული კონტექსტის პირობებშიც კი იბრძოდნენ ქალთა თანასწორობისა და ემანსიპაციისთვის. ამის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მაგალითია კატო მიქელაძე - ფემინისტი ქალი, პუბლიცისტი და პოეტი, რომელიც ევროპაში სწავლის შემდეგ, საქართველოში დაბრუნდა და აქტიურად დაიწყო ბრძოლა ქალთა უფლებებისთვის. მისი თაოსნობით, 1917-1918 წლებში რეგიონალური ქსელი "ქალთა ლიგა" ჩამოყალიბდა. ასევე, მან გამოსცა და თავათვე რედაქტორობდა გაზეთს - "ხმა ქართველი ქალისა.’ ამ გაზეთის დაარსებით, მან ბევრ ნიჭიერ ქალს შეუწყო ხელი თვითრეალიზაციაში. კატომ ცხინვალში ცხოვრების დროს, დააარსა ბიბლიოთეკა, სცენის მოყვარულთა წრე, დადგა უფასო წარმოდგენები, ხოლო ქუთაისში, აქტიურად ასწავლიდა ფრანგულ ენას. ასევე, თანამშრომლობდა სხვადასხვა გაზეთთან (‘ბრძოლა’, ‘სოც.დემოკრატები’) და ანონიმურად აქვეყნებდა ფემინისტურ პუბლიკაციებს, თუმცა მისი ტექსტების ამოცნობა შესაძლებელია. საინტერესოა,კატოს სიტყვა(დაბეჭდილია ‘ხმა ქართველი ქალისაში’), რომელიც უნდა წარმოეთქვა 1917 წლის 20 ნოემბრის ეროვნულ ყრილობაზე, მაგრამ აკაკი ჩხენკელმა მას უფლება არ მისცა. 2013 წლიდან, არსებობს კატო მიქელაძის სახელობის ყოველწლიური პრემია, რომელიც დააწესა "ქალთა ფონდმა საქართველოში", რათა ხაზი გაესვას იმ მემკვიდრეობას, რომელიც ქართველ ფემინისტ ქალებს და უფლებადამცველებს გააჩნიათ. ამჟამად, csogeorgia-ს მონაცემებით, საქართველოში 95 ორგანიზაცია მუშაობს გენდერული თანასწორობისა და ქალთა უფლებების დასაცავად. * ფოტო აღებულია პარლამენტის ეროვნული ციფრული ბიბლიოთეკა - 'ივერიელიდან' *

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია რა არის სამოქალაქო საზოგადოება? სამოქალაქო საზოგადოება არის სახელმწიფოსგან, ბიზნესისგან, ოჯახისგან დამოუკიდებელი ასოციაციები და ჯგუფები, რომლებიც გავლენას ახდენენ როგორც საზოგადოებაზე, ისე – ხელისუფლებაზე. სამოქალაქო საზოგადოება ერთგულია და ეფუძნება შემდეგ პრინციპებს: – საზოგადოების თითოეული წევრი თავისუფალია; – საზოგადოების ყველა წევრი თანასწორია; საზოგადოებრივი ორგანიზაციები სამოქალაქო საზოგადოების გამორჩეული ნაწილია. csogeorgia-ს მონაცემების მიხედვით, საქართველოში დღეს 891 მოქმედი არასამთავრობო ორგანიზაციაა, რომლებიც სხვადასხვა საზოგადოებრივ პრობლემებზე მუშაობენ.

2019 წლის 1 იანვრიდან საქართველოში სრულად ამოქმედდა დაგროვებითი პენსიის შესახებ საქართველოს კანონი, შესაბამისად, საპენსიო სააგენტოში, დასაქმებულებისა და დამსაქმებლებისგან, კანონით გათვალისწინებული შენატანების გადარიცხვა დაიწყო. გასულმა ორმა თვემ აჩვენა, რომ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს და, ზოგადად, ა(ა)იპ-ებს, ახალმა რეგულაციებმა თავსატეხი ბევრი მიმართულებით გაუჩინა. კერძოდ, რა პრობლემები შეექმნა ამ ტიპის ორგანიზაციებს და როგორ შეიძლება მათი მოგვარება, „სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტის" ფინანსური მენეჯერი, ეკონომიკურ მეცნიერებათა დოქტორი, დავით ტივიშვილი აგვიხსნის. ესაუბრა მაკა ჯაიანი რა შეცვალა დაგროვებითი პენსიის შემოღებამ საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საქმიანობაში? დავით ტივიშვილი – მოგეხსენებათ, საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს, ა(ა)იპ-ებს, მეტწილად, პროგრამული დაფინანსება აქვთ და ეს, ამ კონტექსტში, ძალიან ბევრ რამეს ცვლის. ერთი დაქირავებულის ხელფასი, სარგებელი, ა(ა)იპ-ებში რამდენიმე ნაწილად არის გაყოფილი, შეიძლება, ხელფასის სახით გაცემული 100 ლარი სამი სხვადასხვა პროექტიდან ფინანსდებოდეს. შესაბამისად, მაგალითად, შპს-ს ბუღალტრისგან განსხვავებით, ა(ა)იპ-ის ბუღალტერს ფინანსური ოპერაციის, არა ერთხელ, არამედ, სამჯერ ჩატარება უწევს. ამ ცვლილებების ფონზე, 2019 წლის 1 იანვრიდან, ა(ა)იპ-ების ფინანსისტებს უნდა გადაეხედათ ყველა მოქმედი შრომითი მომსახურების კონტრაქტისათვის. იქ გაწერილი იყო, რომ დარიცხული ხელფასიდან მხოლოდ საშემოსავლო გადასახადი - 20% კავდებოდა და, თუკი, პირობითად, 100 ლარი იყო დარიცხული ხელფასი, დასაქმებული ხელზე 80 ლარს იღებდა. ახალი რეგულაციებით, ეს ვითარება შეიცვალა - დასაქმებულის მიერ ხელზე ასაღები თანხა დამატებით 1,6% მცირდება. 2019 წლის 1 იანვრიდან, ა(ა)იპ-ების ფინანსისტებს მოუწიათ ყველა თანამშრომლის დაბადების თარიღის გადამოწმება. ახალი საგადასახადო კანონმდებლობით, ქალები, რომლების 2018 წლის 6 აგვისტოს მდგომარეობით - 55, მამაკაცების შემთხვევაში - 60 წლის იყვნენ, ახალ საპენსიო სქემაში ნებაყოფლობით ერთვებიან, დანარჩენი თანამშრომლები კი, ორ ნაწილად იყოფიან. პირველი ჯგუფია, ის პირები, ვისაც 40 წელი 2018 წლის 6 აგვისტოს მდგომარეობით არ შესრულებია - ესენი ახალ საპენსიო სქემაში ავტომატურად ერთვებიან. მეორე ჯგუფს შეადგენენ 40-დან 55 წლამდე ასაკის ქალები და 40-დან 60 წლამდე ასაკის მამაკაცები, რომლებსაც შეუძლიათ, ახალ საპენსიო სქემაში ჩართვიდან სამი თვის შემდეგ, უარი თქვან დაგროვებითი პენსიის შენატანის გაკეთებაზე და სისტემიდან გავიდნენ. დაქირავებული საპენსიო სისტემაში ჩართულად ითვლება მაშინ, როდესაც საპენსიო სააგენტოს მისი დეკლარაცია პირველად წარედგინება. აქედან სამი თვე ის იხდის შესაბამის შენატანს, შემდეგი ორი თვის განმავლობაში კი, სქემიდან გასვლის უფლება აქვს, თუმცა, უკვე გაკეთებული შენატანი უკან უბრუნდება. პირველი, რაც ზედაპირზე ჩანს, არის ის, რომ ა(ა)იპ-ების ფინანსისტებს საქმე მნიშვნელოვნად მოემატა... დავით ტივიშვილი –  რა თქმა უნდა. წარმოიდგინეთ მდგომარეობა ფინანსისტისა, რომელმაც, როგორც მინიმუმ, სამ კატეგორიად უნდა დაყოს თანამშრომლები - ისინი, ვინც, ასაკის მიხედვით, უპირობოდ ერთვებიან ახალ საპენსიო სქემაში; ისინი, ვინც სამი თვის განმავლობაში უნდა იყვნენ ჩართულნი ამ სისტემაში და შემდეგ, შეიძლება, დარჩნენ ან დატოვონ ის; ისინი, ვინც თავიდანვე უნდა გადაწყვიტონ, უნდათ თუ არა დაგროვებითი საპენსიო შენატანების გაკეთება. გარდა იმისა, რომ, პროგრამული დაფინანსება, თავისთავად, მეტ საქმეს აჩენს, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ საპენსიო შენატანი არ კეთდება მხოლოდ ხელფასიდან - ის ეხება ყველა სარგებელს, ყველა შემოსავალს, რომელსაც დასაქმებული იღებს. ეს შეიძლება იყოს მომსახურება, მივლინება, ჰონორარი და ა.შ. - რეზიდენტი პირის ყველა სარგებელი, ქირის, იჯარისა და საინვესტიციო შემოსავლის გარდა. დაგროვებითი პენსიის შესახებ საქართველოს კანონით, „ხელფასი" იშიფრება, როგორც „მომსახურების გაწევით მიღებული შემოსავალი, რომელიც იბეგრება წყაროსთან და საგადასახადო კოდექსის 101-ე მუხლით გათვალისწინებულ ხელფასის სახით მიღებულ შემოსავალს უკავშირდება". ნახეთ, როგორი ვითარებაა: სადღეღამისო სამივლინებო ხარჯი, საქართველოს კანონმდებლობით, არის 15 ლარი. ეს მოძველებული რიცხვია, 2005 წლის ტარიფი, რომელიც აღარ შეესაბამება რეალობას. ამდენად, ორგანიზაციები მივლინებისთვის მეტ თანხას გასცემენ - 30-50 ლარს. ვთქვათ, გავეცით 50 ლარი, აქედან, 35 ლარი, ის, რაც კანონით გათვალისწინებულ 15 ლარზე მეტია, ითვლება გაცემულ სარგებლად, მიღებულ შემოსავლად და საპენსიო შენატანებით იბეგრება. სამწუხაროდ, ყველა ა(ა)იპ-ში არ აქვთ მაღალკვალიფიციური ბუღალტრის დაქირავების ფუფუნება, მწირი შემოსავლების გამო, ბევრგან მენეჯერიც კი ითავსებს ამ საქმეს, რაც შეცდომის დაშვების რისკს ზრდის. ბევრი გვეხმიანება და ვიცით, რა სირთულეების წინაშე დგანან ამ, ერთი შეხედვით, წვრილმანი ნიუანსების გამო. მით უმეტეს, რომ თავად საპენსიო სააგენტოსთვისაც პრობლემური საკითხების მთელი რიგი გამოიკვეთა. კიდევ ერთი ძალიან დიდი პრობლემა იქმნება, 2018 წლის 6 აგვისტოს მდგომარეობით, 40-დან 55 წლამდე ასაკის ქალებისა და 40-დან 60 წლამდე ასაკის მამაკაცების შემთხვევაში, რომლებსაც შეუძლიათ, ახალ საპენსიო სქემაში ჩართვიდან სამი თვის შემდეგ, უარი თქვან დაგროვებითი პენსიის შენატანის გადახდაზე და გავიდნენ სისტემიდან. კანონის მიხედვით, სავალდებულო სამი თვის გასვლის შემდეგ, მათ უნდა დაწერონ შესაბამისი განცხადება და, ორი თვის განმავლობაში, გადახდილი თანხა უკან უნდა დაუბრუნდეთ. მთელი რიგი დონორებისა სპეციფიურად უყურებს საპენსიო გადასახდელებს. მაგალითად, ევროკავშირისთვის, USAID-ისთვის უკან დაბრუნებული ეს თანხები ხარჯად არ ითვლება. თუკი ადამიანი არის საპენსიო სქემაში, მის შენატანს დონორი გითვლის ხარჯად და ამას შესაბამის დოკუმენტაციაში აჩვენებ, მაგრამ უკან დაბრუნებულ ამ თანხებს ადგილს, ფაქტობრივად, ვერ უძებნი. ეს განსაკუთრებით საგანგაშოა მაშინ, როცა პროექტი, რომლის ფარგლებშიც კონკრეტული შენატანები გაკეთდა, უკვე დასრულებულია. ამიტომ, იძულებული ხდები, ასწორო დოკუმენტაცია, მოიწვიო აუდიტი და გასწიო დამატებითი ხარჯები, რისი საშუალებაც ყველა ა(ა)იპ-ს არა აქვს. მოგეხსენებათ, ეს დაბრუნებული თანხაც ორი სახისაა - დასაქმებულისა და დამსაქმებლის. დასაქმებულის საპენსიო შენატანი უნდა დააკავო ხელფასიდან, როგორც საშემოსავლო გადასახადი, მაგრამ არის დამსაქმებლის წილიც, რომელიც კავდება ორგანიზაციისგან. მთელი რიგი ა(ა)იპ-სა არ იყვნენ, ან შეცდომით იყვნენ ინფორმირებული ამ ნაწილის თაობაზე და ჯამური 4% პირდაპირ ხელფასიდან დააკავეს. ამან გამოიწვია ის, რომ ბევრს შეცდომით აქვს დაანგარიშებული საპენსიო შენატანი, შეცდომით - საშემოსავლო გადასახადი, შეცდომით - ხელზე ასაღები თანხა და ახლა ცდილობს ყველაფერი ეს გაასწოროს. ამასთან, ჯერაც გაურკვეველია, როგორ დაბრუნდება უკან ეს შენატანები. იყო საუბარი, რომ დასაქმებულს თავისი 2% დაუჯდება ანგარიშზე და დამსაქმებელს - თავისი, რაც არ იყო ცუდი გამოსავალი. შემდეგ, საპენსიო სააგენტოს ცხელ ხაზთან კომუნიკაციის შედეგად, აღმოჩნდა, რომ სააგენტოს არ აქვს რესურსი, ადამიანებს სათითაოდ ჩაურიცხოს ეს თანხები. ბოლო ინფორმაციით, მთელ ამ თანხას დამსაქმებელს დაუბრუნებენ, რაც იმას ნიშნავს, რომ ორგანიზაციას მოუწევს თანამშრომლებზე მათი დანაწილება, ყველა იმ თეთრისა და ლარის ხელახლა დაანგარიშება, რომელიც სხვადასხვა პროექტიდან იმ სამი თვის განმავლობაში იანგარიშა. ამას დავამატოთ ისიც, რომ, ადამიანებს, რომლებიც დატოვებენ ახალ საპენსიო სქემას, შეუძლიათ, მოგვიანებით, ისევ ჩაერთონ მასში. ბუღალტერია პროცედურებზე დაფუძნებული სფეროა და ბოლომდე გაუთვლელი ცვლილებები ბევრ სირთულეს იწვევს. საერთო ჯამში, ეს ყველაფერი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საქმიანობაში ბევრ რამეს ცვლის: ბუღალტრებს მოემატა საქმე, გართულდა ადმინისტრირება და არსებობს ხარვეზები, რომლის გამოსწორებაც პარალელურ რეჟიმში ხდება. კიდევ რა ხარვეზები არსებობს? დავით ტივიშვილი –  მაგალითად, კანონში არ არის გაწერილი ისეთი მნიშვნელოვანი რამ, როგორიცაა საპენსიო შენატანების დეკლერაციის ჩაბარების ვადები. საპენსიო სააგენტოს ცხელ ხაზთან კომუნიკაციისას, თავიდან, დეკლარაციას ყოველთვიურად ითხოვდნენ. შემდეგ, როცა დაინახეს, რომ ეს დოკუმენტი საპენსიო შენატანების შესახებ ინფორმაციას თარიღების მიხედვით არ აჩვენებდა, რაც მათ ესაჭიროებოდათ, ყოველდღიური დეკლარაციები მოითხოვეს. ვისაც ერთი წელი მაინც უმუშავია ბუღალტერიაში, იცის, რომ ეს წარმოუდგენელი რამაა. შედარებისთვის: საგადასახადო დეკლარაციები ბარდება მომდევნო თვის 15 რიცხვამდე, ამასთან, არის მოგვიანებით აღმოჩენილი შეცდომების ელექტრონულად გასწორების შესაძლებლობა. ამ შემთხვევაში, მსგავს შესაძლებლობას მოკლებულნი ვართ. იყვნენ ენთუზიასტები, რომლებსაც 3-4 ოპერაცია აქვთ დღის განმავლობაში და ყოველდღიური დეკლარაციების ჩაბარება სცადეს, მაგრამ ეს არც მათ გამოუვიდა - სააგენტოს საიტმა ამ დატვირთვას ვერ გაუძლო. ეს მოთხოვნა, ტექნიკური პრობლემების გამო, დროებით გადაიდო, სიტუაცია გაურკვეველი დარჩა. ორგანიზაციების დიდი ნაწილი, დეკლარაციას ყოველ თვე აბარებს, მაგრამ - დაუდგენელი ზედა ზღვრით, რადგან კანონში ეს გაწერილი არ არის. კიდევ - როცა ადამიანს ახალი საპენსიო სქემიდან გასვლა უნდა, ელექტრონულ განცხადებას ვერ წერს, ადგილზე უნდა მივიდეს, განცხადება ქაღალდზე დაწეროს, რიგში იდგეს და ჩააბაროს, რაც ციფრულ ეპოქაში წარმოუდგენელია. როგორც წესი, მსგავსი სისტემების ამოქმედება ჯერ სატესტო რეჟიმში ხდება და ამ დროს სწორდება ხარვეზები, კეთდება ის, რისი გაკეთებაც ჩვენ ახლა რეალურ დროში გვიწევს. რა დაგანახათ ამ ორმა თვემ, რა არის ახალ საპენსიო სისტემაში აუცილებლად შესაცვლელი? დავით ტივიშვილი –  ყველაზე მთავარი პრობლემა, რაც საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს გვაქვს არის ის, რომ, ამ ხნის განმავლობაში, საიტი მუშაობდა წარმოუდგენლად ცუდად. ორგანიზაციები, ფაქტობრივად, ვერ ახერხებდნენ, დეკლარაციების ატვირთვას და გადაგზავნას. ჩვენ ორგანიზაციას, მაგალითად, დასჭირდა 5 დღე, მიუხედავად იმისა, რომ ყველაფერი მზად ჰქონდა. საპენსიო სააგენტოს საიტი ამ რაოდენობის ინფორმაციის მიღებაზეც არ იყო გათვლილი, შესაბამისად, ყოველდღიური დეკლარაციების ატვირთვა პრობლემას წარმოადგენს. საპენსიო სააგენტო სერიოზული შეცდომას დაუშვებს, თუკი დეკლარაციების ატვირთვას ყოველდღიურად მოითხოვს და, არა მხოლოდ, საიტის გაუმართაობის გამო. საკმაოდ დიდი პრაქტიკა აქვს ამ კუთხით შემოსავლების სამსახურს, რომლის სასახელოდაც უნდა ითქვას, რომ ინფორმაციის მომზადებისათვის ბევრად უფრო გონივრულ ვადებს აწესებს და იძლევა დეკლარაციის ნებისმიერ დროს ელექტრონულად დაზუსტების შესაძლებლობას. მიუხედავად, პერიოდულად წარმოქმნილი ტექნიკური ხარვეზებისა, მისი სისტემა ნორმალური მუშაობის საშუალებას ქმნის. საპენსიო სააგენტოში გადაგზავნილ მასალებში ერთი შეცდომაც რომ გაგეპაროს, უნდა წახვიდე სააგენტოში, დადგე რიგში, დაწერო განცხადება ქაღალდზე, უნდა იწვალო და ჩააბარო. წარმოიდგინეთ, რამდენი დროის ხარჯვა და როგორი დისკომფორტია ეს დღეს, 21-ე საუკუნეში, მით უმეტეს - ყოველდღიურ რეჟიმში. ვთქვათ, გაიცა ხელფასი 50 კაცზე. იმავე საღამოს ბუღალტერი უნდა დაჯდეს, შეიყვანოს ყველა ადამიანის სახელი და გვარი, მისამართი, სხვა პირადი მონაცემები, დაიანგარიშოს შენატანების რაოდენობა და მერე საპენსიო სააგენტოს ხარვეზიანად მომუშავე საიტზე ატვირთოს. ერთხელ გავაკეთეთ ეს ფინანსისტებმა და ვიცით, რომ ყოველდღიურად ამის გაკეთება წარმოუდგენელია. ამდენად, კანონში აუცილებლად უნდა ჩაიწეროს დეკლარაციის ატვირთვის თარიღი - ყოველი საანგარიშო თვის მომდევნო თვის კონკრეტული რიცხვი, გონივრული ვადები და შესაბამისი დეტალიზებაც მოხდეს. ეს გონივრული იქნება, რადგან, სხვაგვარად, პროცესი ჩვენთვისაც დიდ და დაუძლეველ ტვირთად იქცევა. შედეგად, ბევრს მოუწევს უნებლიე შეცდომების დაშვება, ამას საკმაო ჯარიმები მოჰყვება, რაც, ამ პირობებში, უსამართლოა. დაგროვებითი პენსიის შესახებ საქართველოს კანონში გარკვევით უნდა ეწეროს ისიც, რომ არსებული საპენსიო განაკვეთი არ გაიზრდება. ამჯერად, ის შეადგენს 2-2%-ს და არ არსებობს იმის გარანტია, რომ ეს გადასახდელი ხვალ, პირობითად, 4-5% არ გახდება. ამ საკითხთან დაკავშირებით არანაირი განცხადება არ გაკეთებულა, ადამიანებისთვის კი, ნებისმიერ პროცენტს მნიშვნელობა აქვს, შესაბამისად, ეს საკითხი ცხადი და გარანტირებული უნდა იყოს. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რამ: ორგანიზაციას უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, საიტზე გადაამოწმოს, არის თუ არა სქემაში ჩართული მოქალაქე, რომელთანაც ხელშეკრულებას აფორმებს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ერთჯერადი მომსახურებების ხელშეკრულებების გაფორმების დროს. ისევე, როგორც, მაგალითად, ცესკო-ს საიტი, საპენსიო სააგენტოს საიტიც უნდა იძლეოდეს, პირადი ნომრისა და ვინაობის საშუალებით, პიროვნების იდენტიფიცირების საშუალებას. საპენსიო სააგენტოს ცხელ ხაზზე გვითხრეს, რომ ამ მოქალაქეს შეუძლია მივიდეს და შესაბამისი ცნობა აიღოს. თუმცა, იმის გათვალისწინებით, რა დროსა და ბიუროკრატიასთან არის ეს დაკავშირებული, დიდი ალბათობით, ადამიანი, რომელიც, მაგალითად, მოვიდა და წყლის მილი შეაკეთა, ამ ცნობის ასაღებად არ დაიხარჯება. მოკლედ რომ ვთქვათ, ახალ საპენსიო სქემაში და შესაბამის კანონში არის ხარვეზები, რომლის გასწორების გარეშეც, პრობლემები გაღრმავდება. რას ურჩევდით ა(ა)იპ-ს, რა უნდა გაითვალისწინონ მათ ახლა, იქამდე, ვიდრე არსებული ხარვეზები გასწორდება? დავით ტივიშვილი –  ყველაზე მთავარი არის ის, რომ ასაკის მიხედვით, საჭირო სამ ჯგუფად დაყონ თანამშრომლები, იმ ასაკების მიხედვით, რომლის შესახებაც ზემოთ ვისაუბრეთ; გაარკვიონ, მესამე ჯგუფიდან ვინ მიმართა საპენსიო სააგენტოს სქემაში ჩართვის განცხადებით; ყურადღება მიაქციონ მეორე ჯგუფის ადამიანების გადაწყვეტილებას, ახალი სისტემის დატოვების ან ხელახალი ჩართვის თაობაზე. უნდა გაითვალისწინონ, რომ დარიცხული ხელფასიდან კავდება ჯერ დასაქმებულის გადასახდელი 2%, შემდეგ იანგარიშება საშემოსავლო გადასახადი, დარჩენილი კი ხელზე გასაცემ თანხას წარმოადგენს. გაითვალისწინონ, ასევე, რომ დაგროვებითი პენსიის 2%-ით იბეგრება რიგი ადამიანებისა, რომლებიც საშემოსავლო გადასახადის ნაწილში შეღავათით სარგებლობენ, მაგალითად, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანოსთვის ბრძოლის ვეტერანები, რომელებსაც 3000 ლარამდე ხელფასი არ ებეგრებოდათ. ყველამ უნდა გადაამოწმოს, რა პერიოდში უბრუნდება უკან სქემიდან გასული ადამიანების შენატანები. თუ ეს პროექტების დასრულებამდე ხდება, ნაკლები სანერვიულო აქვთ, რადგან მათი ბიუჯეტის სხვა ხაზებში გადანაწილების შესაძლებლობა ექნებათ. თუ ეს თანხები პროექტის დასრულების შემდეგ უბრუნდებათ, ამის შესახებ დონორებს დროულად აცნობონ, რომ, პროექტის დასრულებისას, პრობლემები თავიდან აიცილონ. ზოგადად, უნდა ითქვას, რომ დაგროვებითი საპენსიო სისტემის წინააღმდეგნი ჩვენ არ ვართ. მთავარია, ის ნებაყოფლობითობაზე იყოს დაფუძნებული, გახდეს იმდენად დახვეწილი და მიმზიდველი, იმდენად კონკურენტუნარიანი, რომ ადამიანს მასში ჩართვის სურვილი და არჩევანი ჰქონდეს.

2019 წლის 1 იანვრიდან საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის ახალი საგადასახადო რეგულაცია ამოქმედდა - შეიცვალა მოგების გადასახადით მათი დაბეგვრის წესი. რას ცვლის ეს მესამე სექტორისთვის და, ზოგადად, რამდენად ჯანსაღ საგადასახადო გარემოში უწევთ მუშაობა საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს? ეს საკითხები „სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტის" მთავარ იურისტ ლევან ფანიაშვილთან გავარკვიეთ. ესაუბრა მაკა ჯაიანი რატომ არის მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის ხელსაყრელი საგადასახადო გარემოს არსებობა? ლევან ფანიაშვილი –  საზოგადოებრივი ორგანიზაციები, როგორც სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზებული ნაწილი, სხვადასხვა სფეროში, საზოგადოებრივად სასარგებლო მიზნების მისაღწევად იქმნებიან. საუკეთესო ევროპული გამოცდილებით, სახელმწიფო საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს განიხილავს, როგორც მნიშვნელოვან პარტნიორს დემოკრატიის განვითარების, რეფორმების განხორციელების, სიღარიბის დაძლევისა, თუ სხვა საზოგადოებრივად მნიშვნელოვანი მიმართულებით. შესაბამისად, სახელმწიფო იყენებს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მხარდაჭერის პირდაპირ და ირიბ ფორმებს. ეს გამოიხატება საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის სახელმწიფო ინსტიტუციების მიერ პირდაპირი დაფინანსების გაცემასა და ორგანიზაციების შესაძლებლობას, ჰქონდეთ შემოსავლების დივერსიფიცირებული წყაროები. გარდა ამისა, რიგი ქვეყნებისა, საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის ადგენს შეღავათიან საგადასახადო გარემოს, რაც საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მხარდაჭერის მნიშვნელოვან ფორმად შეიძლება განვიხილოთ. ხელსაყრელი საგადასახადო გარემო, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საარსებო გარემოს შემადგენელი მნიშვნელოვანი კომპონენტია. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საარსებო გარემო კომპლექსური საკითხია და მასში მოიაზრება მექანიზმების, რეგულაციებისა და პოლიტიკის დოკუმენტების ერთობლიობა. ხელსაყრელია გარემო რომელიც, ერთი მხრივ, იძლევა ახალი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების, ხელოვნური საკანონმდებლო ბარიერების გარეშე, დაფუძნებისა და საქმიანობის შესაძლებლობას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელს უწყობს არსებული საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ფუნქციონირებისა და განვითარების შესაძლებლობებს. როცა საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ფუნქციონირების შესაძლებლობაზე ვსაუბრობთ, საკვანძო მნიშვნელობა ენიჭება მათ ფინანსურ მდგრადობას, შესაძლებლობას, მიიზიდონ ფინანსური რესურსები საწესდებო მიზნების განსახორციელებლად. მათი საქმიანობის მიზანი არ არის მოგების მიღება. თუმცა, საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს უფლება აქვთ ეწეოდნენ დამხმარე ხასიათის ეკონომიკურ საქმიანობას. სხვანაირად რომ ვთქვათ, შეუძლიათ, ეკონომიკური საქმიანობა გამოიყენონ როგორც შემოსავლის გენერირებისა და საწესდებო მიზნის მიღწევის საშუალება. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საგადასახადო დაბეგვრისას, გათვალისწინებული იქნეს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების არსი, სამართლებრივი ბუნება და დადგინდეს განსაზღვრული საგადასახადო შეღავათები. ეს გამართლებულია იმითაც, რომ ორგანიზაციები მოგებას ვერ ანაწილებენ დამფუძნებლებსა და წევრებს შორის და ის აუცილებლად უნდა მოხმარდეს თავად ამ ორგანიზაციის განვითარებას. როგორია საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საგადასახადო გარემო საქართველოში? ლევან ფანიაშვილი –  საზოგადოებრივი ორგანიზაციების შექმნისა და საქმიანობის მარეგულირებელი საკანონმდებლო გარემო საქართველოში, მეტწილად, დადებითად შეიძლება შეფასდეს. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საქმიანობის მარეგულირებელმა სამართლებრივმა გარემომ და საგადასახადო პოლიტიკამ წლების განმავლობაში ცვლილებები განიცადა. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების (ქართული კანონმდებლობით მათ არასამეწარმეო იურიდიული პირები ჰქვია) დაფუძნება-რეგისტრაციის კანონმდებლობა საქართველოში ერთ-ერთი ყველაზე მარტივია. რაც შეეხება საგადასახდო კანონმდებლობას, მანაც განვითარების რამდენიმე ეტაპი განვლო. საგადასახადო კოდექსით დაწესებულია საგადასახადო შეღავათები გრანტის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული საქონლის იმპორტისას ან მომსახურების მიღებისას - დამატებული ღირებულებისა და იმპორტის გადასახადზე საგადასახადო შეღავათები; ორგანიზაციებისთვის შეღავათები დგინდება ქონების გადასახადზეც. ქონების გადასახადის გადახდისაგან გათავისუფლებულია ორგანიზაციის ქონება, თუ ორგანიზაცია არ იყენებს მას ეკონომიკური საქმიანობისთვის. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ეს შეღავათი არ ეხება მიწის სახით არსებულ ორგანიზაციის ქონებას; ასევე, აღსანიშნავია, ქველმოქმედების განხორციელებასთან დაკავშირებული საგადასახადო შეღავათი. აღნიშნული გულისხმობს, მეწარმე სუბიექტის შესაძლებლობას მოგების გადასახადის მიზნებისთვის, ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითოს საქველმოქმედო ორგანიზაციაზე გაცემული შემოწირულობა, კოდექსით დადგენილი ნორმის ფარგლებში. ეს არ არის სპეციალურად ორგანიზაციებისთვის დადგენილი საგადასახადო შეღავათი, იგი ქველმოქმედების განმახორციელებელი მეწარმე სუბიექტისთვის დადგენილი შეღავათია და ქველმოქმედების განვითარების სტიმულირების ერთ-ერთი მნიშვნელოვან მექანიზმს წარმოადგენს. 2019 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედდა ორგანიზაციების მოგების გადასახადით დაბეგვრის ახალი, ე. წ. ესტონური მოდელი (საწარმოებისათვის იგი 2017 წლის 1 იანვრიდან მოქმედებს), რომელმაც არსებითად შეცვალა ორგანიზაციების მოგების გადასახადით დაბეგვრისადმი მიდგომა. როგორც საგადასახადო კოდექსში ცვლილების კანონის პროექტის განმარტებით ბარათშია მითითებული, მოგების გადასახადით დაბეგვრის ამ ახალ მოდელზე საზოგადოებრივი ორგანიზაციების გადაყვანა, ფაქტობრივად, ნიშნავს მათ გათავისუფლებას ამ გადასახადისგან, რადგან ისინი მოგებას არ ანაწილებენ. უფრო კონკრეტულად, რას ცვლის საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის მოგების გადასახადით დაბეგვრის ახალი მოდელი? ლევან ფანიაშვილი –  2019 წლის 1 იანვრამდე, მოგების გადასახადით დაბეგვრისაგან თავისუფლდებოდა ორგანიზაციის (მათ შორის, არასამეწარმეო იურიდიული პირის) მიერ მიღებული გრანტები, საწევრო შენატანები და შემოწირულობები. ხოლო ორგანიზაციის მიერ ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული შემოსავლები ჩვეულებრივად იბეგრებოდა მოგების გადასახადით. 2019 წლის 1 იანვრიდან, ორგანიზაციის მოგების გადასახადით დაბეგვრისათვის განმსაზღვრელია არა შემოსავლის სახე ან წყარო (გრანტი, შემოწირულობა, ეკონომიკური საქმიანობა და სხვა), არამედ, მის მიერ გაწეული ხარჯების თავსებადობა ორგანიზაციის მიზნებთან ან ეკონომიკური საქმიანობის განხორციელების მიზნობრიობასთან. შესაბამისად, 2019 წლის 1 იანვრიდან საგადასახადო კოდექსიდან ამოღებული იქნა პუნქტები რომელიც მოგების გადასახადისაგან ათავისუფლებდა გრანტს, საწევრო შენატანს ან შემოწირულობებს. მოქმედი მოდელით, ორგანიზაციის მოგების გადასახადით დაბეგვრის ობიექტი განისაზღვრება მხოლოდ იმ ორგანიზაციებისთვის, რომლებიც ახორციელებენ ეკონომიკურ საქმიანობას, ამასთან, მოგების გადასახადით დაიბეგრება ის ხარჯები და გადახდები, რომელიც არ აკმაყოფილებს კოდექსით გათვალისწინებულ მოთხოვნებს. სხვანაირად რომ ვთქვათ, მოგების გადასახადი დგინდება მხოლოდ ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებელი ორგანიზაციებისთვის. ამავდროულად, გადასახადის ობიექტის განსაზღვრისათვის ამოსავალია გაწეული ხარჯები, ანუ, ამ ხარჯების შესაბამისობა საგადასახადო კოდექსით დადგენილ ლეგიტიმურ მიზნებთან და ფარგლებთან. თუ, ორგანიზაცია შემოსავალს იყენებს საწესდებო მიზნების, საქველმოქმედო საქმიანობის ან საგრანტო ხელშეკრულების მიზნობრიობისთვის, აგრეთვე, ეკონომიკური საქმიანობის განსახორციელებლად, მასზე მოგების გადასახადს არ იხდის. უფრო დეტალურად რომ გავშალოთ, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მიხედვით (მუხლი 97.2), მოგების გადასახადით დაბეგვრის ობიექტი ორგანიზაციისთვის, რომელიც ახორციელებს ეკონომიკურ საქმიანობას, არის: 1) გაწეული ხარჯი ან სხვა გადახდა, რომელიც არ არის დაკავშირებული ეკონომიკურ საქმიანობასთან ან/და არ გამომდინარეობს ამ ორგანიზაციის საქმიანობის მიზნიდან (მათ შორის, არ არის დაკავშირებული საქველმოქმედო საქმიანობასთან ან არ გამომდინარეობს გრანტის ხელშეკრულების მიზნიდან); 2) უსასყიდლოდ საქონლის მიწოდება/მომსახურების გაწევა ან/და ფულადი სახსრების გადაცემა, თუ ეს არ გამომდინარეობს ამ ორგანიზაციის საქმიანობის მიზნიდან; 3) საქართველოს საგადასახადო კოდექსით დადგენილ ზღვრულ ოდენობაზე მეტი ოდენობით გაწეული წარმომადგენლობითი ხარჯი. რამდენჯერმე ხაზგასმით ახსენეთ და განვმარტოთ, რა როლი ენიჭება საზოგადოებრივი ორგანიზაციის საქმიანობის მიზნებს, საგადასახადო დაბეგვრის თვალსაზრისით? ლევან ფანიაშვილი –  საგადასახადო კოდექსი, ორგანიზაციის მოგების გადასახადით დაბეგვრას უკავშირებს მის მიერ ისეთი ხარჯების გაწევას, რაც არ არის დაკავშირებული ეკონომიკურ საქმიანობასთან ან არ გამომდინარეობს ამ ორგანიზაციის მიზნებიდან. საგადასახადო კოდექსის არსებული ჩანაწერი გარკვეული ინტერპრეტაციის საშუალებას შეიძლება იძლეოდეს ორგანიზაციის მიზნების განმარტების კუთხით. თუმცა, თუ ვიხელმძღვანელებთ საგადასახადო კოდექსის ცვლილების საერთო მიზნებიდან და ორგანიზაციების საქმიანობის სპეციფიკიდან. უფრო ლოგიკურია ისეთი განმარტება რომლის მიხედვითაც, მოგების გადასახადით დაბეგვრას არ ექვემდებარება ის ხარჯები, რომელიც გამომდინარეობს ორგანიზაციის საწესდებო საქმიანობის მიზნებიდან, აგრეთვე დაკავშირებულია საქველმოქმედო საქმიანობასთან ან/და გამომდინარეობს გრანტის ხელშეკრულების მიზნებიდან. თუმცა, შესაძლო გაუგებრობების თავიდან აცილების მიზნით, რეკომენდებულია ორგანიზაციის სადამფუძნებლო დოკუმენტში/წესდებაში კონკრეტულად გაიწეროს ორგანიზაციის საქმიანობის მიმდინარე მიზნები. გარდა ამისა, შესაძლებელია წესდებაში მიეთითოს ორგანიზაციის საქმიანობის ყველა შესაძლო მიმართულება ან/და ისეთი ზოგადი საქმიანობის მიზანი, რომელიც ორგანიზაციის საქმიანობის მიზნობრიობას მოქნილს გახდის (მაგ: საქველმოქმედო საქმიანობის განხორციელება, დემოკრატიის მშენებლობა და სხვა). საგადასახადო სფეროში კიდევ რა ცვლილებების საჭიროებას ხედავთ ? ლევან ფანიაშვილი –  ზოგადად, შეიძლება ითქვას, რომ საგადასახადო გარემო საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის, მეტწილად, დადებითად შეიძლება შეფასდეს, თუმცა, არის საკითხები, რომელიც შემდგომ გაუმჯობესებას საჭიროებს. აღსანიშნავია, რომ საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მოგების გადასახადით დაბეგვრის არსებული მოდელი ახალია და მის დანერგვას პრაქტიკაში შეიძლება გარკვეული პრობლემები მოჰყვეს, მათ შორის საგადასახადო ორგანოების მხრიდან ნორმების არასათანადო განმარტების კუთხით. ამდენად, ამ მიმართულებით შეიძლება კოდექსში გარკვეული დამატებითი ცვლილებების შეტანის საჭიროებაც წარმოიშვას. ეს კოდექსი, საზოგადოებრივი ორგანიზაციის მოგების გადასახადით დაბეგვრას უკავშირებს ორგანიზაციის მიერ ისეთი ხარჯების გაწევას, რაც არ არის დაკავშირებული ორგანიზაციის მიზნებთან. საგადასახადო კოდექსში შესატანი ცვლილებების პირველადი ვარიანტი ავიწროვებდა ლეგიტიმური ხარჯების ფარგლებს - ერთგვარად ზღუდავდა მხოლოდ ორგანიზაციის მიზნებით. ეს გამოიწვევდა მოგების გადასახადით დაბეგვრის ობიექტში ყველა იმ ხარჯის მოქცევას, რაც პირდაპირ არ გამომდინარეობდა ორგანიზაციის საწესდებო მიზნებიდან. ამ ბუნდოვანების აღმოფხვრის მიზნით, „სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტმა", პარტნიორ ორგანიზაციებთან ერთად, წინადადებებით მიმართა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს. საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ ნაწილობრივ გაითვალისწინა ჩვენ მიერ წარდგენილი წინადადებები, რაც აისახა კიდეც საგადასახადო კოდექსში (გაფართოვდა ლეგიტიმური ხარჯების ფარგლები და მას დაემატა, საქველმოქმედო საქმიანობა და საგრანტო ხელშეკრულების მიზნობრიობა). საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საარსებო გარემოზე საუბრისას, მნიშვნელოვანი კომპონენტია მათ მიერ მოხალისეობრივი რესურსის გამოყენების შესაძლებლობა. ცვლილებებს საჭიროებს ამ მხრივ არსებული სამართლებრივი ბაზაც. საქართველოს კანონი „მოხალისეობის შესახებ" ძალაში 2015 წლის 30 დეკემბერს შევიდა. ეს იყო სახელმწიფოს მხრიდან წინ გადადგმული ნაბიჯი, ქვეყანაში მოხალისეობითი ურთიერთობის სამართლებრივი რეგლამენტაციის მიმართულებით. კანონის მიღებით, საქართველოს კანონმდებლობაში პირველად დარეგულირდა ორგანიზაციული მოწესრიგების პირობებში მოხალისეობასთან დაკავშირებული ურთიერთობები. ასევე, განისაზღვრა მასპინძელი ორგანიზაციების ვალდებულება, რომ მოხალისეს აუნაზღაუროს მოხალისეობის განხორციელებასთან დაკავშირებული განსაზღვრული ხარჯები (ცხოვრების, მგზავრობის, კვების და სხვა). ამის მიუხედავად, საგადასახდო კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს, მოხალისეობის ცნებას, შესაბამისად, მოხალისისათვის გაცემული მოხალისეობასთან დაკავშირებული ხარჯები საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრას ექვემდებარება. ეს ნამდვილად არ უწყობს ხელს მოხალისეობის განვითარებას საქართველოში. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია საგადასახადო კანონმდებლობაში შევიდეს ცვლილებები, რომლის მიხედვითაც, მასპინძელი ორგანიზაციის მიერ მოხალისისთვის, მოხალისეობის განხორციელებასთან დაკავშირებული გარკვეული ხარჯების ანაზღაურება, არ ჩაითვლება მოხალისის შემოსავლად/სარგებლად. „სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტს" მომზადებული აქვს შესაბამისი ცვლილებები და აქტიურად მუშაობს მისი ლობირების მიმართულებით.