ონკოლოგიური დაავადებები და სტიგმები, შიშის დაძლევის გზები, საზოგადოების ინფორმირებულობა და ცნობიერების ამაღლების მნიშვნელობა ონკო პაციენტებში - არასამთავრობო ორგანიზაცია "ჰოუფი" სწორედ ამ მიმართულებებით მუშაობს და ის თავად ონკო პაციენტებმა დააარსეს. ორგანიზაცია მკურნალობის ხელმისაწვდომობის გაზრდას, ადამიანური გამოცდილების გაზიარებას და სიცოცხლისთვის ბრძოლის მოტივაციის ამაღლებას ემსახურება.  საზოგადოების აქტიური ჩართულობა და მხარდაჭერა ონკოლოგიური დაავადებების მიმართ არსებული სტიგმების დაძლევაში ძალიან მნიშვნელოვანია!  #პაციენტებიპაციენტებისთვის #გაიზიარეპასუხისმგებლობა, რადგან #ესქვეყანაშენია

რა უნდა ვიცოდე ჩვენი შრომითი უფლებების შესახებ და რა არის ღირსეული შრომის უფლება. ნახეთ ჩვენს მიერ მომზადებული ვიდეო. #გაიზიარეპასუხისმგებლობა, რადგან #ესქვეყანაშენია

რა არის სამუშაო დრო? საქართველოს შრომის კოდექსის შესაბამისად, სამუშაო დროდ ითვლება დროის ის მონაკვეთი, როდესაც დასაქმებული ასრულებს თავის მოვალეობას, ახორციელებს დამსაქმებლის მიერ განსაზღვრულ თავის საქმიანობას. რა არის ნორმირებული სამუშაო დრო? შრომით ურთიერთობაში სამუშაო დრო მნიშვნელოვანია, რადგან იგი უკავშირდება შრომით ანაზღაურებას და რაც მთავარია, პირდაპირ უკავშირდება ადამიანის ჯანმრთელობას. ხანგრძლივმა სამუშაომ, შესაძლოა გავლენა იქონიოს პირის ჯანმრთელობაზე და მის შრომით უნარებზე, კარიერულ და პროფესიულ წინსვლაზე, პირადი ცხოვრების სხვადასხვა ასპექტზე.  ამიტომ დასაქმებულის დაცვის მიზნით, კანონმდებლობით არის განსაზღვრული სამუშაო დროის ხანგრძლივობა. სამუშაო დროში არ ითვლება შესვენების დრო და დასვენების დრო. რამდენია ნორმირებული სამუშაო დრო?  შრომის კოდექსის 24–ე მუხლის მიხედვით, ნორმირებული სამუშაო დროის ხანგრძლივობა, სრულწლოვანი პირისთვის, არ უნდა აღემატებოდეს კვირაში 40 საათს. არავის აქვს უფლება დასაქმებული არანორმირებული სამუშაო დროით ამუშავოს, გარდა კანონმდებლობით დადგენილი გამონაკლისი შემთხვევებისა. კანონმდებლობა განსხვავებულ წესს ადგენს სპეციფიკური რეჟიმის მქონე საწარმოებისთვის, სადაც ნორმირებული სამუშაო დროის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს კვირაში 48 საათს. სპეციფიკური სამუშაო რეჟიმის დარგებს განსაზღვრავს საქართველოს მთავრობა დადგენილებით... 16 წლიდან 18 წლამდე არასრულწლოვანის სამუშაო დროის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს კვირაში 36 საათს და სამუშაო დღის განმავლობაში 6 საათს. 14 წლიდან 16 წლამდე არასრულწლოვანის სამუშაო დროის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს კვირაში 24 საათს და სამუშაო დღის განმავლობაში 4 საათს. როგორ უნდა მოვიქცეთ თუ სამუშაო დრო აღემატება ნორმირებულ სამუშაო დროს? ნორმირებული სამუშაო დროზე მეტი დროით სამუშაოს შესრულება არის ნებაყოფლობითი. გარდა კანონით გათვალისწინებული გამონაკლისებისა დასაქმებულს უფლება აქვს არ იმუშაოს ნორმირებულ სამუშაოზე დროზე მეტი. ნორმირებულ სამუშაო დროის მიღმა შესრულებული სამუშაო ითვლება ზეგანაკვეთურ სამუშაოდ. შესაბამისად, ასეთ სამუშაოზე უნდა გავრცელდეს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესები და პირობები. რა არის ზეგანაკვეთური სამუშაო?  ზეგანაკვეთურია სამუშაო, რომელსაც დასაქმებული ნორმირებული სამუშაო დროის მიღმა ასრულებს. მაგალითად, თუ თქვენ მუშაობთ კვირაში 40 საათს და დამსაქმებელთან შეთანხმებით იმუშავეთ ერთი კვირის განმავლობაში 44 საათი, 4 საათი არის ზეგანაკვეთური და იგი უნდა ანაზღაურდეს. ზეგანაკვეთურია ასევე უქმე დღეებში შრომა. მაგალითად, თუ დამსაქმებელი გთხოვთ სამუშაოს შესრულებას საქართველოს შრომის კოდექსის 30-ე მუხლით დადგენილ რომელიმე უქმე დღეს – ეს ზეგანაკვეთური სამუშაოა და იგი უნდა ანაზღაურდეს კანონის შესაბამისად. როდის უნდა შეატყობინონ დასაქმებულს ზეგანაკვეთური შრომის საჭიროებაზე?  იმ შემთხვევაში, თუ ასეთი შესაძლებლობა არსებობს, დამსაქმებელი ვალდებულია წინასწარ 1 კვირით ადრე შეგატყობინოთ ზეგანაკვეთური სამუშაოს შესახებ. ზეგანაკვეთური შრომა არის ნებაყოფლობითი გარდა საქართველოს შრომის კოდექსით დადგენილი გამონაკლისი ორი შემთხვევისა. დასაქმებული ვალდებულია შეასრულოს ზეგანაკვეთური სამუშაო (საქართველოს შრომის კოდექსის 27–ე მუხლი):  ა) სტიქიური უბედურების თავიდან ასაცილებლად ან/და მისი შედეგების ლიკვიდაციისთვის − ზეგანაკვეთური ანაზღაურების გარეშე;  ბ) საწარმოო ავარიის თავიდან ასაცილებლად ან/და მისი შედეგების ლიკვიდაციისთვის − ზეგანაკვეთური ანაზღაურებით. როგორ უნდა ანაზღაურდეს ზეგანაკვეთური შრომა?  შრომის კოდექსი ზუსტად არ განსაზღვრავს, რა ტარიფით უნდა ანაზღაურდეს დამსაქმებლის მიერ ზეგანაკვეთური შრომა. ზეგანაკვეთური ანაზღაურების ოდენობაზე მხარეები წინასწარ უნდა შეთანხმდნენ კონკრეტული ტარიფის შრომით ხელშეკრულებაში განსაზღვრით. თუმცა გახსოვდეთ, რომ ზეგანაკვეთური შრომა აუცილებლად უნდა ანაზღაურდეს ჩვეულებრივი საათობრივი განაკვეთის გაზრდილი ოდენობით. თუ რამდენით გაიზრდება ოდენობა ამას თავად მხარეები განსაზღვრავენ. თუმცა, იმ შემთხვევაში თუ მხარეები ამ საკითხზე არ შეთანხმდებიან ზეგანაკვეთური ანაზღაურების ოდენობას, დავის შემთხვევაში, განსაზღვრავს სასამართლო. პუბლიკაცია ეყრდნობა ღირსეული "შრომის პლატფორმის" მასალებს. იხ. ეს და სხვა პუბლიკაციები, რომელიც შრომით ურთიერთობებს ეხება 

საქართველოში ქალთა უფლებების მიმართ ინტერესი XIX-ე საუკუნიდან იღებს სათავეს, სწორედ ამ დროს ათეული თვითმოქმედი საზოგადოება შეიქმნა. XX–ე საუკუნის დასაწყისში ასეთი ორგანიზაციების რიცხვი გაიზარდა და მასშტაბური ხასიათი მიიღო. საკითხით დაინტერესებას დიდად შეუწყო ხელი „ტიფლისის ქალთა წრის კომისიის“ საქმიანობამ, რომელიც 1907 წელს, ქართველთა შორის წერა–კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებასთან დაარსდა.  „ქალთა კომისიის“ წევრები აქტიურად მოუწოდებდნენ ილიას ფონდის გაძლიერებისკენ საზოგადოებას. თითქმის ყველა კუთხე თანაგრძნობით შეხვდა მათ ინიციატივას. უფრო მეტიც, ანალოგიური წრეები დაარსდა თელავში, სიღნაღში, ახალციხეში, გორში, ოზურგეთში, ხონში, ბათუმში. სოხუმსა და სხვა ქალაქებში. გარდა საქველმოქმედო საქმიანობისა, კომისიების მუშაობამ შეძლო ქალებში გაეღვიძებინა საერთო სახალხო საქმისადმი ინტერესი.  შესაბამისად, XIX-XX საუკუნეებში შექმნილი ორგანიზაციების სამუშაო სფერო სხვადასხვა იყო: ორგანიზაციათა ნაწილი მუშაობდა განათლების, ერთობლივი შრომითი კულტურის ჩამოსაყალიბებლად, ქველმოქმედების, თანასწორობის მიმართულებით.  1905 წელს თბილისსა და ქუთაისში შეიქმნა ქალთა თანასწორობის კავშირი. თანასწორობის თემატიკის გააქტიურებამ გააჩინა მამაკაცებთან გათანაბრებული ხელფასის თუ განათლების მიღების მოთხოვნები.  1906 წელს გურიაში, პლანტაციის მუშათა გაფიცვის დროს, დაისვა თანაბარი ხელფასის მოთხოვნის საკითხი. პრინციპში ეს იყო პირველი შემთხვევა, რომლის განხილვაც საზოგადოების მონაწილეობით წარიმართა. ამავე წელს გაიფიცნენ ხონის ძაფის მღებავი ქარხნის მუშა-ქალები.  აღსანიშნავია 1909 წელს ქალთა ჯგუფის პროტესტი პუბლიცისტ გვაზავას მიმართ, მის მიერ ერობის მმართველობაში ქალების მონაწილეობის უარყოფითი დამოკიდებულების გამო.  ქალთა წრეების შეხვედრებზე აქტიურად კითხულობდნენ სხვადასხვა ლიტერატურას, ისმენდნენ ლექციებს. მალე გაჩნდა საჭიროება ერთმანეთის საქმიანობას გაცნობოდნენ, ამიტომ გადაწყვიტეს პერიოდული გამოცემის შექმნა, ქალთა გაზეთის დასაფინანსებლად კი, სხვადასხვა საქველმოქმედო ღონისძიებებს მიმართავდნენ.  ასეთი იყო XIX-XX საუკუნეებში ქალთა მოძრაობები, უფრო მეტ ინფორმაციას გაიგებთ წიგნიდან „თემის თვითორგანიზებისა და თანამშრომლობის გამოცდილება საბჭოთა ოკუპაციამდე“.

სიღნაღიდან ორ კილომეტრში, ბოდბის მონასტრიდან ხელმარჯვნივ და ზევით მიმავალ გზას თუ დაადგებით ქედელის დასახლებას მიადგებით, ადგილობრივების თქმით ოდესღაც სოფელი იმდენად დიდი იყო, რომ მას ქუჩებიც კი „ყოფდა“, ვერ გეტყვით ასვლის შემდგომ რომელ ქუჩაზე აღმოჩნდებით, მაგრამ როგორც კი ცოტას გაივლით, ჭიშკარი შემოგვხვდებათ და იქიდან ჯერ ცნობისმოყვარე მომზირალ თვალებს, შემდეგ კი მომღიმარ სახეებს წააწყდებით... ისინი თემი „ქედელის“ ბენეფიციარები (მაცხოვრებლები) არიან. „ყველა ადამიანის ცხოვრებაში დგება მომენტი, როცა რაღაცას ამოწურავ, დაამთავრებ და ... რაღაც ახალი გინდა დაიწყო“, იხსენებს ლალი ხანდოლიშვილი, „ქედელის“ დამფუძნებელი. „ორგანიზაციის შექმნა იმ დროს დაემთხვა, როცა თითქოს დრო იყო გაჩერებული, არაფერი არ ხდებოდა, სიბნელეში ვიყავით. მართალია სამუშაო მქონდა, მაგრამ რაღაც ახლის კეთება მსურდა...“, დასძენს იგი. ლალიმ გადაწყვიტა, რომ თბილისში სოციალური თერაპიის სახლში დაეწყო მუსიკალურ თერაპევტად მუშაობა. სოციალური თერაპიის სახლი შეზღუდული შესაძლებლობის მოზრდილებს ემსახურება, ისინი მთელ დღეს იქ ატარებენ, მათი მშობლების დარდმა კიდევ ერთი ვირტუალური აგური „დადო“ „ქედელის“ საძირკველში. მაგრამ შემთხვევა, რომელიც ლალი ხანდოლიშვილის სიახლოვეს მოხდა გადამწყვეტი აღმოჩნდა – მეზობლად მცხოვრები შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ახალგაზრდა დედისა და ბებიის გარეშე, ანუ მარტო დარჩა. ამას მოჰყვა ფიქრიც და კეთებაც... ლალიმ და მისმა მეუღლემ სოფელ ქედელში, ოჯახის კუთვნილი მიწა შემოწირულობის სახით ორგანიზაციას გადასცეს. შემდეგ უცხოეთში წავიდა გამოცდილების მისაღებად.  ერთ დღეს გამოჩნდა გერმანელი სოციალ-თერაპევტი, რომელიც დარწმუნდა, რომ ეს იყო ის საქმე, რომლისთვისაც ფული უნდა გაეღო... ქედელში იყიდეს მიწის ნაკვეთები და ერთი პატარა, ძველი სახლი, რომელიც ზანზარებდა და წყალიც ჩამოდიოდა... ასე დაიწყეს ორგანიზაციის აწყობა... უცხოელებმა მათთვის ფონდი შექმნეს, თანხების მოძიება დაიწყეს...   „პირველი მიშა მოიყვანეს ნათესავებმა წყალტუბოდან, მას მშობლები არ ჰყავდა. ჯერ ჭერიც არ ჰქონდა სახლს, მაგრამ უკან ვერ გავუშვით“, – იხსენებს ლალი ხანდოლიშვილი. შემდეგ ნაწილი კასპის ფსიქონევროლოგიური პანსიონატიდან, სენაკის ბავშვთა სახლიდან, ფონდ „პირველი ნაბიჯის“ ზრდასრული ბენეფიციარები გადმოიყვანეს. ასე გამრავლდა თემი...  დღეს უკვე 28 ბენეფიციარი ცხოვრობს და სამი სახლი აქვთ, რომლებიც ჰოლანდიელი და გერმანელი მეგობრების დახმარებით ააშენეს. თემის წევრებმა მიტოვებული სოფელი „გამოაცოცხლეს“ და თანდათან დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის დაიწყეს მზადება. მათგან ნაწილი კულინარიას სწავლობს და პურის ცხობაში იღებს მონაწილეობას, ნაწილი ნათესებს ან ფერმას უვლის, საქსოვ ან ხის სახელოსნოების მუშაობაში იღებს მონაწილეობას.  ორგანიზაციას შემოსავლები დივერსიფიცირებული აქვს – ბენეფიციარების მოვლისთვის სახელმწიფო ვაუჩერულ სისტემაშია ჩართული, ამავე დროს სხვადასხვა საგრანტო კონკურსებში იღებს მონაწილეობას და რაც მთავარია, ადგილობრივი და უცხოელი მეგობრების შემოწირულობები. ახლაც ბელგიელი სოციალ- თერაპევტი, რომელიც სამშობლოში ანალოგიურ ორგანიზაციაში მუშაობს, თემისთვის ინვესტიციებს ეძებს, რათა მეოთხე სახლიც აშენდეს და ბენეფიციარებმა ოჯახთან მიახლოებულ გარემოში იცხოვრონ.

დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვების დედები, ერთმანეთთან, შვილების მომავლის წუხილმა გააერთიანა. რა იქნება ხვალ, მე როცა არ ვიქნები, ვინ იქნება ჩემი შვილის გვერდით? – ეს ფიქრები მათ ხშირად აწუხებდათ, რამაც ერთგვარი ბიძგიც მისცათ გაერთიანებულიყვნენ და ცვლილებები დაეწყოთ ქვეყანაში. აეხსნათ საზოგადოებისთვის, რომ დაუნის სინდრომი არაა დაავადება, არაა გადამდები. რომ ეს არის ადამიანის ბუნებრივი მდგომაროება. და დაუნის სინდრომის მქონე პირსაც ისეთივე უფლებები აქვს, რაც ყველას. საწყის ეტაპზე, დედები არაფორმალური გაერთიანების ფარგლებში მუშაობდნენ. წლების განმავლობაში საკუთარი რესურსებით ცდილობდნენ ცვლილებებს საზოგადოებაში, მაგრამ ეს საკმარისი არ აღმოჩნდა. „დროთა განმავლობაში საჭირო გახდა ჩვენი რეგისტრაცია არასამთავრობო ორგანიზაციად, რათა მეტი შესაძლებლობა გვქონოდა, ჩვენი ცხოვრებისეული გამოწვევა ყოველდღიურ საქმედ გვექცია და რეალური შედეგები მიგვეღო“, ამბობენ დედები, რომლებმაც საკუთარ პროფესიებზეც უარი თქვეს, და ახალი უნარ–ჩვევები და ცოდნას დაეუფლნენ ორგანიზაციის საქმიანობის გასაძღოლად. ასე დაიწყო „დაუნის სინდროს ასოციაციის“ საქმიანობა. დედები 10 წელზე მეტია იბრძვიან საკუთარი შვილების უფლებებისა და განათლებისთვის, ჯანმრთელობისა და განვითარებისთვის. სხვა დედებსაც ეხმარებიან – 2020 წლიდან დღემდე 5 ათასს ოჯახს გაუწიეს კონსულტაცია. დონორების – ღია საზოგადოების ფონდის (სოროსის ფონდი), ევროკავშირის, ევროპის ფონდის მხარდაჭერით მათ შეძლეს: ჯანდაცვის სამინისტროს დაენერგა დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვების პედიატრიული მართვის პროტოკოლი, რადგან საქართველოს სამედიცინო სფერომ, 2015 წლამდე არ იცოდა როგორ უნდა ემართა დაუნის სინდრომის მქონე ადამიანების ჯანმრთელობა.  შექმნეს სოციალური საწარმო „ბაბალე“, სადაც შვილებს ღირსეული სამუშაო გარემო შეუქნეს, უცხო ქვეყნის დონორების დახმარებით შეძლეს სოცსაწარმოში შექმნილი პროდუქტი „ამაზონის“ საშუალებით გაეყიდათ.  დააფუძნეს ფონდი, ვინაიდან ეს ქვეყანა დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვების ყველა სამედიცინო საჭიროებას ვერ ფარავს. ფონდმა ბევრ ბავშვს თუ ზრდასრულს შეუნარჩუნა ჯანმრთელობა და სოცოცხლე. მაგალითად პანდემიის დროს, ღია საზოგადოების ფონდის მხარდაჭერით, 200 მარტოხელა და სოციალურად დაუცველ ოჯახს გაუწიეს დახმარება.  აწარმოებენ კამპანიას და ყიდიან წინდებს, რათა მუსიკალური თერაპიის კურსი დააფინანსონ, ინოვაციური პროგრამები შექმნან, რომელიც მნიშვნელოვანია მათი შვილებისთვის. ანუ მოამზადონ დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის. დედების მიერ გაკეთებული საქმეების სია გრძელია. „რომ არა უცხო ქვეყნები და მათი დონაცია, დღეს არც გაეროს შშმ პირთა კონვენცია გვექნებოდა, არც მათი უფლებები იქნებოდა აღიარებული, არც ინკლუზიური განათლება სკოლებსა და ბაღებში, არც ადაპტირებული ავტობუსები და კიდევ მრავალი სხვა“, – ამბობენ დედები. „დედებს, ვინც წლებია ვიბრძვით ჩვენი შვილების უფლებებისთვის, ამ კანონის საფუძველზე უცხო ქვეყნის აგენტებად გამოგვავლენთ და პირველ რიგში ჩვენი და ჩვენი შვილების ღირსებას შელახავთ“, ამბობენ დედები და მიმართავენ ხელისუფლებას .... „მოგვეცით საშუალება, ვიშრომოთ მშვიდად და ვაკეთოთ ჩვენი საქმე, რომელიც რეალურად სახელმწიფოს მოსაგვარებელია“.  განცხადება ...

არასამთავრობო ორგანიზაციამ ხელი ხელს 2011 წლიდან წამოიწყო მცირე საოჯახო ტიპის სახლების მომსახურება, სადაც ზრდასრული, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები ცხოვრობენ.  ისინი დიდი, ჩაკეტილი ინსტიტუციებიდან გადმოვიდნენ და ნელ–ნელა დამოუკიდებელი ცხოვრებისკენ დაიწყეს სვლა. თავდაპირველად, ამ მოდელის დანერგვა იმდენად არარეალური ჩანდა, რომ მის წარმატებაში შშმ თემის მხარდამჭერებსაც კი ეპარებოდათ ეჭვი. „თუმცა, ეს ყველაფერი შედგა“, ამბობენ ორგანიზაციაში, რომელიც შშმ პირთა დამოუკიდებელი ცხოვრების ადვოკატირების პარალელურად, საკუთარ პრაქტიკაზე დაფუძნებულ ცოდნას ნერგვავს და აზიარებს.  საცხოვრისი, ჩვეულებრივი საცხოვრებელი სახლის იდენტურია და რადიკალურად განსხვავდება დიდი ზომის ინსტიტუციისგან. თითოეულ სახლში 5 ბენეფიციარი ცხოვრობს. ორგანიზაციაში გვიყვებიან, რომ ბენეფიციარები ასისტენტებთან ერთად იღებენ გადაწყვეტილებებს, აქტიურად მონაწილეობენ ყოველდღიურ საოჯახო საქმიანობაში – სახლის დალაგებაში, კერძების მომზადებასა თუ პროდუქტების შეძენაში. ზოგიერთი მათგანი სხვადასხვა პროფესიას დაეუფლა და შემოსავლის დამოუკიდებელი წყაროც გაუჩნდა. სულ ახლახანს, მათმა ნაწილმა, კულინარიულ კოლეჯში დაიწყო სწავლა. სწავლობენ, არჩევენ რეცეპტებს, აცხობენ – ეს არის სოციალური ინკლუზია, რომელიც, ჯერ კიდევ, მიუწვდომელია ბევრი შშმ პირისთვის.  თემის პრინციპზე დაფუძნებული სოციალური საცხოვრისი, 24–საათიანი ბენეფიციართა დამხმარე–მხარდამჭერი, მათ მიმართ ინდივიდუალური მიდგომა, დამოუკიდებელი უნარ–ჩვევების განვითარება ნელ–ნელა და თანმიმდევრულად – ასეთია, ორგანიზაციის შექმნილი მოდელი, რომელიც მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ ერთ–ერთ საუკეთესო, ჰუმანურ პრაქტიკად აღიარა.  ორგანიზაციაში აღნიშნავენ, რომ 10 წელზე მეტია ათობით შშმ პირს დახმარება გაუწიეს, რომ ჩაკეტილი სივრცისთვის – ინსტიტუციისთვის – დაეღწია თავი და საზოგადოების ღირსეულ წვრებად ქცეულიყო.  ორგანიზაციას „ხელი ხელს“ 8 საოჯახო ტიპის სახლი აქვს საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში (თბილისში, ბათუმში, სენაკსა და გურჯაანში), სადაც 50–მდე ადამიანი ცხოვრობს. ამ ეტაპზე, კიდევ სამი სახლის გახსნისთვის ემზადებიან - 2 დუშეთში, ხოლო ერთი თბილისში გაიხსნება.  ახალ სახლებში მძიმე და ღრმა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები იცხოვრებენ, მათთვის აქამდე მსგავსი მომსახურება არ არსებობდა და შესაბამისად, ორგანიზაციისთვის, ეს ახალი გამოწვევაა. ამიტომ საგულდაგულოდ და უკვე კარგა ხანია ემზადებიან მათთან შესახვედრად.  #გაიზიარეპასუხისმგებლობა, რადგან #ესქვეყანაშენია

დღეს მოგიყვებით ბრაილის ქართული ელექტრონული შრიფტისა და მისი შესაძლებლობების შესახებ. ბრაილის შრიფტს უსინათლო ადამიანები იყენებენ. იგი მე–19 საუკუნეში შეიქმნა, რათა უსინათლო და მცირემხედველობის მქონე ადამიანებს თითებით, ფურცელზე ამობურცული წერტილების საშუალებით შეძლებოდათ კითხვა. ტექნოლოგიების ეპოქაში ბრაილის სისტემის განვითარების საჭიროებაც დადგა. ბევრ ქვეყანაში უკვე გამოიყენება ბრაილის ეკრანი, რომელიც კომპიუტერთან დაკავშირების შემდეგ ეკრანზე გამოსახულ ინფორმაციას ბრაილის შრიფტით ნაწერ ტექსტად გარდაქმნის, რაც მხედველობის არმქონე ადამიანებს ინტერნეტრესურსებზე წვდომას უზრდის.  მსგავსი მხარდაჭერა ბრაილის ქართულ შრიფტს დღემდე არ ჰქონდა. ინტერნეტრესურსებისთვის კი მხოლოდ ეკრანის წამკითხველი ხმოვანი პროგრამა გამოიყენებოდა.  2022 წლის ბოლოს განათლების სამინისტროს, გაეროს განვითარების პროგრამის, არასამთავრობო ორგანიზაცია „მარიანისა“ და ამერიკელი ექსპერტის, ჰარის მობრის, თანამშრომლობით ეს უკვე შესაძლებელია. „ბრაილის ქართული შრიფტის ელექტრონული მხარდაჭერით უსინათლო ადამიანებს ეზრდებათ წვდომა ინტერნეტრესურსებზე, საგანმანათლებლო, სამეცნიერო თუ სხვა ინფორმაციაზე. აქამდე კომპიუტერთან მუშაობა შესაძლებელი იყო მხოლოდ ეკრანის წამკითხველი ხმოვანი პროგრამის გამოყენებით. ბრაილის ქართული ელექტრონული მხარდაჭერით კი უსინათლო ადამაინებს შესაძლებლობა აქვთ, წაიკითხონ ეკრანზე მოცემული ინფორმაცია, იკითხონ წიგნები და მათთვის საინტერესო ინფორმაცია,“ – აღნიშნავს ორგანიზაცია „მარიანის“ წარმომადგენელი მარიამ მიქიაშვილი.  არასამთავრობო ორგანიზაცია „მარიანი“ დებმა – ანა და მარიამ მიქიაშვილებმა დააფუძნეს და უკვე 10 წელზე მეტია უსინათლო და მცირემხედველ ადამიანთა რეაბილიტაციისა და სოციალური ინტეგრაციის საკითხებზე მუშაობს. #გაიზიარეპასუხისმგებლობა, რადგან #ესქვეყანაშენია

ბოლო მონაცემებით, მსოფლიოში ბავშვობის ასაკში 650 მილიონი გოგოა დაქორწინებული, 100 მილიონი გოგო ასეთი რისკის წინაშე დგას. რა ხდება ამ კუთხით საქართველოში? რა არის ადრეულ ასაკში ქორწინება?  ადრეულ ასაკში, ანუ ბავშვთა ქორწინება – გულისხმობს ქორწინებას, რომლის ერთ–ერთი ან ორივე მხარე 18 წელს მიუღწეველი პირია. ბავშვის უფლებათა კონვენციის თანახმად, 18 წლამდე ასაკის ადამიანი ითვლება ბავშვად.  რა პრობლემებს ქმნის ადრეული ქორწინება? მსოფლიო მასშტაბით, ბავშვობის ასაკში ქორწინების მსხვერპლები უმეტესად გოგონები არიან, თუმცა, ზოგჯერ, არასრულწლოვანი მამრობითი სქესისაა. არასრულწლოვანთა ქორწინება მიიჩნევა იძულებით ქორწინებად, რადგან ერთ, ან ორივე მხარეს არ გაუკეთებია სრული, თავისუფალი არჩევანი.  ბავშვობის ასაკში ქორწინება გოგოებს ართმევს ბავშვობას და პირველ რიგში საფრთხეს უქმნის მათ სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას.  გოგოები, რომლებიც 18 წლამდე ქორწინდებიან უფრო ხშირად განიცდიან ოჯახში ძალადობას, ტოვებენ სკოლას და ვერ იღებენ სრულფასოვან განათლებას, რომ არაფერი ვთქვათ უმაღლეს განათლებაზე. ისინი ხშირად ოჯახისგან და მეგობრებისგან იზოლირებული არიან. საზოგადოებრივ ცხოვრებაში უმნიშვნელო მონაწილეობით მათი ფსიქოლოგიური და ფიზიკური კეთილდღეობა ზიანდება.  ბავშვობის ასაკში დაქორწინებულთა შორის ხშირია ადრეული ორსულობა და მშობიარობა. ამ დროს მაღალია ორსულობისა და მშობიარობის გართულების რისკი, როგორც გოგოებისთვის, ასევე მათი ჩვილებისთვის.  გაეროს მოსახლეობის ფონდის ინფორმაციით ორსულ მოზარდებს შორის მაღალია ავადობის რისკები, ამასთან მაღალია ჩვილ ბავშვთა მდგომარეობის გართულებაც.  „15-19 წლის მოზარდ გოგონათა შორის მშობიარობის გართულებების გამო გარდაცვალების ალბათობა ორჯერ უფრო მეტია, ვიდრე 20-24 წლის ასაკის ქალების შემთხვევაში, უფრო ადრეულ ასაკში ორსულობის შემთხვევაში ეს რისკი კიდევ უფრო იზრდება; ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით (2017 წ.) გლობალურად, ორსულობის გართულებები 15-19 წლის გოგონათა სიკვდილიანობის ძირითადი მიზეზია. მოზარდ ასაკში ორსულობა და დედობა განსაკუთრებით რთულია, რადგან ამ ასაკის გოგონებს უჭირთ ბავშვისა და საკუთარ ჯანმრთელობაზე ზრუნვა“.  როგორია მსოფლიო ტენდენცია და საქართველოში სიტუაცია? ბოლო მონაცემებით, მსოფლიოში ბავშვობის ასაკში 650 მილიონი გოგოა დაქორწინებული, 100 მილიონი გოგო ასეთი რისკის წინაშე ისევ დგას.  ადრეულ ასაკში ქორწინების საზიანო პრაქტიკა საქართველოში იშვიათი არ არის. გაეროს მოსახლეობის ფონდის მონაცემებით საქართველოში მცხოვრები 20–24 წლის დაქორწინებული ქალების 14%–მა 18 წლის შესრულებამდე შექმნეს ოჯახი. ასეთ ქორწინებებს ადგილი აქვს როგორც ქალაქად, ისევე სოფლად, თუმცა გამომწვევი მიზეზები სხვადასხვაა.  სახალხო დამცველის აპარატის მონაცემებით კი , რომელიც სერვისების სააგენტოს სტატისტიკას ეყრდნობა – 2020 წელს არასრულწლოვან მშობლად საქართველოში 479 გოგო დარეგისტრირდა, 2021 წელს – 476, ხოლო 2022 წლის 6 თვის მანძილზე – 189. საქართველოს კანონმდებლობით საქორწინო ასაკად განსაზღვრულია 18 წელი, რამაც დადებითი გავლენა იქონია ამგვარი შემთხვევების შემცირებაზე, თუმცა, ზემოთაღნიშნული კვლევის მიხედვით, ხშირად ადგილი აქვს არასრულწლოვანთა არარეგისტრირებულ ქორწინების ანუ ფაქტობრივი თანაცხოვრების დაწყებას.  გავუფრთხილდეთ ბავშვებს!!! ამონარიდი საკუთარი ეზოდან გატაცებული 15 წლის დაზარალებულის ჩვენებიდან: „გთხოვთ, დამიცავით მე და ჩემნაირი გოგონები ასეთი ძალადობისგან და გათხოვების დაძალებისგან, რადგან ჩვენც ადამაინები ვართ და გვაქვს თავისუფალი არჩევანის უფლება, მე არ ვარ ნივთი, რომელსაც მაშინ აიღებენ და წაათრევენ, როცა მოუნდებათ და დასცინებენ იმის გამო, რომ შეძლო ხმის ამოღება და თავის დაცვა“.  წყაროები:  სახალხო დამცველის სპეციალური ანგარიში: „ადრეული/ბავშვობის ასაკში ქორწინების საზიანო პრაქტიკა საქართველოში – არსებული გამოწვევები და გადაჭრის გზები“  გაეროს მოსახლეობის ფონდის პუბლიკაცია: „ადრეული/ბავშვობის ასაკში ქორწინება"

ხმოვანი დაბინძურება ერთ–ერთი დიდი პრობლემაა მსოფლიოში, თუმცა ხშირად იგი ყურადღების მიღმა რჩება, რადგან აკუსტიკური ხმაური იმდენად გავრცელებულია, რომ ზოგჯერ მას ვერც კი ვამჩნევთ. მოდით, პირველ რიგში, გავიგოთ რა არის აკუსტიკური ხმაური? აკუსტიკური ხმაური – ყველა სახის განგძობითი ხასიათის არასასიამოვნო, ხელისშემშლელი ბგერები, დრეკადი რხევები და ტალღებია ჰაერში. მან შესაძლოა ადამიანებსა და სხვა ცოცხალ ორგანიზმებზე უარყოფითი გავლენა მოახდინოს.  ადამიანები ხმაურისგან თავდაცვას ჩვენს წელთაღრიცხვამდეც ცდილობდნენ, მაგალითად ამის გამო რომში ღამის ეკიპაჟების მოძრაობაც შეზღუდეს. აკუსტიკური ხმაური განსაკუთრებით მე–18 საუკუნიდან იწყებს ზრდას, როცა ხმაურის სხვადასხვა წყარო თანდათან გაჩნდა: დაზგები, ჩარხები, მშენებლობები, მატარებლები, ავტომობილები, მოტოციკლები, თვითმფრინავები, მაშხალები, ინდუსტრიული თუ სხვა საყოფაცხოვრებო ნივთები.  მსოფლიო ჯანმრთელობის ორგანიიზაციის (WHO) განმარტებით 70 დეციბალზე ნაკლები ხმის დონე ცოცხალ ორგანიზმებს არ აზიანებს, ხანგრძლივობისა და თანმიმდევრულობის მიუხედავად.  85 დეციბალს მიღმა ხმაური, რომელიც 8 საათზე მეტხანს გრძელდება უკვე საფრთხეს წარმოადგენს. ბევრ ქვეყანაში და მათ შორის, საქართველოშიც აკუსტიკური ხმაურის ნორმები დადგენილია და ისინი დღის და ღამის პერიოდებისთვის და ადგილმდებარეობის მიხედვით განსხვავებულია.  ნორმები  ნორმებს დაცვა სჭირდება, რაც თითოეული მოქალაქის სოციალური ვალდებულება და სოციალური პასუხისმგებლობაა. ჩვენი ვალია ვიზრუნოთ და არ ვიხმაუროთ ისე, რომ თანამოქალაქეები, თანასოფლელები შევაწუხოთ. მით უმეტეს, რომ აკუსტიკური ხმაური სტრესისა და გაღიზიანების გარდა, ბევრი დაავადების ხელშემწყობი შეიძლება გახდეს:  ჰიპერტენზიის სმენის დაქვეითების უძილობის  ბავშვთა განვითარების შეფერხების კარდიოვასკულარული დისფუნქციის დემენციის ფსიქოლოგიური დისფუნქციის

იცით, რომ საქართველოში ჯერ ისევ საბჭოთა კავშირის დროს მიღებული ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი მოქმედებს? საიას ინფორმაციით, სწორედ ამ კოდექსით ხდება ასობით მოქალაქის საქმის განხილვა. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი 1984 წელს მიიღო საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის უმაღლესმა საბჭომ და მისი რამდენიმე მუხლი საქართველოს მოქმედ კონსტიტუციასთან და ადამიანის ფუნდამენტურ უფლებებთან წინააღმდეგობაში მოდის. დროთა განმავლობაში კოდექსში ცვლილებები შედიოდა, ემატებოდა–აკლდებოდა მუხლები, იზრდებოდა ჯარიმები, თუმცა კოდექსის რეფორმის საკითხი კვლავ ღიაა. საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ინფორმაციით მოქმედი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი ყოველდღიურად არღვევს ადამიანის ფუნდამენტურ უფლებებს: • კოდექსი ცალკეული სამართალდარღვევისთვის ითვალისწინებს მძიმე სახდელებს, მათ შორის ადმინისტრაციულ პატიმრობას, თუმცა ნაკლებ პროცედურულ გარანტიებს აწესებს, სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენაში ბრალდებულ პირებთან შედარებით; • ბრალმდებლის მხარის არარსებობა, სისხლისსამართლებრივი ბუნების სამართალდარღვევების განხილვისას, ლახავს სასამართლოს მიუკერძოებლობის და დამოუკიდებლობის პრინციპს, რადგან, რეალურად, მოსამართლე ითავსებს ბრალმდებლის ფუნქციას; • კოდექსი არ ითვალისწინებს უდანაშაულობის პრეზუმფციის მოთხოვნებს; • არსებული კანონმდებლობა ადმინისტრაციულ პასუხისგებაში მიცემულ პირს ავალდებულებს, წარადგინოს მტკიცებულებები და დაამტკიცოს, რომ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევა მას არ ჩაუდენია; • სამართალდარღვევის საქმის განმხილველი მოსამართლე არ ამოწმებს დაკავების კანონიერებას. დაკავების კანონიერების თაობაზე დავის არსებული მექანიზმი არაეფექტიანი და კონსტიტუციასთან შეუსაბამოა; • საქმის განმხილველი მოსამართლე არ ამოწმებს პოლიციელის მოთხოვნის კანონიერების საკითხს. გაიგე მეტი საიას პუბლიკაციიდან: https://bit.ly/3sb4JTf

ფიქრია ბარამიძე – 25 წლის ახალგაზრდა გურიიდან. იგი ხშირად ამბობს, რომ ბევრი სტერეოტიპი დაამსხვრია – ჯანმრთელობის მდგომარეობის მიუხედავად ისწავლა, ცხოვრობს და მუშაობს დამოუკიდებლად. საკუთარი თავი სხვანაირად ვერც კი წარმოუდგენია. ამაყია, რომ საზოგადოებას აზრი შეაცვლევინა, რადგან უარი თქვა შშმ პირებისთვის საჭირო სერვისებით სარგებლობაზე. მაგალითად დამხმარე ასისტენტზე, ეროვნულ გამოცდებზე გამარტივებულ ტესტებზე, გამცილებელზე... საერთაშორისო და საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან თანამშრომლობამ ახალი შესაძლებლობები დაანახა, რაც ფიქრიასთვის მოტივაცია აღმოჩნდა, რათა დაეწყო ზრუნვა და მუშაობა შშმ პირების უფლებების დასაცავად. „ჩემი მიზანია, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები გავაძლიერო, რათა მონაწილეობა მიიღონ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და ბარიერების მიუხედავად, დაიმკვიდრონ თავი“. ფიქრია ფიქრობს, რომ მათი მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მნიშვნელოვანია ხელმისაწვდომი და თანაბარი გარემოს შესაქმნელად. ფიქრია 2020 წლიდან იცავს შშმ პირების უფლებებს და დღეს ოზურგეთის დამოუკიდებელი ცხოვრების ცენტრს ხელმძღვანელობს.