ამბროსი ხელაია საქართველოს ისტორიაში ერთ-ერთი გამორჩეული სასულიერო პირია. გარდა იმისა, რომ ის სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი და მცხეთა-თბილისის მთავარეპისკოპოსი იყო, მისი საზოგადო მოღვაწეობა და მოქალაქეობრივი ღვაწლი ბევრად მეტს მოიცავს. ამბროსი ხელაია სასტიკად ეწინააღმდეგებოდა რუსიფიკატორულ პოლიტიკას და გეზი ევროპული განათლებისკენ ჰქონდა. სწორედ მან მისწერა წერილი გერმანიის საელჩოს გრიგოლ ფერაძის ევროპაში სასწავლებლად გაგზავნისათვის: ‘’საქართველოს ეკლესია ამჟამად კრიტიკულ მდგომარეობაშია, რაც ახალგაზრდა, განათლებული სასულიერო პირების დიდი ნაკლებობის გამო უფრო უარესდება. წინათ ქართველი ახალგაზრდები უმაღლეს თეოლოგიურ განათლებას იღებდნენ რუსულ სასულიერო აკადემიებში, სადაც თეოლოგია „ოფიციალურ“ საგნად იყო მიჩნეული და დღევანდელი მეცნიერებისაგან ძალიან შორს იდგა. ახლა, დროის შესაბამისად, შეგვიძლია უარი ვთქვათ რუსულ თეოლოგიაზე და როგორც სომხურ და ბერძნულ ეკლესიებშია მიღებული, გავგზავნოთ ახალგაზრდა თეოლოგები გერმანიაში, სადაც თეოლოგია, როგორც მეცნიერება, ძალიან მაღალ დონეზეა. გრიგოლ ფერაძე ამ ქართველთაგან პირველია, რომელსაც განზრახული აქვს მომავალში თავისი ცოდნა და ენერგია ქართულ ეკლესიას მოახმაროს. მე, საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქი, ამ ღვთის მოსაწონ საქმეში მას კურთხევას ვაძლევ და მესამე საეკლესიო კრებამაც ერთხმად დაადგინა, შესაძლებლობის ფარგლებში მატერიალურად დაეხმაროს ნიჭიერ ახალგაზრდას. ფერაძე პირველი თეოლოგია, რომელიც გერმანიაში მიდის, შემდეგ კი სხვებიც გაჰყვებიან მის კვალს.’’

ის საქართველოს ისტორიაში ერთ–ერთი გამორჩეული ფიგურაა. 1921 წელს, გელათში, მესამე საეკლესიო კრებაზე გადაწყდა გერმანიაში სასწავლებლად მისი გაგზავნა. მრავალგზის ცდის მიუხედავად, იგი ვეღარ დაბრუნდა სამშობლოში. ბოლშევიკურმა ხელისუფლებამ მას პასპორტი არ მისცა – „რისთვის ვისწავლე, რისთვის მოვიარე თითქმის მთელი ევროპა, რისთვის? რატომ არ მიშვებენ სახლში, რა დავაშავე?''... მან სამუდამოდ დაუკავშირა ბედი ევროპას. ბერად აღიკვეცა და თავისი ცხოვრება ევროპის მრავალ ქვეყანაში ძველი ქართული კულტურის, ადრეული ქრისტიანობისა და აღმოსავლეთის ეკლესიების შესახებ კვლევებსა და ხელნაწერების ძიებას მიუძღვნა. II მსოფლიო ომის დროს მამა გრიგოლი ხშირად იფარავდა ფაშისტების მიერ დევნილ ადამიანებს. ის შეიპყრეს და ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკში გადაიყვანეს. მამა გრიგოლმა თავის თავზე აიღო ერთი მრავალშვილიანი ებრაელის სასჯელი, მის მაგივრად შევიდა გაზის კამერაში… „მოქალაქეობა არის მსხვერპლის გაღება“, წერდა დიდი ჰუმანისტი გრიგოლ ფერაძე. 'მოქალაქეობა არის ბრძოლა თავის წრესთან, დროსთან, თავის თავთან.… მოქალაქეობა მოითხოვს შეგნებას, პატიოსნებას, მოითხოვს აზროვნებას, ფიქრს, მხნეობას, ჭკუას; მოქალაქეობა მოითხოვს ნათლიან თვალით საგნების დანახვას, წინდახედულებას, აუჩქარებლობას, სიმდაბლეს, რომელიც არაა მონის მაჩვენებელი, არამედ განათლებულ ადამიანის, სხვისი აზრის გაგონებას და ადამიანში ადამიანის ძებნას და დაფასებას. ესაა შინაარსი ჩვენი სიტყვისა – მოქალაქეობა. მოქალაქეობა არის მსხვერპლის გაღება. თავისი საკუთარი თავის დაწვა სხვისთვის გასანათლებლად“.

სატესტო სატესტო #ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია თერგდალეულთა მოღვაწეობა არაერთი საზოგადოებრივი მოძრაობის შექმნის შთაგონების წყარო გახდა. 1873 წელს, ჟენევაში მყოფმა ქართველმა სტუდენტებმა ერთ-ერთი პირველი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური მოძრაობა - "უღელი" შექმნეს. მათ მიზნად დაისახეს ევროპული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური მოძრაობის შესწავლა და მოწინავე იდეების გავრცელება საქართველოში. მოძრაობა "უღელმა" პირველად დააყენა დღის წესრიგში კავკასიის ფედერაციის შექმნის იდეა, თუმცა ამ საკითხზე შეთანხმება ვერაფრით მოხერხდა.  მათ მოღვაწეობაში განსაკუთრებული მოვლენა იყო ე.წ. "ჟენევის კონგრესი", რომელიც 1874 წელს ამიერკავკასიელ, რუს ემიგრანტ რევოლუციონერთა და ევროპულ მოღვაწეთა მონაწილეობით იქნა მოწვეული. კონგრესმა ერთგვარი გარდამტეხი როლი შეასრულა მოძრაობის მომავლის განსაზღვრის პროცესში.  ამ მოძრაობის წევრები და სულის ჩამდგმელები იყვნენ ნიკო ნიკოლაძე, გიორგი წერეთელი, სერგეი მესხი და სხვები. უნდა აღინიშნოს, რომ მათ გვერდით იყვნენ ისეთი წარჩინებული ქალები: ოლღა გურამიშვილი, კატო მიქელაძე და სხვები. ეს იყო ერთ-ერთი პირველი მოძრაობა, სადაც ქალები წარმოადგენდნენ უდიდეს ძალას, რაც თავისთავად მეტყველებს "უღელის" ევროპული საწყისებზე.

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში ხშირად გვესმის სიტყვათა შეთანხმება - სამოქალაქო საზოგადოება და საზოგადოებრივი, ანუ არასამთავრობო ორგანიზაციები. თუმცა, შესაძლოა ბევრმა არ იცის რას წარმოადგენენ ისინი. საზოგადოებრივი ორგანიზაციები, 3 ჯგუფად შეგვიძლია დავყოთ.  პირველ ჯგუფს წარმოადგენს „მოყურადე“, „მოდარაჯე“ (watchdog) ორგანიზაციები. ისინი აკვირდებიან ხელისუფლების საქმიანობას თითქმის ყველა სფეროში, მაგალითად: ბიუჯეტის შესრულება, საპენსიო თანხების განკარგვა, საარჩევნო სიები და ხმების დათვლა, ადამიანის უფლებების დაცვა. ასეთ ორგანიზაციებს საზოგადოება კარგად იცნობს, რადგან მათი ანგარიშები დიდ ყურადღებას იქცევს. მაგალითისთვის დავასახელებთ: საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციას, ადამიანის უფლებათა ცენტრს, საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველოს და ა.შ. მეორე ჯგუფს მიეკუთვნება „მოაზროვნე“, ანუ ანალიტიკური ორგანიზაციები (Think tank). ისინი ხელს უწყობენ საზოგადოებრივი აზრით ფორმირებას და ასევე ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების შესახებ საზოგადოებას და ხელისუფლებას მოდელებს, მოსაზრებებს, კვლევებს, საკითხის ალტერნატიული გადაწყვეტის გზებს სთავაზობენ. მაგალითად როგორი უნდა იყოს ჰიდროელექტროსადგურების მიმართ დამოკიდებულება, როგორი უნდა იყოს თვითმმართველობა საქართველოში, ჯანდაცვის ან საარჩევნო რეფორმა და ა.შ.  ასეთ ორგანიზაციებს საზოგადოება ნაკლებად იცნობს. ესენი არიან მაგალითად: სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტი, საქართველოს სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრი, საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების კვლევის ფონდი და ა.შ. მესამე ტიპის ორგანიზაციები არიან სერვისებზე მომუშავე ორგანიზაციები (service provider). ისინი სხვადასხვა სახის მომსახურებას უწევენ საზოგადოებას, მაგალითად შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა განათლება, ბავშვთა დღის ცენტრები და ა.შ. ასეთ ორგანიზაციებს ბევრი ადამიანი იცნობს, თუმცა მათ, საზოგადოებრივ ორგანიზაციად ვერ აღიქვამენ. მაგალითად, სოციალური თერაპიის სახლი, გრემის თემი, პირველი ნაბიჯი და ა.შ. ესაა ორგანიზაციების ფუნქციონალური დაყოფა, რომელიც სრულებით არ გამორიცხავს, რომ ერთი ორგანიზაცია ითავსებდეს ორ, ან სამივე ფუნქციას.

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია ალეკო ცქიტიშვილი – ადამიანის უფლებათა ცენტრის აღმასრულებელი დირექტორი ადამიანის უფლებათა ცენტრი (HRC) 1996 წელს დაარსდა და იმ დროისათვის ერთ-ერთი პირველი ორგანიზაცია იყო, რომელიც დამოუკიდებელ საქართველოში, უშუალოდ ადამიანის უფლებებზე მუშაობდა. 90-იან წლებში ადამიანის უფლებების დაცვა ადვილი არ იყო. ახალი კონსტიტუციის პირობებში სახელმწიფოს არც კანონმდებლობა ჰქონდა მოწესრიგებული და სახელმწიფო ინსტიტუტებიც, განსაკუთრებით კი - პოლიცია, უხეშად არღვევდა მოქალაქეთა უფლებებს.  სწორედ ასეთ რთულ პერიოდში დააფუძნეს უჩა ნანუაშვილმა და მისმა მეგობრებმა ადამიანის უფლებათა ცენტრი. 2013 წელს უჩა ნანუაშვილი საქართველოს სახალხო დამცველად აირჩიეს, რაც ერთგვარად ხაზს უსვამს მისი ხელმძღვანელობით ადამიანის უფლებათა ცენტრის წარმატებულ საქმიანობას. ადამიანის უფლებათა ცენტრის მიზანია, გაიზარდოს ადამიანის უფლებების, ძირითადი თავისუფლებების პატივისცემა და სამშვიდობო პროცესების ხელშეწყობა ჩვენს ქვეყანაში.  ადამიანის უფლებათა ცენტრის მნიშვნელოვანი ინიციატივებიდან შეიძლება გამოიყოს უფლებადამცველთა სამხრეთკავკასიური ქსელის შექმნა, რომელიც აერთიანებს სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების უფლებადამცველ ორგანიზაციებს. ადამიანის უფლებათა ცენტრი იყო ერთ-ერთი ინიციატორი საქართველოში ადამიანის უფლებათა სახლის დაარსების. დღეისათვის თბილისის ადამიანის უფლებათა სახლი ხუთ წევრ ორგანიზაციას აერთიანებს: ადამიანის უფლებათა ცენტრს, „კონსტიტუციის 42-ე მუხლს“, „საფარს“, წამების მსხვერპლთა ფსიქორეაბილიტაციის და სამედიცინო რეაბილიტაციის ცენტრს (GCRT) და მედიის ინსტიტუტს. ადამიანის უფლებათა ცენტრის საქმიანობიდან შეგვიძლია გამოვყოთ ნდობის აღდგენისა და შერიგების მიმართულებით მუშაობა. საზოგადოებაში გაბატონებული მტრის ხატისა და სტერეოტიპების წინააღმდეგ იყო მიმართული 2007 წელს დაწყებული კამპანია „ბოდიში“ - აპოლიტიკური მოძრაობა, რომლის მისი მიზანი იყო ქართველებსა და აფხაზებს შორის დაძაბული ურთიერთობის შეცვლა, კონფლიქტის ტრანსფორმაცია. ადამიანის უფლებათა ცენტრის ერთ-ერთი ძლიერი მხარეა უფასო იურიდიული დახმარების პროგრამა, რომელიც ათ წელზე მეტია გრძელდება და მოიცავს როგორც პირველად კონსულტაციებს მოქალაქეთათვის, ისე მათ წარმომადგენლობას საგამოძიებო ორგანოებსა და საერთო სასამართლოებში, ასევე - საკონსტიტუციო სასამართლოსა და საერთაშორისო სამართლებრივ ინსტიტუტებში (ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო (სტრასბურგი), სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო (ჰააგა) და ა.შ.). ორგანიზაცია ყოველ წელს გამოსცემს წლიურ ანგარიშს საქართველოში ადამიანის უფლებათა მდგომარეობის შესახებ. 2018 წლის ანგარიშში განხილულია ბოლო დროის ყველაზე მძიმე უფლებადარღვევები და ტენდენციები. ზოგიერთ რთულ და სტრატეგიულ საქმეზე, როგორიცაა, მაგალითად, უფლებადამცველი ვიტალი საფაროვის მკვლელობა, ხორავას ქუჩაზე მოკლული მოზარდების საქმე, ადამიანის უფლებათა ცენტრი იცავს დაზარალებული ოჯახების ინტერესებს.  ადამიანის უფლებათა ცენტრი არის ისეთი ავტორიტეტული საერთაშორისო ქსელების წევრი, როგორიცაა: ადამიანის უფლებათა ფედერაცია (FIDH), წამების საწინააღმდეგო მსოფლიო ორგანიზაცია (OMCT), ადამიანის უფლებათა სახლების ქსელი, მშვიდობის საერთაშორისო ბიურო და სხვა. საერთაშორისო კოალიციების საქმიანობაში მონაწილეობა საშუალებას გვაძლევს, უცხოურ ავტორიტეტულ ორგანიზაციებს მივაწვდინოთ ხმა იმ პრობლემებზე, რომელთა გადაჭრაც ეროვნულ დონეზე ფერხდება. საერთაშორისო პარტნიორების ჩართულობით უფრო ეფექტიანია საქართველოს ხელისუფლებასთან ამა თუ იმ საკითხის ადვოკატირება.  ჩვენი ორგანიზაცია ყოველდღიურად იბრძვის ჩვენი მოქალაქეების უფლებების დასაცავად და გვჯერა, რომ კანონის უზენაესობა და რეალიზაცია წარმოადგენს საქართველოში მშვიდობისა და დემოკრატიის შენების წინაპირობას. 

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია გსმენიათ საზოგადოებრივი ორგანიზაცია 'Educare Georgia-ს' საქმიანობის შესახებ?

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია ჩვენს საზოგადოებაში ბევრი სხვადასხვა მოსაზრება არსებობს პატრიოტიზმის შესახებ. ზოგი ფიქრობს, რომ მაშინ ხარ პატრიოტი, თუ ძირძველ ტრადიციებს იცავ და მიყვები; ზოგი მიიჩნევს, რომ სხვადასხვა ერებისგან კარგი მაგალითის აღება და წეს-ჩვეულებად ჩამოყალიბება სრულიად არ ეწინააღმდეგება ერის სიყვარულს და პრინციპებს. ვაჟა-ფშაველას ესსეში- ‘კოსმოპოლიტიზმი და პატრიოტიზმი’ ვკითხულობთ:  ' ...ზოგს ჰგონია, რომ ნამდვილი პატრიოტიზმი ეწინააღმდეგება კოსმოპოლიტიზმს, მაგრამ ეს შეცდომაა. ყოველი ნამდვილი პატრიოტი კოსმოპოლიტია ისე, როგორც ყოველი გონიერი კოსმოპოლიტი (და არა ჩვენებური) პატრიოტია.როგორ? ასე, – რომელი ადამიანიც თავის ერს ემსახურება კეთილგონიერად და ცდილობს თავის სამშობლო აღამაღლოს გონებრივ, ქონებრივ და ზნეობრივ, ამით ის უმზადებს მთელს კაცობრიობას საუკეთესო წევრებს, საუკეთესო მეგობარს, ხელს უწყობს მთელი კაცობრიობის განვითარებას, კეთილდღეობას.  თუ მთელის ერის განვითარებისათვის საჭიროა კერძო ადამიანთა აღზრდა, აგრედვე ცალკე ერების აღზრდაა საჭირო, რათა კაცობრიობა წარმოადგენდეს განვითარებულს ჯგუფსა; თუ კერძო ადამიანისათვის არის სასარგებლო აღზრდა ნაციონალური, ინდივიდუალური, აგრეთვე ყოველის ერისათვისაა სასარგებლო ასეთივე აღზრდა, რათა ყოველმა ერმა მომეტებული ძალა, ენერგია, თავისებურობა გამოიჩინოს და საკუთარი თანხა შეიტანოს კაცობრიობის სალაროში… ყოველი მამულიშვილი თავის სამშობლოს უნდა ემსახუროს მთელის თავის ძალღონით, თანამოძმეთა სარგებლობაზე უნდა ფიქრობდეს და, რამდენადაც გონივრული იქმნება მისი შრომა, რამდენადაც სასარგებლო გამოდგება მშობელი ქვეყნისათვის მისი ღვაწლი, იმდენადვე სასარგებლო იქმნება მთელი კაცობრიობისათვის. ედისონი ამერიკელია, ამერიკაშივე მუშაობს, მაგრამ მისი შრომის ნაყოფს მთელი კაცობრიობა გემულობს. შექსპირი ინგლისელია, ინგლისში მუშაობდა და ცხოვრობდა, მაგრამ მისი ნაწერებით მთელი კაცობრიობა სტკბება დღესაც. ეგრეთვე სერვანტესი, გიოტე და სხვა გენიოსები თავის სამშობლოში, თავის თანამოძმეთათვის იღვწოდნენ, მაგრამ დღეს ისინი მთელს კაცობრიობას მიაჩნია თავის ღვიძლ შვილებად…' თქვენ როგორ გესმით ცნებები - პატრიოტიზმი და კოსმოპოლიტიზმი?  რა იგულისხმება ხშირად მოსმენილ ფრაზაში - 'ქართველობას გვართმევენ?' ან კი, შესაძლოა ის ვინმემ წაგვართვას? 

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია ზვიად ხაფავა: ‘ერთ დღეს, ჩემს მეგობარს გავყევი სტუმრად ძეგვის ბავშვთა სახლში. ეს იყო 95 წელს. ფაქტობრივად, ამ დღემ შეცვალა და განაპირობა ჩემი მომავალი ცხოვრებაც. მაშინ 17 წლის ვიყავი და უნივერსიტეტში ახალი ჩაბარებული მქონდა. ეს ის პერიოდია, როცა ქვეყანაში არეულობა და დიდი გაჭირვება იყო. არც ძეგვის ბავშვთა სახლში იყო უკეთესი სიტუაცია. რომ ჩავედი, გიორგობის დღეს, ბავშვებთან ერთად მეც მოვინათლე და თითქოს, რაღაც პასუხისმგებლობა დამეკისრა. ჩამოვიდნენ ჩემი მეგობრებიც, და გადავწყვიტეთ გაგვეხსნა სკოლა და ბავშვები სხვადასხვა საგნებში მოგვემზადებინა. მე და ჩემი მეგობრები ლექციების დასრულების შემდეგ ჩავდიოდით ძეგვში და ვამეცადინებდით ბავშვებს, თითქმის ჩვენს თანატოლებს, შემდეგ ვგეგმავდით მეორე დღეს და ვარჩევდით მნიშვნელოვან საკითხებს. და აი, ასე, სრულიად 24 საათის რეჟიმში ვიყავით კარგა ხანს. დღემდე ვერ ვხვდები საიდან გვქონდა ამდენი ენერგია, აბსოლუტურ ენთუზიაზმზე დაფუძნებული. დავდიოდით ლაშქრობებში, ვაკეთებდით საჭმელს, ვუვლიდით გარემოს.. მალე ბავშვების რაოდენობა 100-მდე ავიდა და ვხვდებოდით, რომ ეს ადგილი კიდევ ბევრს ვერ დაიტევდა. გაჩნდა იდეა სადმე გადასვლის და იქ ცხოვრების. ბედიანი ბევრი მიზეზის გამო ავირჩიეთ, აქ საოცარი სიმშვიდეა, თუმცა მთავარი ფაქტორი მაინც ქართული თემის შენარჩუნება იყო. იმ პერიოდში, 99 წლისათვის, წალკის ტერიტორია მოსახლეობისგან იცლებოდა და გვინდოდა ეს პროცესი შეგვეჩერებინა. გადავნაწილდით 8 სახლში, თითოში - თითო აღმზრდელი იყო. და ვატარებდით გაკვეთილებს ბედიანის მაშინდელ რუსულ სკოლაში, რომელიც შემდეგ, ჩვენი ინიციატივით ქართულად გადავაკეთეთ და სხვა ბავშვებიც მოვიზიდეთ მიმდებარე დაბებიდან. 2012-ში გავხდი ‘იმედის გმირის’ გამარჯვებული და მოგებული ფულით და სხვა ბევრი შემოწირულობით, ავაშენეთ ეს სახლი. ამ ჩვენს სკოლაში უკვე რამდენიმე თაობა აღიზარდა. ზოგმა უნივერსიტეტში ჩააბარა, ზოგმა პროფესიულში, ზოგიც აქ დაფუძნდა ოჯახით. ვთვლი, რომ ჩვენი აქ გადმოსვლა მნიშვნელოვანი იყო არამხოლოდ ჩვენი ბავშვებისთვის, არამედ ადგილობრივებისთვისაც. ჩემი მიზანია, მივცე მათ მიმართულება, აირჩიონ კონკრეტული გზა. ცხადია, მათ არჩევანში არ ვერევი, თუმცა ვცდილობ დავანახო პერსპექტივები. დღევანდელი სიტუაცია მაშინდელ წლებთან შედარებით ბევრად გაუმჯობესებულია, გვაქვს ინტერნეტი, ტელევიზია, ჩვენთან ჩამოდიან მოხალისეები სხვადასხვა ქვეყნიდან; ვიწვევთ სპეციალისტებს, ჩვენი ხელით ვქმნით საინტერესო ტექნოლოგიებს, დავდივართ არქეოლოგიურ ექსპედიციებში, ჯომარდობაზე, ლაშქრობებში..’ ბედიანის ბავშვთა სახლი კიდევ ერთი მაგალითია იმისა, თუ რა სარგებელი შეიძლება მოუტანოს ქვეყანას ერთი იდეის ირგვლივ გაერთიანებულმა მაღალმა საზოგადოებრივი პასუხისმგბელობის მქონე სამოქალაქო აქტივიზმმა.

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია აი, რას ვკითხულობთ მიხეილ ჯავახიშვილის სტატიაში: (დამოუკიდებელი სასამართლო: გაზ. "ივერია" 1906) '...სასამართლოს დამოუკიდებლობა მოითხოვს, რომ მისი წევრები ყოველ მხრით დამოუკიდებელი იყვენ. ამისთვის დაწესებულია: 1) წესი მოსამართლის არჩევისა, 2) მოსამართლის გამოცვლა არავის არ შეუძლია სასამართლოს გარდა  3) მოსამართლის ისეთ პირობებში ჩაყენება, რომ ის სავსებით მიუდგომელი იყოს. ამისთვის მას არ შეუძლიან სხვა რაიმე საქმე იკისროს, სხვაგან იმსახუროს, საჩუქარი მიიღოს ვისიმე მხრით. მას ნება არა აქვს მთავრობის მხრით მიიღოს ხარისხი, ჯამაგირი, ჩინი და სხ.; მას ეძლევა საკმაოდ დიდი ჯამაგირი. მოსამართლეს თვითონ ხალხი ირჩევს, მაგრამ იქ, სადაც სავსებით არ არის აღიარებული საზოგადოდ ხალხის უმაღლესი უფლება, მოსამართლეთა არჩევაც ხალხს არა აქვს მინდობილი. ევროპაში მხოლოდ შვეიცარიის მოსამართლეებს ირჩევენ, მაგრამ ხალხი კი არა, არამედ მისი წარმომადგენელნი - ფედერატიული კრება. მოსამართლეთა არჩევანი დემოკრატიული წესით განხორციელებულია ავსტრალიის ფედერატიულ რესპუბლიკაში და ამერიკის დეფერაციის ზოგიერთ შტატებში. იქ თვითონ ხალხი ირჩევს მოსამართლეებს და ისეთივე უფლებებს აძლევს მათ, როგორც პარლამენტის წევრებს. მაგრამ ინგლისშიაც მოსამართლე ავსტრალიისა და ამერიკის მოსამართლეზე ნაკლებად არ არის დამოუკიდებელი. ეს იმით აიხსნება, რომ ინგლისში მტკიცედ არის დაცული მოსამართლის გამოუცვლელობის პრინციპი და მისი უზრუნველყოფა. უწინ ინგლისის სასამართლო პირველი მონა და მოსამსახურე იყო გაბატონებულ კლასისა, ეხლა კი, როცა ორივე პალატის გარდა არავის არ შეუძლიან მოსამართლის გამოცვლა, როცა მოსამართლემ სრული ნდობა და პატივისცემა დაიმსახურა ხალხის თვალში და როცა მოსამართლე საპატიო პირად ითვლება საზოგადოებაში, სასამართლო ძირიან-ფესვიანად შეიცვალა და მისი ავტორიტეტი იმდენად გამტკიცდა, რომ ინგლისის სასამართლოს ვერავინ უსაყვედურებს მიდგომას და ამა თუ იმ კლასის მოსამსახურეობას...' როგორ ფიქრობთ, ხორციელდება თუ არა დღეს მართლმსაჯულება დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი მოსამართლეების მიერ, რომელთა კეთილსინდისიერება და კომპეტენცია ეჭვებს არ იწვევს?

მესამე სექტორი მესამე ხელისუფლების გაჯანსაღებისთვის იბრძვის. საბედნიეროდ, ამ ბრძოლაში მარტო არაა - საზოგადოება დამოუკიდებელ და გამართულ სასამართლო ხელისუფლებას მოითხოვს. ტალღებად დაყოფილი რეფორმა, რომელსაც ხელისუფლება ამ სისტემის ძირეული ცვლილებისთვის გვთავაზობს, სულ უფრო მეტ კითხვას აჩენს. როგორი უნდა იყოს რეალურად დამოუკიდებელი და გამართული სასამართლო ხელისუფლება, რა არის გასაკეთებელი ამისთვის, რა კეთდება და რა არ კეთდება? ქართული სასამართლოს წინაშე მდგარი გამოწვევების შესახებ „კოალიცია დამოუკიდებელი და გამჭვირვალე მართლმსაჯულებისთვის" მოქმედი ხელმძღვანელი, „საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის" თავმჯდომარე, გიორგი მშვენიერაძე მოგვიყვება. ესაუბრა მაკა ჯაიანი დამოუკიდებელი და გამართული სასამართლო ხელისუფლება საქართველოს, თუ არ ვცდები, არ ჰყოლია... გიორგი მშვენიერაძე –  რეალობას თუ თვალს გავუსწორებთ, ასეა. მეფის დროინდელი სასამართლოს დამოუკიდებლობაზე ლაპარაკი ზედმეტია - ყველა ხელისუფლების შტო ერთი ადამიანის ხელში იყო თავმოყრილი. იგივე ხდებოდა მეფის რუსეთის პირობებშიც. 1906 წელს ცნობილი წერილი აქვს მიხეილ ჯავახიშვილს დაწერილი, „დამოუკიდებელი სასამართლო" ჰქვია და იქ აღწერს რუსეთის სასამართლოს, რომელიც ფაქტობრივად შინაგან საქმეთა სამინისტროს ექვემდებარება. პირველი დამოუკიდებლობის წლები იმდენად ცოტა ხანს გაგრძელდა, რეალურ ცვლილებებზე საუბარიც კი ჭირს. რაც შეეხება საბჭოთა კავშირს, სასამართლო ხელისუფლება მაშინაც აღმასრულებელი ხელისუფლების ხელში არსებული ინსტრუმენტი გახლდათ. იყო პერიოდი, როდესაც სასამართლო გადაწყვეტილების ფორმალიზებაც არ ხდებოდა, ადამიანებს ე. წ. „ტროიკები" ასამართლებდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოეთის ბოლო წლებში სახელმწიფო ტერორმა იკლო, სასამართლო მაინც ხელისუფლების ერთგულ მსახურად რჩებოდა. 1991-ში, დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, რა თქმა უნდა, სასამართლოს რეფორმირების საკითხი დღის წესრიგში დადგა, თუმცა, სამოქალაქო ომმა და კონფლიქტებმა ისე დააზიანა ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური პროცესები, რომ საწყის ნიშნულს 2000-იანი წლების შუა პერიოდში დავუბრუნდით. 90-იან წლებში მთავარ გამოწვევად იქცა კორუფცია. ხელისუფლების გავლენა სასამართლოზე ნაკლები გახლდათ, მაგრამ მოსამართლეთა ანაზღაურება იყო დაბალი და სამართალი იყო მათთვის, ვისაც ფული ჰქონდა. საშინელი მდგომარეობა იყო ინფრასტრუქტურის თვალსაზრისითაც. მახსოვს, ერთ-ერთი პროცესი, როცა რაიონული სასამართლოს სხდომის დარბაზიდან, პირდაპირი გაგებით, საქონელი გადენეს, რათა სხდომა ჩატარებულიყო. ნაციონალური მოძრაობა შეეცადა, სასამართლოში კორუფცია აღმოფხვრილიყო, ასევე - მოწესრიგებულიყო ინფრასტრუქტურა: გარემონტებულიყო და აღჭურვილიყო შენობები. ამას, მეტ-ნაკლებად, მიაღწია, თუმცა, გარეგნულ სახეზე უფრო მნიშნელოვანი არის ის, თუ რამდენად გახდა სასამართლო სამართლიანი. ეს პრობლემა პრობლემად დარჩა. კორუფციის განდევნის პარალელურად, სისტემაში მოიყვანეს მოსამართლეები, რომლებიც იყვნენ ან ყოფილი გამომძიებლები, ან ყოფილი პროკურორები, ასევე - ახალგაზრდები. ისინი აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ, იუსტიციის სამინისტრომ დაიქვემდებარა, შედეგად, ცოტა ხანში, ზემოდან დირექტივების გაცემაც აღარ იყო საჭირო, მოსამართლეები ისეც ხვდებოდნენ, როდის როგორ უნდა მოქცეულიყვნენ. ახალი ხელისუფლების პირობებში, გაჩნდა შანსი, დაწყებულიყო ძირეული რეფორმები, რომელიც გაზრდიდა მოსამართლეთა დამოუკიდებლობას. 2012 წლის არჩევნების შემდგომმა პირველმა თვეებმა გვაჩვენა, რომ სასამართლო არ იყო ახალი ხელისუფლების მორჩილი, მაგრამ მოსამართლეთა ნაწილი, რომელსაც დამოუკიდებლად მოქმედება და საკუთარ გადაწყვეტილებებზე პასუხისმგებლობის აღება უჭირდა, ახალ პატრონს ეძებდა... და ხელისუფლებამაც სხვა გზა აირჩია, არა სასამართლოს გათავისუფლების, არამედ დაპატრონების გზა. ახალი პატრონი გახდა?  გიორგი მშვენიერაძე – ხელისუფლებას პოლიტიკური ამოცანები ჰქონდა გადასაწყვეტი, ამ შემთხვევაში - წინა ხელისუფლების წარმომადგენლების პასუხისგებაში მიცემა და მათი მსჯავრდება. ხელისუფლება ხედავდა, რომ ხალხის დაკვეთას - „დაესაჯა დამნაშავეები" - ვერ ახერხებდა, რადგან, უეცრად, ქართული სასამართლო საკმაოდ მაღალი სტანდარტებით ამუშავდა, რასაც, ხშირ შემთხვევაში, ხელისუფლებისთვის პრინციპულად მნიშვნელოვან საქმეებზე არასაპატიმრო აღკვეთის ღონისძიებები და გამამართლებელი განაჩენები მოჰყვა. აქვე უნდა ითქვას, რომ ასეთი განაჩენები არა მხოლოდ პოლიტიკურად მნიშვნელოვან საქმეებზე გამოჰქონდათ. სტატისტიკას თუ გადავხედავთ, იმ პერიოდში, აღკვეთის ღონისძიებებზე პატიმრობის გამოყენების დაკმაყოფილების მაჩვენებელი 90%-დან 50%-მდე დაეცა. სწორედ მაშინ დაიწყო ახალმა ხელისუფლებამ მოძრაობა იმისკენ, რომ სასამართლოზე კონტროლი მოეპოვებინა. პირველად, სასამართლოს შიგნით გაჩენილი ახალი ჯგუფების ხელშეწყობა გადაწყვიტა - ხელისუფლება ცდილობდა, მათ მოეპოვებინათ გავლენა სასამართლოზე. მაგალითად, ეს იყო ორგანიზაცია „მოსამართლეთა ერთობა", რომელიც სასამართლო ხელისუფლების შიგნით შეიქმნა. ვერ ვიტყვი, რომ ის ახალ ხელისუფლებასთან გარიგდა, არა, მის წევრებს წინა ხელისუფლების დროს სასამართლოში ჩამოყალიბებული მმართველობა არ მოსწონდათ და ეს ინტერესი ხელისუფლების ინტერესებს, იმ მომენტში, დაემთხვა. თუმცა, მათ ვერ გაიმარჯვეს. რატომ? გიორგი მშვენიერაძე –  ნაციონალური მოძრაობის მმართველობის დროს, სასამართლოს სამივე მიმართულებას - სისხლის, სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართალის კოლეგიებსა და პალატებს თავისი „ხელმძღვანელები" ჰყავდათ. რა განაჩენი უნდა გამოტანილიყო, რა გადაწყვეტილება უნდა მიღებულიყო, მსჯავრდებული ვინ უნდა ყოფილიყო, აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან თანხმდებოდა. მაგალითად, ჩვენი ინფორმაციით, ადმინისტრაციული სამართლის საქმეები ებარა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ამჟამინდელ თავმჯდომარეს, მიხეილ ჩინჩალაძეს. როგორც ჩვენთვის არის ცნობილი და ბევრი მოსამართლე პირად საუბრებში, კონფიდენციალობის დაცვის მოთხოვნით, გვიყვება, ჩინჩალაძე, რომელიც მაშინ უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის თავმჯდომარე იყო, იბარებდა საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების პალატების თავმჯდომარეებს და ათანხმებდა, კონკრეტულ საქმეებზე რა გადაწყვეტილება უნდა მიეღოთ. ჩვენთვის, ასევე, ცნობილია, რომ, ახალი ხელისუფლების მოსვლის შემდეგ, ჩინჩალაძე და ცერცვაძე, რომელიც მაშინ სააპელაციო სასამართლოს თავმჯდომარეც იყო, კოორდინირებულ მუშაობაზე შეთანხმდნენ. არაერთი მოსამართლე პირად საუბარში გვიყვება, რა იყო გზავნილი მათი მისამართით, - თქვენ ხომ ასრულებდით ჩვენ დავალებებს, აგვირჩიეთ იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში და ჩვენ ვიქნებით იმის გარანტი, რომ ძველ საქმეებზე პასუხს ვერავინ მოგთხოვთ. შედეგად, იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში მოვიდა წინა ხელისუფლების დროს ყველაზე გავლენიანი პირების ჯგუფი, მურუსიძე - ყველაზე ოდიოზური მოსამართლე კი, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივანი გახდა. ამის მერე გადაწყვიტა ახალმა ხელისუფლებამ მოლაპარაკება ეწარმოებინა მათთან - ძველი ხელისუფლების მოკავშირე მოსამართლეებთან. მათ შორის შეთანხმება შედგა, მურუსიძე სისტემის მსხვერპლად გამოცხადდა და ქვეყანაში ახალი პროცესები დაიწყო. კლანმა სასამართლო ხელისუფლებიდან განდევნა მისი მოწინააღმდეგე მოსამართლეთა ჯგუფები, მათი არცერთი აქტიური წარმომადგენელი დღეს მესამე ხელისუფლებაში აღარ არის, მათ აღარ გაუგრძელეს მოსამართლეობის ვადა, რამდენიმე კი, იძულებული გახდა მოწინააღმდეგე ბანაკში გადანაცვლებულიყო. მიმართულება შეიცვალა პარლამენტმაც - იგი უკვე ხელს უწყობდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში კლანის გაძლიერებას, პარლამენტის მიერ საბჭოში არჩეული წევრებიც „გადაეწყვნენ". პარალელურად, ზრდა დაიწყო აღკვეთის ღონისძიებების რიცხვმა, მისი მაჩვენებელი გაიზარდა. მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის შესაფასებლად, საუკეთესო ტესტი იმაზე დაკვირვებაა, თუ როგორ იქცევიან მოსამართლეები ხელისუფლებისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების გადაწყვეტისას. თუკი მოხელეს ვინმე სამსახურიდან არასწორად გაუშვებს, მას უპრობლემოდ აღადგენენ, მისთვის კომპენსაციის გადახდას დააწესებენ, ამის ნებას მათ ხელისუფლება აძლევს, მაგრამ, როცა იხილება საკითხები, რომელთა დაკავშირებითაც ხელისუფლებას სასამართლოს დახმარება სჭირდება, სასამართლო იქცევა ისე, როგორც ეს ხელისუფლებას უნდა. შესაბამისად, მოსამართლეთა დამოუკიდებლობა და კეთილსინდისიერება ეჭვქვეშ დგება. მოსამართლეთა კეთილსინდისიერებას ეჭვქვეშ აყენებს, ფაქტობრივად, ყველაფერი, რის შესახებაც უკვე ვისაუბრეთ. რატომ არ დაუჭირა მხარი მესამე სექტორმა რადიკალურ ცვლილებებს სასამართლო სისტემაში? გიორგი მშვენიერაძე –  დიახ, ჩვენ ვეწინააღმდეგებოდით უხეშ ჩარევას სასამართლო ხელისუფლებაში, მათ შორის, მოსამართლეებისთვის უფლებამოსილების ვადაზე ადრე შეწყვეტას ან მათ დასჯას და ამას აქვს რაციონალური ახსნა. ნაციონალურმა მოძრაობამ სასამართლოზე კონტროლი სწორედ ამ გზით მოიპოვა, მან სანიმუშოდ დასაჯა რამდენიმე მოსამართლე, ბევრი სასამართლოდან გაუშვა, მათ შორის, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეები, რამდენიმე მოსამართლეზე საქმეც აღძრეს, საკამათო სამართლებრივი საფუძვლებით. ეს გახლდათ მკვეთრი გზავნილი ხელისუფლებისგან, შიშის გაჩენა - თუკი არ გვემორჩილებით, გაგათავისუფლებთ ან დაგიჭერთ. ჩვენ არ გვინდოდა იგივე განმეორებულიყო. ჩვენ მიგვაჩნდა, რომ, თუკი ხელისუფლება სწორი რეფორმირების გზით წავიდოდა, სწორ კანონებს შექმნიდა, ერთგვარ ბალანსს იპოვიდა სასამართლო ხელისუფლებისა და პოლიტიკური ხელისუფლების მიერ შერჩეულ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრებს შორის, შესაძლებელი გახდებოდა, მოსამართლეები, რომლებსაც ვადა გაუვიდოდათ, მოსამართლეებად აღარ დანიშნულიყვნენ. ასე, ევოლუციური გზით, სასამართლოში ახალი სისხლი შეედინებოდა და უკეთეს სასამართლოს მივიღებდით. კლანმა და ხელისუფლებამ ეს არ დაუშვეს. მაგალითად, საბჭო, იმისთვის, რომ სისტემაში ახალი სახეები არ გამოჩენილიყვნენ, ვაკანსიების არსებობის მიუხედავად, მიღებას აჩერებდა იუსტიციის უმაღლეს სკოლაში, რომლის დასრულებაც მოსამართლედ გახდომის ერთ-ერთი წინაპირობაა, ხოლო ხელისუფლება ქმნიდა კანონებს, რომელიც არა სასამართლოს გაჯანსაღებისკენ, არამედ კლანის გაძლიერებისკენ იყო მიმართული. ხშირად იყენებთ სიტყვა „კლანს". რაში გამოიხატება კლანური მმართველობა მესამე ხელისუფლებაში? გიორგი მშვენიერაძე –  ძველ მოსამართლეებთან შეთანხმების შემდეგ, იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში მოვიდნენ ადამიანები, რომელთა ნაწილს Google-იც ვერ მოგიძებნით. საბჭოს არამოსამართლე წევრები, წესით, სამართლის ცნობილი სპეციალისტები უნდა იყვნენ, თუმცა, აღმოჩნდა, რომ მათი დიდი ნაწილი კლანის უახლოესი მეგობარია. შედეგად, სასამართლო სისტემის მმართველ რგოლში დღეს გვყავს 11-კაციანი ჯგუფი, რომელიც შედგება ჩინჩალაძის ყოფილი თანაშემწეების, სხდომის მდივნების, ყოფილი გამომძიებლებისა და პროკურორებისგან და საბჭოს იმ არამოსამართლე წევრებისგან, რომელებიც, მჭიდროდ არიან დაკავშირებული კლანთან. ამ ადამიანებს აქვთ მოსამართლეებზე ზემოქმედების სხვადასხვა ბერკეტები და მეთოდები. არასასურველ ადამიანს, ყველა მიმართულებით, დისკომფორტს უქმნიან. ამიტომ, ბევრი მოსამართლე ცდილობს, პრობლემები არ შეიქმნას. ვერ ვიტყვით, რომ ყველა მოსამართლე ასეთია, მაგრამ ფაქტია, რომ არსებობს 20-მდე ერთმანეთთან მჭიდროდ დაკავშირებული ადამიანი, რომელიც სასამართლო ხელისუფლების მაღალ თანამდებობებზეა და, საკუთარი ძალაუფლების შენარჩუნებისა და განმტკიცების სულისკვეთებით, მართავს სისტემას. შესაბამისად, ცდილობს შექმნას აღქმა, რომ ყველა, ვინც ხმას ამოიღებს და დაუპირისპირდება კლანს, უპირისპირდება დანარჩენ 250 მოსამართლესაც, რომელიც ახლა ჩუმად არის. სინამდვილეში, პრობლემა და, შესაბამისად, ჩვენი სამიზნე კლანი და კანური მმართველობაა. ჩაკეტილი წრე მივიღეთ. როგორ შეიძლება მისი გარღვევა? როგორია მესამე სექტორის პოზიცია? რა უნდა გაკეთდეს, რომ სასამართლო ხელისუფლება საქართველოში რეალურად დამოუკიდებელი გახდეს? გიორგი მშვენიერაძე –  უსწრაფესად გადასაწყვეტი საკითხია, მაგალითად, დისციპლინური სამართალწარმოება სასამართლოში - როგორ შეიძლება დაისაჯოს მოსამართლე, რომელიც უკანონოდ მოიქცევა ისე, რომ მისი დამოუკიდებლობა კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დადგეს. დღეს გვყავს დამოუკიდებელი ინსპექტორი, რომელსაც დისციპლინური პასუხისმგებლობის საკითხის აღძვრა შეუძლია და ის ჩინჩალაძის ყოფილი თანაშემწეა. შესაბამისად, მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის დასაცავად, აუცილებელია, ინსპექტორს დაწესებული ჰქონდეს საზღვრები, რომლის იქითაც ვერ წავა. გადასახედია სასამართლოს თავმჯდომარეების არჩევის საკითხიც. ჩვენ ვიბრძვით, რომ სასამართლოს თავმჯდომარეები აირჩიონ თავად მოსამართლეებმა, ხელისუფლება უარს გვეუბნება, და აცხადებს რომ სასამართლოს თავმჯდომარეები იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ უნდა აირჩიოს. არადა, თავმჯდომარე არის პირი, რომელსაც დაწესებულება ირჩევს, იმას, რომელსაც ნიშნავენ, ჰქვია დირექტორი. რეალურად, ჩვენ სასამართლოებს ჰყავს არა თავმჯდომარეები, არამედ, საბჭოს მიერ დანიშნული დირექტორები. დღეს რიგით მოსამართლეს იმის თავისუფლებაც არ რჩება, რომ საკუთარი თანაშემწის და მდივნის შერჩევის პროცესში გადამწყვეტი როლი ითამაშოს. შესაცვლელია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრების არჩევის მოქმედი წესიც, რომლის მიხედვითაც, თუ მოსამართლეთა კონფერენციისგან გაქვს 50%-ს პლუს 1 ხმა, ყველა მოსამართლე წევრის ადგილი შენია, დანარჩენ 49% კი, საბჭოში 1 წევრი გაყვანასაც ვერ შეძლებს; გადასახედია პარლამენტში საბჭოს წევრთა დაკომპლექტების წესიც, რადგან, გამოჩნდა, რომ, როცა საბჭოს წევრებს წარადგენს და ნიშნავს მხოლოდ ხელისუფლება, მოქმედებს პრინციპი, „ხელი ხელს ბანს და ორივე - პირსო". საჭიროა, ასევე, გადაიხედოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს საქმიანობის რეგლამენტი. ამ თვალსაზრისითაც სერიოზული პრობლემებია, მაგალითად, დახურულია რიგით მოსამართლეებთან გასაუბრება და არ გვაქვს საშუალება, დავაკვირდეთ პროცესს, რომლის შედეგადაც ვირჩევთ ადამიანს, ვისაც სამართლის აღსრულებას ვაბარებთ. დღეისთვის ყველაზე მთავარი საკითხი, არა მარტო ჩვენი, არამედ, ბევრი პარტნიორის, მათ შორის, საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეების შერჩევის პროცესია. დღემდე, კლანი სრულად აკონტროლებდა პირველი და მეორე ინსტანციის, საქალაქო-რაიონულ და სააპელაციო სასამართლოებს, უზენაესი სასამართლო მის ხელში არ იყო. ეს, ერთგვარად, ცალკე მდგომი სასამართლო იყო და, მიუხედავად იმისა, მოგვწონდა თუ არ მოგვწონდა მისი მუშაობა, კლანის ნაწილს არ წარმოადგენდა. ახლა კლანი ცდილობს უზენაეს სასამართლოსაც დაეპატრონოს. თუკი ეს მოხდა, სამართლიან სასამართლოზე ხელის ჩაქნევა ძალიან დიდი ხნით მოგვიწევს. მინიმუმ, 30 წელი გვეყოლებიან მოსამართლეები, რომლებსაც მარტივი პასუხი ექნებათ ყველაფერზე - კანონში ასე ეწერაო; მოსამართლეები, რომლებსაც ჰგონიათ, რომ სამართალი და ნორმა-შეფარდების ფუნქცია არის მხოლოდ ის, რასაც ხელისუფლება კანონში ჩაუწერს; რომლებიც, ყოველთვის მზად არიან, წარბშეუხრელად, გაასამართლონ ნებისმიერი პირი ნებისმიერი ბრალდებით, მთავრია ეს ქმედება კანონით გაამართლონ. ეს თქვენი ოპონენტების ძირითადი არგუმენტია, ყველაზე ხშირად იმას იმეორებენ, რომ იმ წლებში მხოლოდ და მხოლოდ კანონის შესაბამისად მოქმედებდნენ, რომ კანონი მათ მეტ საშუალებას არ აძლევდა. ზოგადად, რამდენად თავისუფალია მოსამართლე გადაწყვეტილების მიღებისას? გიორგი მშვენიერაძე –  ჩვენ, იურისტებს გვასწავლიან, რომ სამართალი მხოლოდ კონკრეტულ კანონს არ ნიშნავს, ის უფრო ფართო ფენომენია. არსებობს კონსტიტუცია, რომელსაც უზენაესი კანონი ჰქვია და ასე ჰქვია იმიტომ, რომ მისი ძალა ყველა სხვა კანონზე აღმატებულია. ჩვენი კონსტიტუცია, როგორც საზოგადოებრივი შეთანხმება, როგორც სოციალური კონტრაქტი, არ არის უსამართლო და, მეტ-ნაკლებად, ასახავს საზოგადოების განწყობებს. თუკი კანონი არ ვარგა, მოსამართლე იყენებს ზემდგომ კანონს - მოქმედებს კონსტიტუციის ან საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად. თუკი მიიჩნევს, რომ კანონი არაკონსტიტუციურია, შესაბამისი წარდგინებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართავს, რათა არაკონსტიტუციური კანონი გაუქმდეს. მაგალითად, კონკრეტულმა მოქალაქემ მიიჩნია, რომ წინა ხელისუფლების ნარკოპოლიტიკა არ იყო ლმობიერი და არსებული სასჯელი მას ღირსებას ულახავდა. ამის გამო, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართა და შედეგიც მიიღო, სადავო ნორმები არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი. ვკითხოთ ჩვენ მოსამართლეებს: რომელიმეს ერთხელ მაინც თუ მიუმართავს ამავე გზისთვის იმ პერიოდში, როცა მიიჩნევდნენ რომ უსამართლო კანონები მოქმედებდა, თუკი მათ მიერ გამოტანილი განაჩენის გამო, თავს უხერხულად გრძნობდნენ და მიაჩნდათ, რომ ასეთი განაჩენის გამოტანას უსამართლო კანონი აიძულებდა? არც ერთხელ, არც ერთს. 2004 წლიდან 2012 წლამდე, არც ერთ მოსამართლეს ეს არ გაუკეთებია. მეტიც, არ მახსენდება ერთი გადაწყვეტილების შესახებ განსხვავებული ან თანმხვედრი აზრი რომელიც კლანის წევრს დაუწერია და რომელიც საზოგადოებას დაანახებდა, რომ კანონს პრობლემები ჰქონდა. ამიტომ, საუბარი იმის შესახებ, რომ მათ კანონი ზღუდავდა და სხვა გზა არ ქონდათ, არასწორთან ერთად, უზნეობაცაა. მათ ეშინოდათ ან უბრალოდ მოსწონდათ რასაც აკეთებდნენ. კარგ მოსამართლეს სჭირდება სათანადო უნარები, მედეგობა, არ შეუშინდეს აღმასრულებელი ხელისუფლების ზეწოლას და, თუკი ეს არ შეუძლია, ვერც მოსამართლედ ივარგებს. რა არის მესამე სექტორისთვის ყველაზე მიუღებელი იმაში, რასაც ხელისუფლება სასამართლო რეფორმის ახალ ტალღას უწოდებს? გიორგი მშვენიერაძე –  პირველი და მეორე ტალღისგან განსხვავებით, რომელიც სისტემის გაჯანსაღების ელემენტებს შეიცავდა, მესამე ტალღა უკან გადადგმული ნაბიჯი იყო, ჰქონდა ბევრი უარყოფითი შედეგი და, ფაქტობრივად, კლანთან გარიგების ნაყოფს წარმოადგენდა. ის კი, რასაც რეფორმის მეოთხე ტალღა ეწოდება, აშკარად, არა სასამართლო სფეროს საჭიროებებიდან მომდინარეობს, არამედ, პოლიტიკური ინტერესებიდან - ხელისუფლება ცდილობს მეგობრული სასამართლო შეინარჩუნოს. ჩვენ ვართ ძალიან პრინციპულები, მაგრამ არ ვართ დესტრუქციულები, როგორც ამის წარმოჩენას ხელისუფლება ცდილობს. როგორც კი ხელისუფლებამ თქვა, რომ საბჭოს მიერ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის კანდიდატებად ნომინირებული პირები მოსამართლედ აღარ დაინიშნებოდნენ, პარლამენტის თავმჯდომარეს 19-გვერდიანი დოკუმენტი გავუგზავნეთ - ჩვენი ხედვა და დეტალური აღწერა იმისა, თუ როგორ შეიძლებოდა მომხდარიყო კანონმდებლობის ფორმირება, უზენაეს სასამართლოში მოსამართლეთა ნომინირებისა და არჩევის შესახებ. ჩვენი აზრით, კონკურსში მონაწილეობის უფლება უნდა ჰქონდეს ყველას, ვინც ფორმალურ მოთხოვნებს აკმაყოფილებს და ყოფილი ან მოქმედი მოსამართლე, პროკურორი ან ადვოკატია და რომელსაც, თავისთავად, აქვს ჩაბარებული პროფესიაში შესვლის გამოცდა. პარლამენტის თავმჯდომარის მიერ მომზადებული კანონპროექტით კი, კანდიდატი მხოლოდ მოქმედი მოსამართლე ან ის ადამიანი უნდა იყოს, ვისაც მოსამართლის გამოცდა აქვს ჩაბარებული. თუკი ვინმე სხვას გაუჩნდება კონკურსში მონაწილეობის სურვილი, 21 დღის ვადაში, გამოცდა უნდა ჩააბაროს. აქამდე, საქართველოში არ ყოფილა კანონი, რომელიც უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეს გამოცდის ჩაბარებას მოსთხოვდა, მეტიც, 2018 წლის ივლისში, ხელისუფლებამ მიიღო კანონი, რომელშიც ეწერა, რომ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეს ამ გამოცდის ჩაბარება არ მოეთხოვებოდათ. ახლა ამ კანონს ცვლიან. რა შეიძლება იყოს ამის მიზეზი? რა თქმა უნდა ის, რომ ხელოვნური დაბრკოლება შეიქმნას გარე პირებისთვის, რათა მათ კანდიდატთა შესარჩევ კონკურსში მონაწილეობა ვერ მიიღონ. ამდენად, კლანისთვის არასასურველი კანდიდატი, შერჩევის პირველივე ეტაპზე დაიბლოკება. ხელისუფლება გვეუბნება, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრს, რომელიც უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობას გადაწყვეტს, უნდა ჰქონდეს კონკურენტი კანდიდატების მონაცემების გაცნობის, გასაუბრებაში მონაწილეობისა და ხმის მიცემის უფლება. ეს აშკარა ინტერესთა კონფლიქტია, თუმცა, მმართველი გუნდი ამას არ აღიარებს. ჩვენ ვეწინააღმდეგებით, ასევე, ფარდობითი კენჭისყრის წესს, რომელიც ხელისუფლებამ შემოიტანა. ამ წესით, იმ 11 ადამიანს, რომელიც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოში კლანს წარმოადგენს, ამ ეტაპზევე შეუძლია კონკურსში მხოლოდ მისთვის სასურველი კანდიდატები დატოვოს. ჩვენ, ასევე, მოვითხოვთ, საბოლოო გადაწყვეტილება არ იქნას მიღებული საბჭოს უბრალო ორი მესამედის მიერ, რაც კლანის ვერდიქტს ნიშნავს. ხელისუფლება, ჩვენი წინააღმდეგობის მიუხედავად აპირებს, რომ კანდიდატთა კენჭისყრა იყოს ფარული, ამასთან, მიღებული გადაწყვეტილება არ დასაბუთდება, მათ შორის არც პარლამენტისთვის, რომელსაც შერჩეული კანდიდატები დასამტკიცებლად უნდა წარუდგინონ. კანდიდატთა მონაცემები, რომელსაც საბჭო მოიპოვებს იქნება კონფიდენციალური და ისე დაილუქება, რომ საზოგადოება ამასაც ვერ გაიგებს, ნასამართლევია თუ არა კანდიდატი. აი, ასეთ პროცესს ეძახის ხელისუფლება „უპრეცედენტოდ გამჭვირვალეს". ყველაფერი ეს, რეალურად, ნიშნავს იმას, რომ იუსტიციის საბჭოს ამ 11 წევრს მოსამართლეებად ისევ იმ 10 ადამიანის დანიშვნა შეეძლება, რომელიც გასული წლის დეკემბერში წარმოგვიდგინა. ამჯერად, ეს კანონის სახელით მოხდება, იმ კანონის, რომელიც კლანის წევრებისთვის უზენასი სასამართლოს მანტიის შეკერვაა და მეტი არაფერი. ჩვენ კარგად ვაცნობიერებთ, რომ, თუკი საქართველოში სასამართლო ხელისუფლება დამოუკიდებელი არ გახდა, ქვეყანაში ადამიანთა თავისუფლება დაცული არ იქნება. სასამართლო უნდა იყოს დამოუკიდებელი, როგორც ინსტიტუციურად, ისე - თითოეული მოსამართლის დონეზე. ასე მუშაობს დასავლური დემოკრატიები და ხალხიც ბედნიერია იქ, სადაც ეს დამოუკიდებლობა არსებობს. ვფიქრობ, ქართველი ხალხიც იმსახურებს იმაზე უკეთეს სასამართლოს, ვიდრე დღეს გვაქვს და, ვიმედოვნებ, ეს ბრძოლაც შედეგს გამოიღებს.  

#ესქვეყანაშენია სოციალური კამპანია ნანა იაშვილი – ორგანიზაცია ‘ბავშვი და გარემოს’ დამფუძნებელი ‘ყველაფერი დაიწყო 90-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც ჩვენთან აირია სიტუაცია და ქუჩაში პირველად გამოჩდნენ ბავშვები. ეს იყო ჩვენთვის, ყველასთვის შოკი, იმიტომ რომ, მანამდე, საქართველოში, ქუჩის ბავშვები - როგორც ასეთი, არ არსებობდნენ. სწორედ ამ პერიოდში დაიწყეს ბავშვებმა ჯგუფ-ჯგუფად ქურდობა და მათხოვრობა. აი მაშინ, მე და ჩემმა ორმა მეგობარმა გადავწყვიტეთ რამე გაგვეკეთებინა, რომ ეს ბავშვები ასე უპატრონოდ და უყურადღებოდ არ დაგვეტოვებინა ქუჩაში. დავიწყეთ მოხალისეობა. მე ვესაუბრე ჩემს მეგობრებს, ჩემი და ესაუბრა თავისებს, და ასე შევიკრიბეთ 15-მდე კაცი. პირველი ქუჩაში მყოფი ბავშვი ვნახე ჩემს სახლთან, ქაშუეთის ეკლესიასთან. შევამჩნიე, რომ დიდი ხნის განმავლობაში არსად მიდიოდა, მივედი, გავეცანი და ასე დაიწყო ისტორია.  ამ ბავშვმა მოიყვანა სხვა ბავშვები, სხვებმა კიდევ სხვები და გაფართოვდა ჩვენი წრე.  ნელ-ნელა გავარკვიეთ, რომ ამ ბავშვებს ძალიან შიათ, რომ აქვთ სამედიცინო პრობლემები, რომ სჭირდებათ სიყვარული ყველაზე მეტად. დავიწყეთ მეგობრებში ექიმების და საჭირო პერსონალის მოკვლევა, ვაგროვებდით ტანსაცმელებს, სახლიდან მოგვქონდა საჭმელი. და აი ასე, აგორდა ეს ყველაფერი და სადღაც, 1 წლის თავზე, თბილისში, სამ პარკში, უკვე არსებობდა სამი პუნქტი, სადაც ყოველდღიურად 100-მდე ბავშვი მოდიოდა და ჩვენ სამსახურის შემდეგ ვხვდებოდით მათ.  ასე გრძელდებოდა ჩვენი მოხალისეობა 2 წლის განმავლობაში. წლის ბოლოს უკვე მივხვდით, რომ პირადი რესურსებით ამდენი ბავშვის დახმარებას ვეღარ გავწვდებოდით. სწორედ, საჭირო დროს, ევროკავშირის პროგრამის - ‘ტასისის’ ფარგლებში, ჩვენს მიერ წარდგენილმა პროექტმა გაიმარჯვა, რის შედეგადაც ჩვენს საქმიანობას სისტემური სახე მიეცა. გავაკეთეთ მობილური სამსახური და ერთი სადღეღამისო ცენტრი, ბავშვებს ღამე გარეთ რომ არ გაეთენებინათ.  98 წელს, ჩვენი პარტნიორი ორგანიზაცია გახდა UNICEF, რომელთანაც 8 წლის განმავლობაში ძალიან აქტიურად ვმუშაობდით. პარალელურად, ბევრი საერთაშორისო ორგანიზაცია გვეხმარებოდა. შედეგად, გავხსენით ინტეგრირებული საბავშვო ბაღები შშმ ბავშვებისთვის, რომელიც იმ დროისთვის, ინოვაციური იყო. 2004 წელს დავიწყეთ 5 წლიანი პროექტი ‘USAID’-თან ერთად, რომელმაც მოგვცა საშუალება რუსთავშიც გაგვეხსნა ცენტრი, სადაც მთელი ქვემო ქართლიდან თავს იყრიდნენ ბავშვები.  ამ პერიოდისთვის ჩვენი ცენტრები მუშაობდა თბილისში, ჭიათურასა და რუსთავში. და, ეს პროექტიც დამთავრდა და რაღაც დროით ეს ყველაფერი გაჩერდა. ეს იყო ჩემი არსებობის ყველაზე მძიმე პერიოდი. მე ვხედავდი, რომ ყველაფერი, რაც ამდენი წელიწადი ნელ-ნელა ვაშენეთ, ინგრეოდა.  მაგრამ, 2013 წლიდან, ხელისუფლების წარმომადგენლებთან მუდმივი მოლაპარაკების შედეგად, ეს ყველაფერი თავიდან დავიწყეთ და მალევე ჩვენს საქმიანობას კიდევ 2 ბავშვთა სახლი შეემატა.  დღეისათვის ორგანიზაციას აქვს 7 სხვადასხვა სამსახური, ეს არის მიუსაფარ ბავშვთა სადღეღამისო ცენტრი ‘ბეღურები,’ შშმ ბავშვებისთვის - ცენტრი ‘იმედი,’ ორი მცირე საოჯახო ტიპის სახლი ნორიოსა და რუსთავში, და სამი ცენტრი თბილისში, ჭიათურასა და რუსთავში. ასევე, 1 თვეა, რაც თავიდან ავამუშავეთ მობილური სამსახური.  საერთო ჯამში დღეს ამ პროგრამებში 200-მდე ბავშვია ჩართული, თუმცა, ცხადია ამით არ ვჩერდებით.  ესაა ის საქმე, რასაც ჩემი ცხოვრება და ენერგია მივუძღვენი, და უბედნიერესი ადამიანი ვარ, როცა ვხედავ, რომ ამ პროგრამის წყალობით, ძალიან ბევრი ბავშვი სწორ გზაზე დადგა და დღეს ისინი საზოგადოებაში სრულად ინტეგრირებული და რეალიზებულები არიან.’