სოციალური სამართლიანობის ცენტრის იურისტი მარიამ ჯანიაშვილი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ერთიან ვებპორტალს CsoGeorgia.org-ს, პანდემიის პერიოდში, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების უფლებრივ მდგომარეობაზე, ორგანიზაციის რეკომენდაციებზე ესაუბრა. კოვიდ 19-ის გავრცელების შემდეგ, სოციალური სამართლიანობის ცენტრი ხშირად წერს რეკომენდაციებს, რომლებიც სახელმწიფომ შშმ პირთა ჯანმრთელობის დასაცავად და მათთვის აუცილებელი მომსახურებების მისაწოდებლად უნდა გაითვალისწინოს. ასრულებს თუ არა სახელმწიფო ამ რეკომენდაციებს, თუ კი, რაში გამოიხატება? COVID-19-ის პანდემიის დროს ჯანდაცვის სფეროში სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა ყურადღება სამი ძირითადი მიმართულებით გაამახვილა (დეტალურად იხ.): ინსტიტუციებში (ფსიქიატრიულ დაწესებულებებსა და შშმ პირთა პანსიონატებში) განთავსებულ პირთა ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის დაცვა; ვირუსის გავრცელებისა და მთავრობის მიერ მიღებული ზომების შესახებ შშმ პირებისათვის ინფორმაციის მისაწვდომობის უზრუნველყოფა; ზოგადი მოსახლეობისა და ფსიქოსოციალური საჭიროების მქონე პირებისათვის ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერვისების დამატებითი უზრუნველყოფა. მიუხედავად ზემოაღნიშნული მიმართულებების მნიშვნელობისა, სახელმწიფოს მიერ გადადგმული ნაბიჯების უმეტესობა არათანმიმდევრული, არასაკმარისი ან/და დაგვიანებული იყო; ხოლო, ცალკეული ღონისძიებები სახელმწიფოს საერთოდ არ განუხორციელებია. ინსტიტუციებში განთავსებულ პირთა ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის დაცვის მიმართულებით მნიშვნელოვანი იყო, სახელმწიფოს შეემუშავებინა შესაბამისი პროტოკოლები და უზრუნველყო მათი ეფექტიანი აღსრულება. პრაქტიკაში ვირუსის პრევენცია უკიდურესად პრობლემურ საკითხად გამოჩნდა სწორედ ინსტიტუციებში, ფიზიკური დისტანცირების შესაძლებლობის არარსებობის, სომატური ჯანმრთელობის სერვისებთან შეზღუდული წვდომის, ჰიგიენის დაცვის საშუალებების უკიდურესი სიმწირის გათვალისწინებით. ამ მიმართულებით უმნიშვნელოვანეს ნაბიჯს წარმოადგენდა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ ინსტიტუციებში COVID-19-ის მართვის პროტოკოლების შემუშავება. თუმცა, აღნიშნული პროტოკოლები სამინისტრომ დაგვიანებით, 2020 წლის მაისში მიიღო. ამასთანავე, უმნიშვნელოვანეს პრობლემას წარმოადგენს მათი პრაქტიკაში განხორციელება. სახელმწიფოს უმოქმედობა კიდევ უფრო ნათლად ინსტიტუციონალიზებული ადამიანების ვაქცინაციის მიმართულებით გამოჩნდა. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროდან მიღებული ინფორმაციით, 2021 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, ფსიქიტრიულ დაწესებულებებსა და შშმ პირთა პანსიონატებში ვაქცინაციის პროცესი ჯერ კიდევ არ იყო დაწყებული. შშმ პირებისათვის ინფორმაციის მისაწვდომობის მიმართულებით არსებითი იყო, სახელმწიფოს ინფორმაციის გასავრცელებლად გამოეყენებინა კომუნიკაციის მრავალფეროვანი საშუალებები (მაგ., სურდო თარჯიმანი, მარტივად წასაკითხი ფორმატები), რომელიც სხვადასხვა შეზღუდვის მქონე პირების საჭიროებებს მოერგებოდა. ინფორმირების მიმართულება გახდა ის სფერო, სადაც მთავრობამ მეტ-ნაკლებად მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა. მათ შორის, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრომ სახელმწიფო სტრუქტურებისათვის სპეციალური რეკომენდაციები შეიმუშავა საზოგადოებრივი ჯანდაცვის შესახებ ინფორმაციის მიწოდებისა და მისაწვდომი ფორმით კომუნიკაციასთან დაკავშირებით. მთავრობის მიერ მიღებულმა ზომებმა ასევე მოიცვა ინფორმაციის გავრცელება ვიდეოწყაროებისა და ცხელი ხაზების მეშვეობით, 112 აღიჭურვა SMS და ვიდეოზარის ფუნქციებით, ხოლო მთავრობის ბრიფინგების ტრანსლაცია ჟესტური ენის მეშვეობით ხორციელდებოდა. მიუხედავად მთავრობის მიერ მიღებული ღონისძიებების მრავალფეროვნებისა, ინფორმირებასთან დაკავშირებით, სხვადასხვა შშმ ჯგუფებთან მიმართებით არაერთი პრობლემა გამოიკვეთა. მათ შორის, აღსანიშნავია: 1) ფსიქიატრიულ დაწესებულებებში მცხოვრები პირები - ძირითად შემთხვევებში, ინსტიტუციებში კორონავირუსის პრევენციის შესახებ ინფორმაცია პაციენტებისათვის მიუწვდომელ ნაწილში იყო განთავსებული; 2) ინტელექტუალური ნიშნით შშმ პირები - ვირუსის შესახებ ინფორმაციის მიწოდება მათთვის მისაწვდომ ფორმატში (ე.წ. მარტივად წასაკითხი ფორმატი) პანდემიის დაწყებიდან მხოლოდ რამდენიმე თვეში, 2020 წლის მაისში, გახდა შესაძლებელი; 3) უსინათლო და მცირემხედველი პირები - სახალხო დამცველის განცხადებით, ამ ჯგუფის წარმომადგენლებს პანდემიისას ხარისხიანი ინფორმაციის წვდომაზე მნიშვნელოვანი პრობლემები ჰქონდათ, რამაც გამოწვევები განსაკუთრებით მარტოხელა უსინათლო ან მცირემხედველი პირებთან მიმართებით წარმოშვა; 4) სმენის არმქონე პირები - ისინი გამოწვევების წინაშე პანდემიის მეორე ტალღისას აღმოჩნდნენ, როდესაც მთავრობის ბრიფინგების ტრანსლირება ჟესტური ენის მეშვეობით აღარ ხორციელდებოდა. საჭიროებების გაუთვალისწინებლობის გამო, ფაქტობრივ ვაკუუმში აღმოჩდნენ ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენელი სმენის არმქონე პირები. ფსიქიკური ჯანმრთელობის დამატებითი სერვისებით უზრუნველყოფის რეკომენდაციის მთავარი მიზანი მთავრობის მიერ პანდემიის დროს ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე გაზრდილი ტვირთის აღიარება და როგორც ზოგადად მოსახლეობის, ისე უშუალოდ ფსიქოსოციალური საჭიროების მქონე პირების მხარდაჭერა გახლდათ.  სამწუხაროდ, ამ მიმართულებით ღონისძიებები მთავრობის პანდემიასთან ბრძოლის პოლიტიკაში საერთოდ არ ასახულა. თქვენი აზრით, რატომ არ ან ვერ უზრუნველყოფს სახელმწიფო შშმ პირთა უფლებების შესახებ კანონპროექტების მომზადებისას თვითონ შშმ პირების და ამ საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციების ჩართულობას? რატომ დგას ხოლმე მონაწილეობის პრობლემა, რაზეც, ფაქტობრივად, მუდმივად იწერება სხვადასხვა აქტივისტების და ორგანიზაციების მიერ... აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, მნიშვნელოვანია, გამოიყოს რამდენიმე ძირითადი მიმართულება: -              ჩართულობის ერთიანი სტანდარტების არარსებობა - ქვეყანაში არც საკანონმდებლო და არც პოლიტიკის დონეზე არ არსებობს შშმ პირთა ჩართულობის სტანდარტები, რომელსაც გადაწყვეტილების მიღების დროს გამოიყენებდნენ სახელმწიფო უწყებები, მიუხედავად საერთაშორისო დონეზე ამგვარი რეკომენდაციების არსებობისა. ყოველივე ზემოაღნიშნული იწვევს ჩართულობის კონცეფციის არაერთგვაროვან ინტერპრეტაციას სხვადასხვა სახელმწიფო უწყების მხრიდან და ზრდის მათ მიერ ამ სფეროში უფლების ბოროტად გამოყენების (არასწორი/შეზღუდული სახით ინტერპრეტაციის) შესაძლებლობას; -              პოლიტიკური ნების არარსებობა - წლების განმავლობაში შშმ პირთა უფლებების დაცვის საკითხი არ წარმოადგენს პრიორიტეტს მთავრობის პოლიტიკურ დღის წესრიგში. ასევე, არ არსებობს პოლიტიკური ნება, გატარდეს ეფექტიანი რეფორმები და ამ პროცესებში შშმ პირთა რეკომენდაციებიც გაითვალისწინონ; -              თემის მობილიზების ნაკლებობა - ზემოაღნიშნული გამოწვევების პარალელურად, შშმ თემის მობილიზებაში ასევე არსებობს გარკვეული პრობლემები და მათი საქმიანობა საჭიროებს უფრო მეტ კოორდინაციას. ასევე, პრობლემურია გადაწყვეტილების მიღების პროცესებში ძირითადად სერვისპროვაიდერების ჩართვა (რომლებიც ცალკეულ სფეროებთან მიმართებით დაინტერესებულ მხარეებადაც შეიძლება ჩაითვალონ) და შშმ აქტივისტების პროცესებიდან გამორიცხვა. რატომ არის აუცილებელი შშმ პირებისთვის დეინსტიტუციონალიზაციის პროცესის წარმართვა? შშმ პირთა ინსტიტუციონალიზაცია ამ ჯგუფის წარმომადგენელთა უფლებების ერთ-ერთ ყველაზე უხეშ და მწვავე დარღვევას წარმოადგენს. დიდი ზომის სპეციალიზებული დაწესებულებების (ფსიქიატრიული დაწესებულებების, შშმ პირთა პანსიონატების, ფსიქიკური აშლილობის მქონე პირების თავშესაფრების) არსებობა პირდაპირ ეწინააღმდეგება შშმ პირთა უფლებების კონვენციას და ამ ჯგუფის წარმომადგენელთა საზოგადოებისგან გარიყვისა და იზოლაციის წინაპირობაა. ინსტიტუციონალიზაცია ადამიანს ართმევს ცხოვრებაზე კონტროლის ბერკეტებს და საკუთარ თავთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას. ინსტიტუციონალიზაციის შინაარსისა და მისი ხასიათის გამო შშმ პირები ვერ ახერხებენ ვერც ერთი უფლებითა და თავისუფლებით სარგებლობას და იმყოფებიან უფლებაუუნარობისა და ქმედუუნარობის მდგომარეობაში. საქართველოში ინსტიტუციონალიზაციას ასობით ადამიანი ექვემდებარება, რომელთა უმეტესობა უმძიმეს ფიზიკურ გარემოში, ძალადობის, იძულებითი ღონისძიებების, შრომითი ექსპლუატაციის რეჟიმის ქვეშ ცხოვრობს. ამგვარი მდგომარეობისა და სახელმწიფოს უპირობო ვალდებულების - უზრუნველყოს ყველა შშმ პირის უფლებები სხვებთან თანასწორად და მიანიჭოს მათ თანაბარი სამართალსუბიექტობა - გათვალისწინებით, არსებითია, შემუშავდეს ამგვარი დაწესებულებების დეინსტიტუციონალიზაციის სტრატეგია და შემუშავდეს თემზე დაფუძნებული სამედიცინო და სოციალური სერვისები, რომელიც შშმ პირებს შესთავაზებს მათ ინდივიდუალურ საჭიროებებზე მორგებულ მხარდაჭერას. ესაუბრა თეკლე ქაროსანიძე

შშმ პირთა მიმართ, დღეს საქართველოში უამრავი სტერეოტიპია, რაც მათ სრულფასოვან ცხოვრებას უშლის ხელს.  "ხშირად მათი დასაქმების არეალი მკაცრად განსაზღვრულია საზოგადოების მიერ და ამ ადამიანებს თვითრეალიზაციის და კეთილდღეობის საშუალებას არ აძლევს." მოუსმინე პოდკასტს სმენის სირთულეების მქონე პირთა შესახებ. .

დაფიქრებულხართ რატომ სდუმს ძალადობის მსხვერპლი? სანამ გაუაზრებელ ფრაზით ვინმეს ატკენ, სჯობს მოუსმინო.

სანამ ვაქცინის გაკეთებაზე უარს იტყვი, დაფიქრდი რა ინფორმაციას ფლობ? ნუ ენდობი დაუზუსტებელ და მცდარ ინფორმაციას, გაიგე მეტი ვაქცინებზე

შშმ პირთათვის დღემდე მთავარ პრობლემად არაადაპტირებული გარემო რჩება. მათი დასაქმების მაჩვენებელი უარესდება სტატუსის სიმძიმის მიხედვით. თითოეული პირისთვის დაბრკოლება უმეტესად საკუთარი სახლის კარიდან იწყება და თითქოს ისინი განწირულნი არიან შინაპატიმრობისთვის, რადგან პრაქტიკულად, შეუძლებელია მათი დამოუკიდებლად გადაადგილება. ადამიანები ყურადღების მიღმა რჩებიან და ხშირად საზოგადოების თუ სახელმწიფოს მხრიდან დისკრიმინაციას განიცდიან.  მაშინ, როდესაც აჭარის რეგიონში არ არსებობდა ორგანიზაცია, რომელიც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების უფლებებს დაიცავდა და მათთვის იბრძოლებდა, თომა კაკაბაძემ და მისმა თანამოაზრეებმა გადაწყვიტეს ჩამოეყალიბებინათ შშმ პირთა უფლებების დაცვის მიმართულებით ორგანიზაცია ცვლილებები თანაბარი უფლებებისათვის, სადაც გადაწყვეტილების მიმღები პირები სწორედ ისინი იქნებოდნენ უმრავლესობით. დაფუძნების დღიდან, გუნდი მუშაობს პრობლემების იდენტიფიცირებასა და მათი გადაჭრის, რაც შეიძლება სწრაფი და მოქნილი გზების შექმნისთვის. ისინი აქტიურად თანამშრომლობენ სახელმწიფო უწყებებთან (საერთაშორისო დონორებთან, არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლებთან), სხვადასხვა საჭირო სერვისის ინიცირების ავტორები არიან, რათა შშმ პირთათვის გარემო მათზე მორგებული და უკეთესი გახდეს. არანაკლებ მნიშვნელოვანი საკითხია საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება, რადგან ხშირად ადამიანებს არასწორი შეხედულებები აქვთ შეზღუდული შესაძლებლობის პირთა შესახებ. სწორედ ამიტომ, ორგანიზაცია ახორციელებს აქტივობებს სკოლის მოსწავლეებისთვის, სტუდენტებისთვის და სხვადასხვა ადამიანებისთვის, რათა გარემო ამ მიმართულებით გაჯანსაღდეს და საზოგადოება ინფორმირებული იყოს. ორგანიზაციამ 2016 წელს ბათუმში სოციალური კაფე „თავისუფალი სივრცე“ გახსნა, რომელიც შშმპ პირთათვის ერთადერთი სრულად მისაწვდომი ადგილია რეგიონში, სადაც ნებისმიერი აქტივობის განხორციელებაა შესაძლებელი. უმნიშვნელოვანესი მიღწევაა, 5 წლიანი აქტიური ადვოკატირების შედეგად ბათუმის სანაპირო ადაპტირდა და 2019 წელს ხელმისაწვდომი გახდა ეტლით მოსარგებლეთათვის. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ყველა პირს აქვს საკუთარი ფიზიკური და მენტალური ხელშეუხებლობის პატივისცემის თანაბარი უფლება. იმისთვის, რომ მათ დამოუკიდებლად არსებობა და სრულყოფილი ცხოვრების საშუალება ჰქონდეთ, სახელმწიფომ უნდა შექმნას თანასწორი გარემო.

საქართველოს 1921 წლის და დღეს, 2021 წელს მოქმედი კონსტიტუციის თანახმად, ყველა ადამიანი თანასწორია განურჩევლად პიროვნული მახასიათებლებისა. 1921 წელი მუხლი 16 მოქალაქენი კანონის წინაშე ყველა თანასწორნი არიან მუხლი 17 წოდებრივი განსხვავება არ არსებობს 2021 წელი მუხლი 11 ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით დისკრიმინაცია კანონით ისჯება.

საერთაშორისო საზოგადოებრივმა ორგანიზაციამ „გადავარჩინოთ ბავშვები“ (Save the Children), რომელიც 1919 წელს შეიქმნა და პროგრამებს მსოფლიოს 120 ქვეყანაში ახორციელებს, საქართველოში საქმიანობა 1993 წლიდან დაიწყო. ამ 28 წლის განმავლობაში, ორგანიზაცია აქტიურად მუშაობს ბავშვთა დაცვის, განათლების, ოჯახებისა და თემის გაძლიერების, ინკლუზიური განათლების, ბავშვთა ადრეული განვითარების, კატასტროფების რისკის შემცირების, ახალგაზრდობის უნარების განვითარების, ბავშვთა მონაწილეობის, იძულებით გადაადგილებულ პირთა დახმარების და გოგონებისა და ქალების გაძლიერების საკითხებზე. „გადავარჩინოთ ბავშვების“ დახმარებით, შემუშავდა და დაინერგა მიდგომები, მომსახურებები, შეფასების ინსტრუმენტები, სახელმძღვანელო დოკუმენტები და საკანონმდებლო ცვლილებები, რომელიც დღეს, ბევრი მიმართულებით, ბავშვთა კეთილდღეობის საფუძველია. თუმცა, ბავშვთა დაცვას საქართველოში, ბევრი თვალსაზრისით, ჯერაც არაერთი გამოწვევა აქვს. „მათ შორისაა ბავშვთა სიღარიბე და მათ მიმართ ძალადობა, რასაც ამძიმებს ბავშვიანი ოჯახების მხარდაჭერაზე არსებული სერვისების ნაკლებობა“, - ამბობს ორგანიზაციის ადვოკატირების, კომუნიკაციისა და პარტნიორობის კოორდინატორი, მარიკა მხეიძე, - „სუსტია ბავშვთა ძალადობისაგან დაცვის სახელმწიფო მექანიზმები, სახეზეა სახელმწიფო ზრუნვაში მყოფი ბავშვების ბიოლოგიურ ოჯახებში რეინტეგრაციაზე ორიენტირებული ნაბიჯების სიმწირე, სახელმწიფო ზრუნვის პროგრამებში დეფიციტურია სოციალური მუშაკის ხელმისაწვდომობა და ა.შ.“. ვინაიდან ოჯახებიდან ბავშვების გამოყვანის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი ძალადობაა, „გადავარჩინოთ ბავშვები“ აქტიურად მუშაობს, რომ დანერგოს მის მიერ შემუშავებული პროგრამა „მშობლობა ძალადობის გარეშე“. ეს პროგრამა ხელს უწყობს მშობლებისთვის აღზრდის არაძალადობრივი და ეფექტიანი მეთოდების, საკუთარ სტრესთან გამკლავების სწავლებას და ბავშვთა მიმართ ძალადობასთან დაკავშირებით საზოგადოებაში არსებული არასწორი წარმოდგენების შეცვლას. „ჩვენი მიდგომა „მშობლობა ძალადობის გარეშე“ მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი შეიძლება გახდეს ბავშვის ოჯახიდან გამოყვანის პრევენციისა და ინსტიტუციებში განთავსებული ბავშვების ბიოლოგიურ ოჯახებში დაბრუნების კუთხით“, - მიიჩნევს მარიკა მხეიძე. ბავშვებთან დაკავშირებული და აუცილებლად მოსაგვარებელი საკითხების ჩამონათვალში, რომელიც ორგანიზაციას აქვს, ადრეული და სკოლამდელი განათლების სისტემაში დასაქმებული აღმზრდელების კვალიფიკაციაცაა. აქ უნდა აღინიშნოს „გადავარჩინოთ ბავშვების“ კიდევ ერთი პროგრამა - „HEART - გაჯანსაღება და განათლება ხელოვნების მეშვეობით“, რომელიც ცვლის საბავშვო ბაღის აღმზრდელების სწავლებას, სკოლამდელი განათლების მეთოდების მიმართ მათ მიდგომებს. ხსენებულ ჩამონათვალშია, ასევე, მწირი ბიუჯეტები, რომელსაც მუნიციპალიტეტები გამოყოფენ საბავშვო ბაღების განვითარების, წიგნების, სამუშაო მასალებისა და სათამაშოებისთვის - იმისთვის, რამაც ბავშვის სრულყოფილი განვითარება უნდა უზრუნველყოს. „ამ კონტექსტში, აღსანიშნავია მსოფლიო ბანკის მიერ დაფინანსებული პროექტი „საქართველოში სკოლამდელი განათლების ხელშეწყობა სოციალური ანგარიშვალდებულების გზით“, - გვიყვება მარიკა მხეიძე, - „პროექტის ფარგლებში ორი მექანიზმი შეიქმნა. პირველია სკოლამდელ დაწესებულებათა ეროვნული გაერთიანება, რომელშიც საქართველოს სხვადასხვა მუნიციპალიტეტში მოქმედი ბაღები შედიან. ეს არის ერთმანეთისთვის გამოცდილების გაზიარების, ძალისხმევის გაერთიანებისა და მუნიციპალიტეტების დაგეგმვის პოლიტიკაზე გავლენის მოხდენის მექანიზმი. მეორე კი, გახლავთ ე.წ. ბენჩმარკინგის ინსტრუმენტი, რომელიც მუნიციპალიტეტებში არსებულ ადრეული და სკოლამდელი განათლების დაწესებულებების ხარისხს აფასებს და მტკიცებულებებზე დაფუძნებული პოლიტიკის დაგეგმვისა და ადვოკატირების პროცესის წარმართვას უწყობს ხელს“. კოვიდმა სამყაროს მაჯისცემა შეცვალა და, ბუნებრივია, გავლენა ბავშვების მდგომარეობაზეც მოახდინა. კამპანია #გადაარჩინესაქართველოგაზიარებით ერთ-ერთია იმ აქტივობებიდან, რომელიც ორგანიზაციამ „გადავარჩინოთ ბავშვები“ პანდემიის საპასუხოდ დაიწყო. „მოსალოდნელია, რომ პანდემიის შედეგად, ბავშვების ნაწილი ნაადრევად შეწყვეტს სწავლას, გაიზრდება ძალადობის, ადრეული ქორწინების, ბავშვთა შრომის მაჩვენებლები, ამიტომ, ორგანიზაცია პირველი დღიდან უწყობდა ხელს, პანდემიასთან დაკავშირებით, ბავშვებსა და ოჯახებზე მორგებული ინფორმაციის გავრცელებას“, - განმარტავს მარიკა მხეიძე, - „ ამ კამპანიის ფარგლებშიც, ბავშვები და ცნობილი ადამიანები ერთმანეთს პანდემიით გამოწვეულ სტრესთან გამკლავების გზებს უზიარებდნენ, განწყობას უმაღლებდნენ, პატარებს ზღაპრებს უყვებოდნენ; სოციალური მედია კამპანიის ფარგლებში, ვიყენებდით სხვადასხვა მეთოდიკას, რომ მშობლებისთვის გვესწავლებინა რუტინის შეცვლით გამოწვეულ სტრესთან გამკლავება... ჩვენ შევისწავლეთ პანდემიის გავლენა ინკლუზიური განათლების ხარისხზე და ეს კვლევა საფუძვლად დაედო სახელმწიფოსათვის მიწოდებულ რეკომენდაციებს, ჩვენს სტრატეგიულ ამოცანებს“. „გადავარჩინოთ ბავშვები“ იყო პირველი ორგანიზაცია საქართველოში, რომელმაც კოვიდთან დაკავშირებით ინფორმაციის გავრცელება ეთნიკური უმცირესობების ენებზე - სომხურად და აზერბაიჯანულად დაიწყო. ორგაზიაციამ, ასევე, მოამზადა ვიდეოგაკვეთილები - „მშობლის საათი“, რომელიც გადაიცემა საზოგადოებრივი მაუწყებლის არხზე - „განათლება“. კოვიდის შედეგების შესამცირებლადაა შემუშავებული პროექტი „დისტანციური სწავლება და ბავშვის ადრეული განათლება“, რომელსაც „გადავარჩინოთ ბავშვები“ Fair Trees Fund-თან ერთად ახორციელებს. „ეს პროექტი ამბროლაურისა და ონის მუნიციპალიტეტებში მიმდინარეობს, ითვალისწინებს ბაგა-ბაღების აღმზრდელებისა და სხვა სპეციალისტების პროფესიულ განვითარებას, ადრეული განათლების ახალი მიდგომებისა და პროგრამების გაცნობას და ასევე, ბაგა-ბაღებისთვის და დისტანციური განათლებისთვის აუცილებელი საგანმანათლებლო მასალის და მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების გადაცემას“, - ამბობს მარიკა მხეიძე, - „შედეგად, ყველა ბავშვს ექნება წვდომა ხარისხიან ადრეულ განათლებაზე, პანდემიისა და სხვა შეზღუდვების მიუხედავად“. ავტორი: მაკა ჯაიანი

შეძახილს „შუქი მოვიდა!“ 90-იანებგამოვლილი საქართველოსთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. 2015 წლიდან, ამ სიტყვებმა სხვა დატვირთვა შეიძინა - ამ სახელწოდებით გაჩნდა პროექტი, რომლის მიზანსაც საზოგადოებისთვის ჩვენს ქვეყანაში მცხოვრები შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირების გაცნობა, მათი ისტორიების მოყოლა წარმოადგენს. პროექტის ავტორები იმედოვნებენ, რომ ამ ადამიანების ცხოვრების ახლოდან დანახვით, ჩვენც მეტ კითხვაზე გვექნება პასუხი, მათ საჭიროებებსაც უკეთ გავაცნობიერებთ და ერთად შეგვეძლება ვთქვათ: „შუქი მოვიდა“ - ახლა უკეთ ვხედავთ!  დღეისთვის, პროექტის ვებგვერდზე წაიკითხავთ 176 ამბავს საქართველოს 11 რეგიონიდან, ამ ადამიანებს ესტუმრებით, თვალებში ჩახედავთ... მართლა ჩახედავთ, ზუსტად ისე, როგორც პირისპირ შეხვედრისას ჩახედავდით, რადგან ფოტოებს ამ პროექტისთვის ნათელა გრიგალაშვილი იღებს. პროექტის ავტორები ამბობენ, რომ მათ მიერ მოთხრობილი ისტორიების წარმატება, მნიშვნელოვანწილად, სწორედ ამ ფოტოების დამსახურებაა. ნათელა კი, მხოლოდ მოკლედ ამბობს, რომ ამ საქმეში დიდი სიამოვნებით ჩაერთო. ასეთია, ბევრი საუბარი არ უყვარს, სათქმელს თავისი საქმით და ფოტოებით ამბობს.  სათქმელის, პოზიციის გამომხატველად ფოტოგრაფია წლების წინ აირჩია. იქამდე, სამხატვრო სასწავლებელში სწავლობდა, თეატრში მხატვარ-დეკორატორად მუშაობდა. ფოტოგრაფად მუშაობა გაზეთ „დვრიტაში“ დაიწყო, შემდეგ სხვა ჟურნალ-გაზეთებშიც იმუშავა. ახლა დამოუკიდებელი ფოტოგრაფია, პროექტები, რომლის ფარგლებშიც იღებს სოციალურ თემატიკას ეხება - რელიგიურ და ეთნიკურ უმცირესობებს, ქალებს, ადამიანების ყოფას და ყოველთვის რეგიონებისთვის კეთდება. ქართული სოფელი და მისი ცხოვრება არის ადგილი, სადაც ნათელა გრიგალაშვილის მუზები ცხოვრობენ.  თავის ცოდნას და გამოცდილებას ახლა ნათელა რამდენიმე უნივერსიტეტის სტუდენტებს გადასცემს, მისი მონაწილეობით არაერთი გამოფენა გამართულა, რამდენიმე პერსონალური გამოფენაც მოაწყო. რასაც უნდა აკეთებდეს, ყოველთვის ნახულობს დროს სოფლის გზას დაადგეს და გადაიღოს. ამბობს, რომ იდეების განხორციელებაში სხვადასხვა ფონდისა და ორგანიზაციის მხარდაჭერაც ეხმარება. ესენი არიან: „ღია საზოგადოების ფონდი“, ფონდი „ათინათი“, შვეიცარიის განვითარებისა და თანამშრომლობის სააგენტო, სხვა. მათთან ერთად გააცნო საზოგადოებას დუხობორები, დევნილები, სხვები.  ერთ-ერთი ასეთი პროექტია „ფოტოკლუბები სოფლად“. „სოფელში გავიზარდე და არასდროს გამიწყვეტია კავშირი სოფელთან, კარგად ვიცნობ იმ პრობლემებს რომელიც სოფლებსა და რეგიონებში არსებობს. აქედან გამიჩნდა იდეა, დავხმარებოდი მათ, მესწავლებინა ფოტოგრაფია, რომ ასე აღმოეჩინათ სხვა სამყარო მათ გარშემო, ეპოვათ ჩვეულებრივში არაჩვეულებრივი, ზიარებოდნენ ფოტოგრაფიას, როგორც ხელოვნებას“, - ყვება ნათელა, - „ვფიქრობ, ეს წარმატებული პროექტია, რადგან ძალიან ბევრი სოფლიდან, რეგიონიდან მწერენ და ამ პრიოექტის განხორციელებას ითხოვენ“.  პირველი კლუბი გორელოვკაში შეიქმნა. პროექტი ათთვიანი იყო და ყოველ თვე 10 დღე ნათელა გორელოვკაში ცხოვრობდა. 15-დან 62 წლის ასაკის სხვადასხვა ეთნოსის 15 ადამიანს ასწავლა ფოტოგრაფია, პირველი გამოფენაც გორელოვკის კულტურის სახლში გაიმართა, მეორე - თბილისში, მესამე კი - ბათუმში. გორელოვკის გარდა, ფოტოკლუბები შეიქმნა პანკსის ხეობასა და მაღალმთიან აჭარაში. ეს პროექტები „ღია საზოგადოების ფონდის“, პრეზიდენტის ფონდის, კულტურის სამინისტორს დაფინანსებით განხორციელდა. თუმცა, ნათელა გრიგალაშვილი პროექტებზე დაფინანსების გარეშეც მუშაობს.  „ამჟამად, ასეთი რამდენიმე პროექტია“, - ყვება ნათელა, - „ვიღებ როგორ ცხოვრობენ ადამიანები მაღალმთიანი აჭარაში, იქ სადაც ყველაზე მეტად შემორჩა ცხოვრების განსხვავებული სტილი, შენარჩუნებულია ტრადიციები წეს-ჩვეულებები, მაგრამ, ამავე დროს, სწრაფად ხდება ცვლილებები. სხვა პროექტი ახალგაზრდებზეა - რეგიონებში მოგზაურობისას, ვიღებ როგორ ცხოვრებენ ისინი, რა უხარიათ, რა აწუხებთ, როგორია მათი იმედები თუ სასოწარკვეთა. ესაა დაკვირვება ადამიანებზე, რომლებმაც უნდა შეცვალონ რეალობა და ქვეყნის უკეთესი მომავლის შექმნას შეუწყონ ხელი“. ავტორი: მაკა ჯაიანი

საერთო სამოქალაქო მოძრაობა - მრავალეროვანი საქართველო ერთ–ერთი პირველი არასამთავრობო ორგანიზაციაა, რომელიც ეთნიკური უმცირესობების 19 სათვისტომოსა და 56 არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენლებს აერთიანებს.  ორგანიზაცია აქტიურად მუშაობს განათლების, არჩევნების, ადვოკატირების მიმართულებით.  ნახეთ ვიდეო და გაიგეთ მეტი ორგანიზაციის საქმიანობის შესახებ...

„ჯერ კიდევ მანამ, სანამ სიტყვა ფემინიზმს გავიგებდი და კიდევ უფრო ადრე, სანამ თანასწორობის იდეაზე დავფიქრდებოდი, ყველაზე მგრძნობიარე რამ, რაც მახსოვს და რაც ყოველთვის გულს ყველაზე მეტად მტკენდა, უსამართლობა იყო. თანდათან ბევრი კრიტიკული კითხვა გამიჩდა, რომელზეც პასუხის ხმამაღლა გაცემას ცოდნის გარდა, სიმართლისთვის თვალის გასწორება და გამბედაობა სჭირდებოდა. გავიდა დრო და დღესაც, ჩემთვის ყველაზე მთავარი რამ, რისთვისაც რადიკალურ და უკომპრომისო ბრძოლას ნამდვილად აზრი აქვს, ისევ სამართლიანობაა, ბრძოლა სისტემური ჩაგვრის, დისკრიმინაციის, კონტროლის და დამორჩილების წინააღმდეგ. ფემინიზმი ჩემთვის უპირველესად ქალების ბრძოლაა სამართლიანობისთვის“, - ეს ნანა ფანცულაიაა, ორგანიზაციის „ქალთა ფონდი საქართველოში“ აღმასრულებელი დირექტორი.  მესამე სექტორში 90-იან წლებში მოხვდა, როცა როცა ქუჩაში მცხოვრები და მომუშვე ბავშვების პრობლემებით დაინტერესდა. როგორც თავად ამბობს, მაშინ მიხვდა, რამდენად მნიშვნელოვანია საზოგადოების მაღალი სამოქალაქო შეგნება, რომ ბევრი ხილული თუ უხილავი უთანასწორობის შესახებ ხმა აიმაღლო და გააგონო მათ, ვის ხელშიც არის ძალაუფლება. მოგვიანებით, მეგობრებთან ერთად დააფუძნა საზოგადოებრივი ორგანიზაცია, რომელიც ადგილობრივი ფილანთროპიის განვითარებაზე იყო ფოკუსირებული, 2005 წელს კი - „ქალთა ფონდი საქართველოში“, რომლის შექმნის მთავარი მიზეზი გენდერებს შორის ფინანსური რესურსის არასამართლიანი განაწილება იყო. ამიტომაც, ფონდი ცდილობს, ეს რესურსი უშუალოდ ქალებისა და გოგონების ხელში იყოს, მათ ინიციატივებს მოხმარდეს.  „ქალთა უფლებების დარღვევა საქართველოში ძალიან ბევრ და კომპლექსურ პრობლემასთანაა დაკავშირებული“, - ყვება ნანა ფანცულაია, - „იქნება ეს არასაკმარისი სამართლებრივი რეგულაციები, კულტურული ნორმები და მჩაგვრელი პრაქტიკები, სტერეოტიპული აზროვნება, თუ საზოგადოების ცნობიერების ჯერ კიდევ დაბალი დონე. ეს ყველაფერი, ერთობლიობაში, ხელს უშლის გენდერული, სოციალური, ეკონომიკური, თუ გარემოსდაცვითი სამართლიანობის განხორციელებას. საქართველოში კვლავ დიდი პრობლემა გვაქვს ქალთა სექსუალობის კონტროლის, სექსუალური და რეპროდუქციული უფლებების, ძალადობის სხვადასხვა ფორმის, მათ შორის მისი უკიდურესი ფორმის, ფემიციდის თვალსაზრისით, ასევე რთული სიტუაციაა შრომის ბაზარზე ქალების შრომითი უფლებების განხორციელებაში, გადაწყვეტილების მიღებაში ქალების სრულფასოვან მონაწილეობაში, ქალი უფლებადამცველების უსაფრთხოებისა და დაცულობის მხრივაც“.  დღეისთვის, ფონდს გაცემული აქვს 800-მდე გრანტი, სხვადასხვა თემატური საგრანტო პროგრამით მხარს უჭერს ქალთა, როგორც ფორმალურ, ისე არაფორმალურ ჯგუფებს, მოძრაობათაშორის თანამშრომლობას, ფემინისტ, ქვიარ და მწვანე აქტივისტებს. ამ გრანტების მიმღებებს ბევრი წარმატება აქვთ ქალთა საკითხების ადვოკატირებაში (ეროვნულ და ადგილობრივ დონეზე), საზოგადოების დამოკიდებულების შეცვლაში ფემინიზმისა და ქალთა უფლებების თვალსაზრისით, გაერომოსდაცვითი და გენდერული სამართლიანობის კონცეფციის განვითარებაში, ლბთ ქალების პრობლემებზე საზოგადოებრივი აზრის შეცვლის მიმართულებით და ა.შ.  2013 წელს, ქალთა უფლებებისა და ფემინისტი აქტივისტების ბრძოლის დასაფასებლად და მათ დასაცავად, ფონდმა დააარსა კატო მიქელაძის სახელობის პრემია, რომლითაც, უკვე რვა წელია, ქალი უფლებადამცველების საერთაშორის დღეს, 29 ნოემბერს, ფემინისტ აქტივისტებს. ახლა „ქალთა ფონდი საქართველოში“ სოფელ ალავერდში ფემინისტურ რეზიდენციას აშენებს. ორგანიზაციისთვის ამ სივრცის არსებობა პოლიტიკური აქტია. „ეს იქნება თავისუფალი, უსაფრთხო, მწვანე, ეკომეგობრული სივრცე, რომელიც მოემსახურება ქალთა უფლებების, ქვიარ და მწვანე აქტივისტებს, ადგილი, სადაც ისინი შეძლებენ გაიღრმაონ ცოდნა, ითანამშრომლონ, იზრუნონ ერთმანეთზე, გაძლიერდნენ და განვითარდნენ“, - ამბობს ნანა ფანცულაია. ავტორი: მაკა ჯაიანი

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ერთიანი პორტალის www.csogeorgia.org–ის მონაცემებით საქართველოოში მოქმედი 1300–ზე მეტი საზოგადოებრივი (არასამთავრობო) ორგანიზაციაა (რეგისტრირებულ ორგანიზაციათა რიცხვი გაცილებით მაღალია). აქედან 200 ორგანიზაცია გენდერის, ქალთა უფლებების მიმართულებით მუშაობს. თუმცა საზოგადოებრივ სექტორში მომუშავეთა დაახლოებით ნახევარზე მეტი ქალები არიან. ისინი მუშაობენ განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, სოციალური საკითხების, მონიტორინგის, ადამიანის უფლებების დაცვის, სახელმწიფო მოწყობისა თუ სხვა საინტერესო და ქვეყნისთვის მნიშვნელოვან საკითხებზე.  რა ხდება საქართველოში გენდერული თანასწორობის კუთხით? გაეროს ქალთა ფონდის მონაცემებით „COVID-19-მა საქართველოში ქალთა მდგომარეობა გააუარესა, გენდერული უთანასწორობა კი - გააღრმავა“ (2020 წლის ზაფხულში ჩატარებული გამოკითხვის შედეგები). „პანდემიის პირობებში მზრუნველობაზე გაზრდილი მოთხოვნა საოჯახო საქმეების განაწილებისას არსებულ გენდერულ უთანასწორობას კიდევ უფრო აღრმავებს და ქალების შემოსავალს ამცირებს მიუხედავად იმისა, რომ მათ მუშაობა კიდევ უფრო დიდხანს უწევთ“, ნათქვამია ორგანიზაციის ვებგვერდზე (იხ.https://cutt.ly/Hzw2ydd) გაეროს ქალთა ფონდმა გამოკითხვის შედეგების მიხედვით, ქალებსა და კაცებს შორის საოჯახო საქმეების განაწილების ინფოგრაფიკა შექმნა, რომელსაც უცვლელად გთავაზობთ.

კოალიცია "დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის" მუშაობს ისეთ პროექტებზე, რომლებიც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებს, ხელს შეუწყობს სრულფასოვანი ცხოვრების ჩამოყალიბებაში. გაეცანით მის საქმიანობას ჩვენს ვიდეოში.