„მე დამივლია ევროპა, და ბევრ ჩინებულ ქვეყნებში, ბევრ აღმტაც საზოგადოებაში გამიტარებია თვეები და წლები, მაგრამ ყოველგან და ყოველთვის, სადაც კი ვყოფილვარ, ერთი საგანი მქონია: შენთვის დამზადება, შენთვის სამსახური, შენი სარგებლობა“. ნიკო ნიკოლაძე – ადამიანი, რომელმაც დროს გაუსწრო. დაიბადა ბატონყმობისას, მოღვაწეობდა საქართველოს რუსეთის გუბერნიის მარწუხებქვეშ, მოესწრო და აქტიურად მონაწილეობდა პირველი რესპუბლიკის შექმნაში, ბოლოს კი, საბჭოთა იმპერიაში აღმოჩნდა. დაუღალავად მუშაობდა საქართველოს განვითარებისათვის, მისი ინიციატივებისა და საქმეების ჩამოთვლას ტომები სჭირდება – ნავსადგური, რკინიგზა, წყალსაცავი, ფუნიკულიორი, თბილისის ზღვის პროექტი და ა.შ. პატივს სცემდა ცხოვრების ევროპულ სტილს და ევროპაში მიღებულ ცოდნას, ევროპულ გამოცდილებას საქართველოს კეთილდღეობას ახმარდა. „ჩვენ სრულიადაც დავრწმუნდით, რომ ევროპული წესი და ცხოვრება, ევროპული მეცნიერება ჩვენ სამაგალითოთ უნდა მიგვაჩნდეს... ჩვენთვის მეტის მეტათ შესახარბებელია სხვა ქვეყნებში გავრცელებული განათლება და კეთილდღეობა, რაკი ჩვენ ვიცით, რომ ეს განათლება და კეთილდღეობა იმათ თავიანთ აკვანში როდი უპოვიათ, ჩვენ უნდა დავაკვირდეთ და გამოვიკვლიოთ, თუ რა ნაირათ და რა გზით მიაღწიეს განათლებულმა ხალხებმა თავიანთ კეთილდღეობამდი, რა და რა წესი და განწყობილება მოუგონიათ იმათ ამ კეთილდღეობის დასაფუძნებლად და გასაძლიერებლათ".  #გაიზიარეპასუხისმგებლობა, რადგან #ესქვეყანაშენია

“ჩვენ ვქმნით პლატფორმას, სადაც ადამიანები საუბრობენ თემებზე, რომელიც მომავალი თაობისთვის ინსპირაციის წყაროდ იქცევა”,- მოუსმინე WETALK-ის დამფუძნებელს. ეს ქვეყანა შენია ・This country is yours · პოდკასტი - weTalk ელენე კაპანაძე

საქართველომ ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსის მისაღებად, 12 პრიორიტეტული საკითხი უნდა შეასრულოს იმ ინსტიტუტების სტაბილურობისთვის, რომლებიც უზრუნველყოფენ დემოკრატიას, კანონის უზენაესობას, ადამიანის უფლებების დაცვასა და უმცირესობათა პატივისცემას და ა.შ. ღია საზოგადოების ფონდის ხელმძღვანელობით, 8 საზოგადოებრივმა ორგანიზაციამ მოამზადა შეფასების დოკუმენტი – „სტასტუსმეტრი“, რომელიც ამ მიმართულებით მიღწეულ პროგრესს, არსებულ მდგომარეობასა და სამომავლოდ განსაზღვრულ ნაბიჯებს ასახავს (მონაცემები ეყრდნობა „სტატუსმეტრის“ შუალედურ ანგარიშსს, 2023 წელი, 22 ივნისი). შესრულდა – 1  მეტწილად შესრულდა – 2  ნაწილობრივ შესრულდა – 5  შესასრულებელი – 4 01 პრიორიტეტი – დეპოლარიზაცია მოთხოვნა: „19 აპრილის შეთანხმების მიხედვით, გადაიჭრას პოლიტიკური პოლარიზაციის საკითხი პოლიტიკურ პარტიებს შორის თანამშრომლობის გზით“. მდგომარეობა: შესასრულებელი 02 პრიორიტეტი – საარჩევნო და ინსტიტუციური რეფორმები  მოთხოვნა: „უზრუნველყოს ყველა სახელმწიფო ინსტიტუტის სრულყოფილი მუშაობა, გააძლიეროს მათი დამოუკიდებლობა და ეფექტიანი ანგარიშვალდებულება, ასევე მათი დემოკრატიული ზედამხედველობის ფუნქციები. კიდევ უფრო გააუმჯობესოს საარჩევნო საკანონმდებლო ჩარჩო, აღმოფხვრას ყველა ხარვეზი, რომელიც ამ პროცესების დროს ეუთო\ოდირმა და ევროპის საბჭომ\ვენეციის კომისიამ გამოავლინა“.  მდგომარეობა: ნაწილობრივ შესრულდა 03 პრიორიტეტი – დამოუკიდებელი სასამართლო მოთხოვნა: „მიიღოს და განახორციელოს მართლმსაჯულების რეფორმის გამჭვირვალე და ეფექტიანი სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა 2021 წლის შემდგომი პერიოდისათვის, რომელიც დაეფუძნება ფართო, ინკლუზიურ და პარტიათა შორის წარმართულ საკონსულტაციო პროცესს; უზრუნველყოს, რომ მართლმსაჯულების მთელი ჯაჭვი იყოს სრულებით, ჭეშმარიტად დამოუკიდებელი, ანგარიშვალდებული და მიუკერძოებელი, ასევე დაიცვას შტოებს შორის ძალაუფლების განაწილება; სახელდობრ, უზრუნველყოს ყველა სასამართლო და საგამოძიებო ინსტიტუტის ჯეროვანი ფუნქციონირება და კეთილსინდისიერება, განსაკუთრებით უზენაესი სასამართლოსი, და გადაჭრას ყველა პრობლემა, რომელიც გამოვლინდა მოსამართლეთა ნომინირების ყველა დონეზე, ასევე გენერალური პროკურორის შემთხვევაში; გაატაროს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ჯეროვანი რეფორმა და დანიშნოს უმაღლესი საბჭოს დანარჩენი წევრები. ყველა ეს ზომა უნდა გატარდეს ევროპული სტანდარტებისა და ვენეციის კომისიის რეკომენდაციების სრული დაცვით”. მდგომარეობა: ნაწილობრივ შესრულდა 04 პრიორიტეტი – ანტიკორუფციული ზომები მოთხოვნა: „გააძლიეროს ანტიკორუფციული სააგენტოს დამოუკიდებლობა, რომელიც თავს მოუყრის ყველა საკვანძო ანტიკორუფციულ ფუნქციას; განსაკუთრებით კი, საგულდაგულოდ გადაჭრას მაღალი დონის კორუფციის შემთხვევები; აღჭურვოს ახალდაარსებული სპეციალური საგამოძიებო სამსახური და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სააგენტო იმ რესურსებით, რომლებიც მათ მანდატს შეესაბამება და უზრუნველყოს მათი ინსტიტუციური დამოუკიდებლობა”. მდგომარეობა: ნაწილობრივ შესრულდა 05 პრიორიტეტი – დეოლიგარქიზაცია მოთხოვნა: „დეოლიგარქიზაციის პირობისადმი ერთგულება, რაც უნდა მიღწეული იქნას ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში კერძო ინტერესების გადაჭარბებული გავლენის აღმოფხვრის საშუალებით”. მდგომარეობა: შესასრულებელი 06 პრიორიტეტი – ორგანიზაციული დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლა მოთხოვნა: „ორგანიზებული დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის გაძლიერება, რაც უნდა დაეფუძნოს საფრთხის დეტალურ შეფასებებს, კერძოდ, საგულდაგულო გამოძიებების, სისხლისსამართლებრივი დევნისა და მსჯავრდების სანდო გამოცდილების უზრუნველყოფის გზით; სამართალდამცველი უწყებების ანგარიშვალდებულება და ზედამხედველობა უნდა იყოს გარანტირებული”. მდგომარეობა: მეტწილად შესრულდა 07 პრიორიტეტი – მედია მოთხოვნა: „უფრო ძლიერი ძალისხმევა უნდა იყოს მიმართული თავისუფალი, პროფესიული, პლურალისტური და დამოუკიდებელი მედია გარემოს უზრუნველსაყოფად, განსაკუთრებით იმისათვის, რომ მედიის მფლობელთა წინააღმდეგ მიმართული სისხლის სამართლებრივი პროცედურები აკმაყოფილებდეს უმაღლეს იურიდიულ სტანდარტებს, და ჩატარდეს მიუკერძოებელი, ეფექტიანი და დროული გამოძიებები ჟურნალისტებისა და მედიის სხვა მუშაკთა უსაფრთხოების წინააღმდეგ მიმართული მუქარების შემთხვევებზე”. მდგომარეობა: შესასრულებელი 08 პრიორიტეტი – მოწყვლადი ჯგუფები მოთხოვნა: „სასწრაფოდ გაძლიერდეს მოწყვლადი ჯგუფების ადამიანის უფლებათა დაცვა, მათ შორის, მოძალადეების და ამ ძალადობის დამკვეთების მართლმსაჯულებისადმი უფრო შედეგიანად წარდგომის გზით.” მდგომარეობა: ნაწილობრივ შესრულდა 09 პრიორიტეტი – გენდერული თანასწორობა და ქალთა მიმართ ძალადობა მოთხოვნა: „გაძლიერდეს ძალისხმევა გენდერული თანასწორობის ზრდისთვის და ქალთა წინააღმდეგ მიმართული ძალადობის წინააღმდეგ”. მდგომარეობა: მეტწილად შესრულდა 10 პრიორიტეტი – სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობა მოთხოვნა: „უზრუნველყოფილ იქნას სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ყველა დონეზე.” მდგომარეობა: შესასრულებელი 11 პრიორიტეტი – ECHR-ის გადაწყვეტილებების პროაქტიული გათვალისწინება მოთხოვნა: „მიღებული იქნას კანონი, რომლის თანახმადაც ქართული სასამართლოები პროაქტიულად გაითვალისწინებენ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს განაჩენებს თავიანთ გადაწყვეტილებებში.” მდგომარეობა: შესრულდა  12 პრიორიტეტი – დამოუკიდებელი სახალხო დამცველი მოთხოვნა: უზრუნველყოფილი იქნას, რომ სახალხო დამცველის ნომინირების პროცესში უპირატესობა მიენიჭება დამოუკიდებელ პირს და რომ პროცესი წარიმართება გამჭვირვალედ; დაცული უნდა იყოს აპარატის ეფექტიანი ინსტიტუციური დამოუკიდებლობა.” მდგომარეობა: ნაწილობრივ შესრულდა წყარო: ღია საზოგადოების ფონდი  სტატუსმეტრი, 2023 წლის 22 ივნისი სტატუსმეტრი, 2023 წლის 30 აპრილი

რა არის სამუშაო დრო? საქართველოს შრომის კოდექსის შესაბამისად, სამუშაო დროდ ითვლება დროის ის მონაკვეთი, როდესაც დასაქმებული ასრულებს თავის მოვალეობას, ახორციელებს დამსაქმებლის მიერ განსაზღვრულ თავის საქმიანობას. რა არის ნორმირებული სამუშაო დრო? შრომით ურთიერთობაში სამუშაო დრო მნიშვნელოვანია, რადგან იგი უკავშირდება შრომით ანაზღაურებას და რაც მთავარია, პირდაპირ უკავშირდება ადამიანის ჯანმრთელობას. ხანგრძლივმა სამუშაომ, შესაძლოა გავლენა იქონიოს პირის ჯანმრთელობაზე და მის შრომით უნარებზე, კარიერულ და პროფესიულ წინსვლაზე, პირადი ცხოვრების სხვადასხვა ასპექტზე.  ამიტომ დასაქმებულის დაცვის მიზნით, კანონმდებლობით არის განსაზღვრული სამუშაო დროის ხანგრძლივობა. სამუშაო დროში არ ითვლება შესვენების დრო და დასვენების დრო. რამდენია ნორმირებული სამუშაო დრო?  შრომის კოდექსის 24–ე მუხლის მიხედვით, ნორმირებული სამუშაო დროის ხანგრძლივობა, სრულწლოვანი პირისთვის, არ უნდა აღემატებოდეს კვირაში 40 საათს. არავის აქვს უფლება დასაქმებული არანორმირებული სამუშაო დროით ამუშავოს, გარდა კანონმდებლობით დადგენილი გამონაკლისი შემთხვევებისა. კანონმდებლობა განსხვავებულ წესს ადგენს სპეციფიკური რეჟიმის მქონე საწარმოებისთვის, სადაც ნორმირებული სამუშაო დროის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს კვირაში 48 საათს. სპეციფიკური სამუშაო რეჟიმის დარგებს განსაზღვრავს საქართველოს მთავრობა დადგენილებით... 16 წლიდან 18 წლამდე არასრულწლოვანის სამუშაო დროის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს კვირაში 36 საათს და სამუშაო დღის განმავლობაში 6 საათს. 14 წლიდან 16 წლამდე არასრულწლოვანის სამუშაო დროის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს კვირაში 24 საათს და სამუშაო დღის განმავლობაში 4 საათს. როგორ უნდა მოვიქცეთ თუ სამუშაო დრო აღემატება ნორმირებულ სამუშაო დროს? ნორმირებული სამუშაო დროზე მეტი დროით სამუშაოს შესრულება არის ნებაყოფლობითი. გარდა კანონით გათვალისწინებული გამონაკლისებისა დასაქმებულს უფლება აქვს არ იმუშაოს ნორმირებულ სამუშაოზე დროზე მეტი. ნორმირებულ სამუშაო დროის მიღმა შესრულებული სამუშაო ითვლება ზეგანაკვეთურ სამუშაოდ. შესაბამისად, ასეთ სამუშაოზე უნდა გავრცელდეს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესები და პირობები. რა არის ზეგანაკვეთური სამუშაო?  ზეგანაკვეთურია სამუშაო, რომელსაც დასაქმებული ნორმირებული სამუშაო დროის მიღმა ასრულებს. მაგალითად, თუ თქვენ მუშაობთ კვირაში 40 საათს და დამსაქმებელთან შეთანხმებით იმუშავეთ ერთი კვირის განმავლობაში 44 საათი, 4 საათი არის ზეგანაკვეთური და იგი უნდა ანაზღაურდეს. ზეგანაკვეთურია ასევე უქმე დღეებში შრომა. მაგალითად, თუ დამსაქმებელი გთხოვთ სამუშაოს შესრულებას საქართველოს შრომის კოდექსის 30-ე მუხლით დადგენილ რომელიმე უქმე დღეს – ეს ზეგანაკვეთური სამუშაოა და იგი უნდა ანაზღაურდეს კანონის შესაბამისად. როდის უნდა შეატყობინონ დასაქმებულს ზეგანაკვეთური შრომის საჭიროებაზე?  იმ შემთხვევაში, თუ ასეთი შესაძლებლობა არსებობს, დამსაქმებელი ვალდებულია წინასწარ 1 კვირით ადრე შეგატყობინოთ ზეგანაკვეთური სამუშაოს შესახებ. ზეგანაკვეთური შრომა არის ნებაყოფლობითი გარდა საქართველოს შრომის კოდექსით დადგენილი გამონაკლისი ორი შემთხვევისა. დასაქმებული ვალდებულია შეასრულოს ზეგანაკვეთური სამუშაო (საქართველოს შრომის კოდექსის 27–ე მუხლი):  ა) სტიქიური უბედურების თავიდან ასაცილებლად ან/და მისი შედეგების ლიკვიდაციისთვის − ზეგანაკვეთური ანაზღაურების გარეშე;  ბ) საწარმოო ავარიის თავიდან ასაცილებლად ან/და მისი შედეგების ლიკვიდაციისთვის − ზეგანაკვეთური ანაზღაურებით. როგორ უნდა ანაზღაურდეს ზეგანაკვეთური შრომა?  შრომის კოდექსი ზუსტად არ განსაზღვრავს, რა ტარიფით უნდა ანაზღაურდეს დამსაქმებლის მიერ ზეგანაკვეთური შრომა. ზეგანაკვეთური ანაზღაურების ოდენობაზე მხარეები წინასწარ უნდა შეთანხმდნენ კონკრეტული ტარიფის შრომით ხელშეკრულებაში განსაზღვრით. თუმცა გახსოვდეთ, რომ ზეგანაკვეთური შრომა აუცილებლად უნდა ანაზღაურდეს ჩვეულებრივი საათობრივი განაკვეთის გაზრდილი ოდენობით. თუ რამდენით გაიზრდება ოდენობა ამას თავად მხარეები განსაზღვრავენ. თუმცა, იმ შემთხვევაში თუ მხარეები ამ საკითხზე არ შეთანხმდებიან ზეგანაკვეთური ანაზღაურების ოდენობას, დავის შემთხვევაში, განსაზღვრავს სასამართლო. პუბლიკაცია ეყრდნობა ღირსეული "შრომის პლატფორმის" მასალებს. იხ. ეს და სხვა პუბლიკაციები, რომელიც შრომით ურთიერთობებს ეხება 

„29 წლის ვარ და აქამდე არსად ვმუშაობდი. ჩემი სტაჟირება ჯერ არ დასრულებულა, თუმცა იმდენი ცოდნა და გამოცდილება მივიღე, რომ დიდი ალბათობით იგივე პოზიციაზე გავაგრძელებ მუშაობას. ქრომბუქიც გადმომცეს. ეს ჩემთვის ძალიან დიდი მხარდაჭერაა, რადგან სახლში არ მაქვს კომპიუტერი. ყოველთვის სამსახურის კომპიუტერზე ვიყავი დამოკიდებული. ეროვნულ გამოცდებს ვაბარებ და ძალიან დამეხმარება როგორც სწავლაში, ისე სამსახურში“, ამბობს „ცოდნისა და უნარების განვითარების ქსელებისა და პლატფორმების გაძლიერების“ პროექტის ერთ–ერთი მონაწილე ლეილა ვანაძე.  პროექტს, ევროკავშირის მხარდაჭერით, ორგანიზაციები – საქართველოს გაეროს ასოციაცია და ღია საზოგადოების ფონდი ახორციელებენ საქართველოს ოთხ რეგიონში: აჭარაში, გურიაში, შიდა ქართლსა და ქვემო ქართლში.  პროექტის ფარგლებში, მარტო აჭარის მასშტაბით, შრომის ბაზრის მოთხოვნების შესაბამისად 800–ზე მეტმა, 15–დან 29 წლამდე ახალგაზრდამ გაიარა მომზადება და შეიძინა დასაქმიებისათვის საჭირო უნარები. მათგან 220 ახალგაზრდა პროფესიული და კარიერული კონსულტაცია მიიღო. დასაქმების პროგრამაში მონაწილეობის შესაძლებლობა 17 ახალგაზრდას მიეცა.  აჭარის რეგიონში პროექტის პარტნიორია თავისუფალ ჟურნალისტთა სახლი, რომელიც აჭარაში ერთ–ერთი პირველი არასამთავრობო ორგანიზაციაა. იგი 2001 წელს გაზეთ „ბათუმელების“ ჟურნალისტებმა დააფუძნეს.  დაარსებიდან დღემდე ორგანიზაციას არაერთი საინტერესო, მრავალფეროვანი ინიციატივა და პროექტი (60–მდე) განუხორციელებია. ცდილობს, რომ ცენტრიდან მოშორებით, აჭარის მაღალმთიან სოფლებში მცხოვრები მოსახლეობისთვის, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდებისთვის, ხელმისაწვდომი იყოს არაფორმალური განათლება. ცდილობს დემოკრატიული ღირებულებებისა და პრინციპების, ადამიანის უფლებების მნიშვნელოვანი ფასეულობების შესახებ ცნობიერების ამაღლებას შეუწყოს ხელი. მაგალითად, ამერიკული ფონდის – ეროვნული წვლილი დემოკრატიისთვის (NED) – მხარდაჭერით, 2011 წლიდან დღემდე მიმდინარე პროექტებში, 8 ათასამდე ბენეფიციარი იყო ჩართული, ხუთი მუნიციპალიტეტის 200–მდე საჯარო სკოლაში ჩატარდა საგანმანათლებლო ღონისძიებები. #გაიზიარეპასუხისმგებლობა, რადგან #ესქვეყანაშენია

დასავლეთი აფინანსებს ყველაფერ იმას, რაც ჩვენთვის ქართველობასთან ასოცირდება - კულტურას, ენას, რელიგიას - სწორედ ამ ინფორმაციის უქონლობის გამო ვისმენთ ხოლმე, რომ “ქართველობას გვართმევენ”. მოუსმინეთ მაიკო მესტუმრეს პოდკასტს. ეს ქვეყანა შენია ・This country is yours · პოდკასტი - მაიკო მესტუმრე

დღეს, 6 სხვადასხვა დასახლებაში მცხოვრებ პატარა მოხალისეებზე მოგიყვებით, რომლებიც უანგაროდ ცდილობენ საკუთარ სოფელსა თუ ქალაქში პატარ–პატარა ცვლილებებს, რასაც ბევრი ადამიანისთვის მცირე, თუმცა ხელშესახები სარგებელი მოაქვს. არასამთავრობო ორგანიზაცია „მცხეთა–მთიანეთის რეგიონული ჰაბი“, ზედიზედ მესამედ მართავს მოხალისეობის კვირეულს მცხეთა–მთიანეთის რეგიონის ცენტრიდან მოშორებით მდებარე სოფლებში. მისი მიზანია სოფლის განვითარებაში მოხალისეობის კულტურის დამკვიდრებით, ადგილობრივი თემის პრობლემის მოსაგვარებლად, ახალგაზრდების ჩართვა. მაშ ასე, პატარ–პატარა ამბები პატარა მოხალისეებისგან...  სოფელ ქსოვრისში მშობლები, მოსწავლეები, მასწავლებლები და ეროვნული ბიბლიოთეკაც ერთობლივად ჩაებნენ სკოლის ბიბლიოთეკის გადასარჩენად და ახალი წიგნების შესავსებად. მოსწავლეებმა სკოლის ბიბლიოთეკაში არსებული დაზიანებული წიგნები განაახლეს, მშობლებმა ბიბლიოთეკისთვის ახალი თაროები დაამზადეს. ერთობლივად მოაწყვეს წიგნების შეგროვების აქცია სოფელში. ეროვნულმა ბიბლიოთეკამ კი სკოლას ახალი წიგნები გადასცა.  სოფელ ახალსოფელში კი, საინიციატივო ჯგუფმა, სოფლის მაცხოვრებლებთან ერთად, მოხალისეობრივად, სოფლის საერთო სივრცე გაალამაზა. ძველ საბურავებს ახალი დანიშნულება მოუძებნეს – შეღებეს და მცენარეები ჩარგეს, სოფლის პატარებისთვის კი, საქანელა ჩამოკიდეს. რაც ადგილობრივი ბავშვებისთვის დიდიხნის ოცნება იყო. „გავახარეთ ბავშვები და მათთან ერთად შევძელით ჩვენი სკვერის გალამაზება... ჩვენ ყველა ერთად, ჩვენს საერთო სივრცეს უკეთესობისაკენ ვცვლით“, ამბობენ მოხალისეები.  მცხეთა–მთიანეთის ჰაბის ინიციატივით, მოხალისეთა კვირეული კიდევ ოთხ სოფელში გაიმართა.  სოფელ ლამოვანის საჯარო სკოლის მოსწავლეებმა კომპოსტერისთვის სივრცე მოაწყვეს და აქტიურად დაიწყეს მისი მომზადება. თანაც სოფლის მოსახლეობას პრაქტიკული ინფორმაცია გაუზიარეს თუ როგორ შეიძლება კომპოსტირების საშუალებით, ორგანული ნარჩენებით სარგებელის მიღება და მისი საშუალებით ნიადაგის გაუმჯობესება.  ყაზბეგში მცხოვრებმა მოხალისეებმა – სოფელ სიონის სკვერი გაამწვანეს. გარემოს დაცვითი პოსტერები გაავრცელეს და საინფორმაციო კამპანია გამართეს.  მუხრანის სამოქალაქო განათლების კლუბის წევრებმა კი, საკუთარი ხელით მოამზადეს საჩუქრები და დღის ცენტრის „მომავლის რწმენის“ ბენეფიციარ ბავშვებს გადასცეს.  ანიმაციური გმირების ფორმებში გამოწყობილმა, წეროვანის დევნილთა დასახლებაში მცხოვრებმა მოხალისეებმა, საბავშვო ბაღის მოსწავლეებს გარემოს დაცვის თემაზე სახალისო ამბები უამბეს და ქოთნის მცენარეებით ერთობლივად მორთეს საბავშვო ბაღის ეზო.  მოხალისეობის კვირეული, სამოქალაქო საზოგადოების ინიციატივის პროექტის ფარგლებში გაიმართა, რომლის მხარდამჭერია ევროკავშირი და კონრად ადენუერის ფონდი.  არასამთავრობო ორგანიზაცია „მცხეთა-მთიანეთის რეგიონული ჰაბი“ წეროვანის დევნილთა დასახლებაში მდებარეობს. იგი 2002 წელს შეიქმნა ახალგორში (ახალგორის ახალგაზრდული ასოციაციის სახელწოდებით), 2008 წელს რუსული ოკუპაციის შემდგომ, ორგანიზაცია და მისი წევრები იძულებით გადაადგილებულნი გახდნენ. ცვლილებები განიცადა ორგანიზაციის საქმიანობამ და მიზნებმაც – მთავარი მიმართულება გახდა სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებისა და ახალგაზრდების მხარდაჭერა, განსაკუთრებით დევნილთა თემებში, ადმინისტრაციულ სასაზღვრო სოფლებში და რეგიონში მაცხოვრებელი საზოგადოება. #გაიზიარეპასუხისმგებლობა, რადგან #ესქვეყანაშენია

თითოეულ მოქალაქეს უფლება აქვს მონაწილეობა მიიღოს ადგილობრივი საკითხების გადაწყვეტაში. მოქალაქის მხრიდან ამ უფლების გამოყენება მნიშვნელოვანია, რადგან ვინ თუ არა მან, უკეთ იცის საკუთარი დასახლების პრობლემები და თვალყური უნდა ადევნოს, მოქალაქეების გადასახადებით შევსებული, ბიუჯეტის ხარჯვას. თუმცა, ჯერ კიდევ გამოწვევად რჩება მოქალაქეთა აქტიურობა. მათ კი, ვინც მზად არიან გადაწყვეტილების პროცესში და ადგილობრივი საკითხების მოგვარებაში მონაწილეობა მიიღონ, უნდა იცოდნენ რა უფლებები აქვს თვითმმართველობას და რისი გაკეთება შეუძლია. იცით რა საკითხების მოსაგვარებლად შეიძლება დაიხარჯოს თანხა ადგილობრივი ბიუჯეტიდან? ცენტრალური ხელისუფლების და ადგილობრივი თვითმმართველობის უფლებამოსილებები გამიჯნულია ერთმანეთისგან და ისინი თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში აწესრიგებენ სხვადასხვა საკითხებს. ადგილობრივმა თვითმმართველობამ უნდა უზრუნველყოს შემდეგი: ინფრასტრუქტურული და კომუნალური საკითხები ადგილობრივი მნიშვნელობის გზების მოვლა-პატრონობა და რეაბილიტაცია; სოფლების წყალმომარაგება (ქალაქების წყალმომარაგებას უზრუნველყოფს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროს გაერთიანებული წყალმომარაგების კომპანია);  ადგილობრივი მნიშვნელობის სამელიორაციო სისტემის განვითარება;  მოსახლეობის მუნიციპალური ტრანსპორტით მომსახურების ორგანიზება;  გარე განათება - დასახლებული პუნქტების და ადგილობრივი მნიშვნელობის გზების განათება;  საზოგადოებრივი სივრცეების კეთილმოწყობა - სკვერები, პარკები; ბინათმესაკუთრეთა ამხანაგობის ხელშეწყობა;  სასაფლაოების მოწყობა და მოვლა-პატრონობა;  ადგილობრივი მნიშვნელობის ობიექტების ადაპტირება. სკოლამდელი განათლების საკითხები საბავშვო ბაღების მართვა;  საბავშვო ბაღების შენობების რეაბილიტაცია და ახლის მშენებლობა. გარემოს დაცვის საკითხები მუნიციპალური ნარჩენების მართვა; ქუჩებისა და საზოგადოებრივი ობიექტების დაგვა-დასუფთავება; ტერიტორიის გამწვანება;  მიუსაფარ ცხოველებთან დაკავშირებული საკითხების გადაწყვეტა - პოპულაციის მართვა. სპორტთან და კულტურასთან დაკავშირებული საკითხები სპორტული და კულტურული სკოლისგარეშე დაწესებულებების ხელშეწყობა; ადგილობრივი თვითმყოფადობის, შემოქმედებითი საქმიანობისა და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა და განვითარება;  მუნიციპალიტეტში კულტურის სფეროს განვითარების ხელშეწყობა;  ბიბლიოთეკების, კინოთეატრების, მუზეუმების, თეატრების, საგამოფენო დარბაზებისა და კულტურის ობიექტების ფუნქციონირების უზრუნველყოფა და ახალი ობიექტების მშენებლობა; სპორტულ-გამაჯანსაღებელი ობიექტების ფუნქციონირების უზრუნველყოფა და ახალი ობიექტების მშენებლობა;  ადგილობრივი მნიშვნელობის კულტურის ძეგლთა მოვლა-შენახვა, რეკონსტრუქცია და რეაბილიტაცია. სოციალური საკითხები უსახლკაროთა თავშესაფრით უზრუნველყოფა და რეგისტრაცია;  ადგილობრივი მნიშვნელობის ობიექტების, საჯარო თავშეყრის ადგილებისა და მუნიციპალური ტრანსპორტის სათანადოდ ადაპტირება და აღჭურვა;  ბავშვის საჯარო სივრცეში დაცვის, საჯარო ღონისძიებაში მონაწილეობის მიზნით პრევენციული და შესაბამისი რეაგირების ღონისძიებების განხორციელება. გარდა ამისა მუნიციპალიტეტს საკუთარი ინიციატივით შეუძლია ისეთი ღონისძიებების გატარება, რომელიც ხელისუფლების სხვა ორგანოს უფლებამოსილება არ არის და არ იკრძალება კანონით. ასეთია: ტურიზმის განვითარება; სოციალური დახმარება და ჯანმრთელობის დაცვა; ადგილობრივ დონეზე ახალგაზრდული პოლიტიკის განვითარების ხელშეწყობა; ბავშვის დაცვა და მხარდაჭერა;  მასობრივი სპორტის ხელშეწყობა;  საზოგადოებრივი განათლებისა და გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობა;  ქალთა მიმართ ძალადობის ან/და ოჯახში ძალადობის პრევენცია, ძალადობის მსხვერპლთა დაცვა და დახმარება;  ცხოვრების ჯანსაღი წესის დამკვიდრება;  ადამიანის ჯანმრთელობისთვის უსაფრთხო გარემოს შექმნა;  ინოვაციური განვითარების მხარდაჭერა და სხვ. ვრცლად იხილეთ ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) მიერ მომზადებული მოქალაქის გზამკვლევი: „რა უნდა ვიცოდეთ მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტზე?“

"დედაენა ბარი" ის იშვიათი ადგილია, რომელმაც რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ რუსეთის მოქალაქეებს ე.წ. "სავიზო რეჟიმი" დაუწესა. მისი მფლობელი დათა ლაფაური სოციალურ აქტივიზმში ბიზნესის როლის შესახებ გვესაუბრება.

ალბათ გსმენიათ ტენეს შესახებ? სოციალური საწარმოა, რომელიც „usb“ კაბელებს ამზადებს. გარემოზე მავნე ზემოქმედების შემცირების მიზნით კი – წარმოებაში ერთხელ უკვე გამოყენებულ პლასტმასას და ასევე, განახლებად ენერგიას იყენებს. აღსანიშნავია, რომ საწარმოში დანერგილია 4 დღიანი სამუშაო კვირა. ამ სიტყვების მიღმა კი, უამრავი შრომა და ინიციატივაა. ყოველდღიურად უამრავი რაოდენობის ერთჯერადი წყლის ჭიქა, პლასტმასის ბოთლი ხვდება ნაგავსაყრელზე. „ასეთი ნარჩენების მიწაში მოხვედრა წამლავს ნიადაგს“, ამბობენ „ტენეში“ და დასძენენ, რომ აუცილებელია განცალკევებულად შეგროვდეს პლასტმასა და გადამამუშავებელ კომპანიებს მიეწოდოს.  ამისთვის „ტენემ“ შექმნა ჭიქების სპეციალური ურნა, სპეციალური მწვანე ყუთი სხვადასხვა პლასტმასის ნივთისთვის. სოციალური საწარმოს ურნები სხვადასხვა სასტუმროში, სკოლებში, ღონისძიებების ცენტრებშია განთავსებული.  ამას გარდა, გამოყენებულ პლასტმასას – პოლიეთილენის პარკებს, ერთჯერად ჭიქებს, თეფშებს – აგროვებენ უამრავ სხვადასხვა ადგილას, მაგალითად, ლილოს მიმდებარედ „პოლიეთილენის ტყეში“. მათ შეგროვებაში მონაწილეობას იღებენ მოხალისეები, მოსწავლეები, თავად აკითხავენ მომხმარებლებს და ასე შემდეგ.  მოგროვილ პლასტმასას ამუშავებენ საწარმოში და ეკომეგობრულ „usb“ კაბელებს ამზადებენ.  სოციალური საწარმო მუდმივად მუშაობს ახალ ინიციატივებზე – მომდევნო სასწავლო წელს 100 მწვანე ურნის დადგმას გეგმავენ 100 საჯარო სკოლაში. სკოლებს ურნები უსასყიდლოდ გადაეცემათ და ნარჩენების გატანასაც თავად გაუწევენ ორგანიზებას. ამჟამად კიდევ ერთ საინტერესო ინიციატივაზე მუშაობენ – ერთ–ერთ ქართულ ტექნოლოგიურ კომპანიასთან ერთად ამზადებენ აპარატს, რომელიც, უახლოეს მომავალში, ბოთლის სანაცვლოდ „პლასტმასის მონეტებს“ გასცემს, მოქალაქეებს კი „მონეტების“ „usb“ კაბელში გადაცვლის, ან ტელეფონის უფასოდ დამუხტვის შესაძლებლობა ექნებათ.  #გაიზიარეპასუხისმგებლობა, გახდი ეკომეგობრული, რადგან #ესქვეყანაშენია

გაინტერესებთ როგორი იყო საბჭოთა პროპაგანდა? თვალსაჩინოებისთვის 1921 წელს საქართველოს ოკუპაციის შემდგომ, საბჭოთა რუსეთის პროპაგანდისტული „შემოქმედების“ მცირე ნაწილს გაგაცნობთ, რომელიც საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის პუბლიკაციის მიხედვით მომზადდა. 1921 წელს, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაციის შემდგომ, ქართულ საზოგადოებაში საოკუპაციო ხელისუფლებისადმი გაღიზიანების და შეურიგებლობის მუხტი დიდი იყო. ქვეყანას უკვე ჰქონდა 3–წლიანი დამოუკიდებლობის და დემოკრატიული ინსტიტუტების მშენებლობის წარმატებული გამოცდილება. საქართველომ, რომელმაც 117 წლის განმავლობაში რუსეთის იმპერიაში უუფლებობის შემდეგ, 1918 წლის 26 მაისს დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, 1920 წლის 10 იანვარს ფაქტობრივი, ხოლო 1921 წლის 27 იანვარს იურიდიული აღიარება მოიპოვა – მსოფლიოს და ევროპის დიდმა ქვეყნებმა იგი სრულუფლებიან დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ სცნეს. საქართველოს რესპუბლიკა, თავად საბჭოთა რუსეთმაც აღიარა იურიდიულად 1920 წლის 7 მაისს ხელშეკრულებით. ეს ისტორიული გარემოებები, ოკუპანტისთვის ადვილი გასანეიტრალებელი არ იყო. საქართველოს ოკუპაციის პირველ თვეებში, ბოლშევიკური რეჟიმი, ლენინის ინსტრუქციების გათვალისწინებით, ცდილობდა შეეფუთა შეიარაღებული დაპყრობის ფაქტები. ოკუპანტი ოფიციალური რიტორიკით და პროპაგანდით, საქართველოს საზოგადოებას და გარესამყაროს უმტკიცებდა, რომ საქართველოში მხოლოდ „გადატრიალება“ მოხდა და ქვეყანა კვლავ დამოუკიდებელი იყო. ასე ცრუობდა რუსეთი: „ქართველი მუშების და გლეხების აჯანყება და გადატრიალება (ხელისუფლების ცვლილება) იყო, რომელსაც საბჭოთა რუსეთის წითელმა არმიამ მხოლოდ მცირე დახმარება გაუწია, მათივე თხოვნის საფუძველზე“.საქართველო კი - სრულუფლებიანი, დამოუკიდებელი სახელმწიფო იყო, რომელსაც „მენშევიკურის“ ნაცვლად - „საბჭოთა ხელისუფლება“ ჰყავდა. ამ პროპაგანდისტული კამპანიის ფარგლებში, 1921 წელს, საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების სამი წლის თავი – 26 მაისს, საბჭოთა ხელისუფლებამ, თბილისში ოფიციალურად აღნიშნა. აღლუმი და დემონსტრაცია მოაწყო და „საქართველოს დამოუკიდებლობის დაცვის“ პირობაც დადო. საბჭოთა რუსული პროპაგანდისტული თეზისები 26 მაისის შესახებ (ამონარიდი გაზეთიდან, სტილი დაცულია): „26 მაისს გამოცხადდა საქართველოს ხალხის დამოუკიდებლობის იდეია.  26 მაისი შედეგია ოქტომბრის რევოლუციისა.  26 მაისი მენშევიკების პარტიამ გამოიყენა საქართველოს მშრომელთა მასის დამონებისათვის იმპერიალისტურ ანტანტას, მენშევიკების და ბურჟუაზიის ხელისუფლების გასაძლიერებლად.  26 მაისს ჩვენ კომუნისტები ვუქმობთ, როგორც ნამდვილ დამოუკიდებელ დღესასწაულს საქართველოს მშრომელთა მასის განთავისუფლებისას მენშევიკების და ევროპის კაპიტალიზმისგან“. თბილისში ღონისძიებას მოსახლეობის უმეტესობამ ბიოკოტი გამოუცხადა. რეგიონებში კი, საპროტესტო დემონსტრაციები გაიმართა, რომელიც ჩეკისტებმა და წითელი არმიის რაზმებმა იარაღის გამოყენებით დაშალეს, დემონსტრანტები დაჭრეს, რამდენიმე მოკლეს და მასობრივი დაპატიმრებები მოაწყვეს. ამ პროცესებით, პრაქტიკულად დაასრულა საოკუპაციო რეჟიმმა რბილი პოლიტიკის ეტაპი. მაისამდე თუ მხოლოდ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ხელმძღვანელობისა და არმიის დევნით იყო დაკავებული, მაისის შემდგომ, რეჟიმმა მასობრივი დაპატიმრებები დაიწყო. 1922 წელს 26 მაისის აღნიშვნა აიკრძალა. მომდევნო წლებში, მოქალაქეების, პოლიტიკური პარტიების წევრების და სტუდენტების მცდელობები 26 მაისი აღენიშნათ, ტრადიციულად - დემონსტრაციის დარბევით და დაპატიმრებებით სრულდებოდა. საოკუპაციო რეჟიმმა, 26 მაისი და ყველაფერი, რაც მასთან იყო დაკავშირებული ოფიციალური რიტორიკიდან განდევნა. პროპაგანდის მთავარ სამიზნედ „მენშევიკების სამწლიანი ბატონობა“ გამოიყენა და მათ მიმართ მრავალ სალანძღავ ეპითეტს იყენებდა. საოკუპაციო რეჟიმი დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობას ბრალს სდებდა:  საქართველოს რუსეთისგან ჩამოშორებაში;  ქვეყნის დასავლელი კაპიტალისტებისთვის მიყიდვაში;  აჭარის თურქებისთვის გადაცემის განზრახვაში;  საბჭოთა რუსეთთან ომის გაჩაღებაში;  უცხო ქვეყნების ჯარების შემოყვანაში;  საქართველოს ეროვნული განძის გატაცებაში. 1921 წლიდან 1924 წლის ჩათვლით მომხდარი ანტისაბჭოთა აჯანყებები საზღვარგარეთიდან ორგანიზებულ - „მენშევიკურ ავანტიურად“ და „თავად-აზნაურების და ვაჭრების რევანშად“ გამოაცხადა საბჭოთა პროპაგანდამ. ყველა სხვა პარტია, რომელიც ანტისაბჭოთა მოძრაობაში იყო ჩართული- „მენშევიკური ცენტრის“ მიერ მართულად და კრებსით „მენშევიკებად“ გამოაცხადა. თაობათა ცვლის კვალდაკვალ იცვლებოდა საბჭოთა პროპაგანდისტული დღის წესრიგიც და მიდგომებიც, თუმცა უცვლელი იყო ობიექტი – საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობა (1918–1921), და რა თქმა უნდა მიზანი – კოლექტიური მეხსიერებიდან წაეშალათ დამოუკიდებელი საქართველოს 3–წლიანი მმართველობა და ცხოვრება. დეტალური ინფორმაცია იხილეთ საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის პუბლიკაციაში – „საბჭოური პროპაგანდა – როგორც ტრადიცია“. 

ბავშვთა კეთილდღეობის კვლევა, რომელიც გაეროს ბავშვთა ფონდისა და სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ ჩატარდა და სულ ახალახანს გამოქვეყნდა, რამდენიმე მიმართულებას სწავლობს: ბავშვთა მატერიალურ და სოციალურ დანაკლისს, სოციალურ დახმარებას, განათლების ხელმისაწვდომობას, ბავშვთა ფუნქციურ სირთულეებს, კვების საკითხს სასკოლო საათებში, ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობას, აღზრდის მეთოდებს. კვლევაში ჩართული იყო 1,279 რესპონდენტი და შეგროვდა ინფორმაცია მათ შინამეურნეობაში მცხოვრებ 2,438 ბავშვზე. ბავშვთა კეთილდღეობის კვლევის ანალიზმა აჩვენა, რომ ბავშვების სხვადასხვა ჯგუფებს შორის უთანასწორობაა. შეზღუდული შესაძლებლობა, სქესი, საცხოვრებელი ადგილი (ქალაქი, სოფელი) გავლენას ახდენს ზოგიერთი მომსახურების და საჭიროების ხელმისაწვდომობაზე. ყველაზე კრიტიკული და მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რომელიც უთანასწორობას განსაზღვრავს, არის მატერიალური და სოციალური დანაკლისი. ბავშვის მატერიალური და სოციალური დანაკლისი გულისხმობს ოჯახის ფინანსური შესაძლებლობის არქონას, რაც არ აძლევს ოჯახს საშუალებას, უზრუნველყოს ბავშვი მისი ზრდა-განვითარებისათვის მინიმალურად აუცილებელი საჭიროებებით (საკვები, ტანსაცმელი, ასაკის შესაბამისი წიგნები, სათამაშოები, გართობა, მეგობრებთან დროის გატარების შესაძლებლობა, თუ სხვა). 16 საჭიროებიდან სულ მცირე სამის დანაკლისის მქონე ბავშვების წილი განსაზღვრავს მატერიალური და სოციალური დანაკლისის ინდექსს. მატერიალური და სოციალური დანაკლისი  საქართველოში მცხოვრები ბავშვების 37.8% მატერიალურ და სოციალურ დანაკლისს განიცდის. დანაკლისის დონე უფრო მაღალია სოფლად (47.1%), ვიდრე ქალაქში (31.2%).  ბავშვებს, რომლებიც განიცდიან მატერიალურ და სოციალურ დანაკლისს, უფრო ხშირად აღენიშნებათ ფუნქციური შეზღუდვები. მათ ნაკლები შესაძლებლობა აქვთ სპორტისა და ხელოვნების კლასგარეშე აქტივობებში ჩაერთონ. ასეთი ბავშვები უფრო იშვიათად იკვებებიან სკოლის საათებში, მათი ნახევარი კი არასდროს არ ჭამს სკოლაში.  ამ ბავშვების 60.5% არ ცხოვრობს სიღარიბეში (იგულისხმება აბსოლუტური სიღარიბე, რომელსაც ყოველწლიურად განსაზღვრავს საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური). მატერიალური დანაკლისის მქონე ბავშვების ოჯახების ნახევარზე მეტი იღებს ბავშვის მიზნობრივ სოციალურ დახმარებას. სავარაუდოდ, აღნიშნულ დახმარებას ვერ იღებს, მატერიალური დანაკლისის მქონე ბავშვების ნახევარი, როგორც ჩანს, მათი ოჯახები არ აკმაყოფილებენ დახმარების კრიტერიუმებს. განათლების ხელმისაწვდომობა  კვლევის შედეგების მიხედვით, სკოლამდელი განათლების სისტემის მიღმაა ბავშვების 27.8%. მათგან ბავშვების 21.6% საბავშვო ბაღში არ დადის მშობლების სურვილით. 6.2% კი, სხვადასხვა ბარიერის გამო. ყველაზე გავრცელებული ბარიერი – საბავშვო ბაღის არ არსებობაა საცხოვრებელი ადგილის სიახლოვეს, ან საბავშვო ბაღებში ადგილების ნაკლებობის გამო, ბავშვი სარეზერვო სიაშია ჩასმული.  საბავშვო ბაღში მყოფი ბავშვების 93.6%–ის მშობლები კმაყოფილი არიან სკოლამდელი განათლების ხარისხით. ამის მსგავსად, სკოლაში მყოფი ბავშვების 79.7%–ის მშობლები კმაყოფილი არიან სკოლის მიერ მიცემული განათლების ხარისხით. შედარებით შეზღუდულია არაფორმალური განათლების ხელმისაწვდომობა: ბავშვების 23.9% ისურვებდა ხელოვნების, ხოლო 25.3% სპორტის კლასგარეშე აქტივობებში ჩართვას. მიზეზი ფინანსების ნაკლებობა და საცხოვრებელი ადგილის სიახლოვეს ამგვარი წრეების არ არსებობაა. ასევე ფართოდ გავრცელებულია საგანმანათლებლო მასალების (სასკოლო სახელმძღვანელოების გარდა) ნაკლებობა: ფულის არქონის გამო ბავშვების 45.3% არ აქვს მისთვის სასურველი, სულ მცირე, ერთი საგანმანათლებლო მასალა. ყველაზე ხშირად ბავშვებს არ აქვთ: ლეპტოპი/კომპიუტერი, წიგნები, სახატავი მასალები და სამუსიკო ინსტრუმენტები. ჯანმრთელობის დაცვა  საქართველოში ბავშვთა სამედიცინო მომსახურების დაფინანსების მთავარი წყაროა ჯანმრთელობის საყოველთაო დაზღვევა. ამ კვლევის ჩატარებამდე 12 თვის პერიოდში, აღნიშნულმა პროგრამამ სრულად ან ნაწილობრივ დააფინანსა ბავშვების სამედიცინო საჭიროებების 68%. თუმცა, ზოგ შემთხვევაში (50.8%) ოჯახებმა ასევე გადაიხადეს სრული ან ნაწილობრივი თანხა. მთლიანობაში, ბავშვების 12% ვერ შეძლო სულ მცირე ერთი საჭირო სამედიცინო მომსახურების მიღება და 4.9 % ვერ მიიღო საჭირო მედიკამენტი. როგორც სამედიცინო მომსახურების, ასევე მედიკამენტის არმიღების მთავარი მიზეზი იყო ფულის არქონა (82.4% და 98.8%, შესაბამისად). ბავშვის აღზრდის მეთოდები  ამ კუთხით 2008 წელთან შედარებით პროგრესია, რადგან უმეტესად აღზრდისთვის არაძალადობრივ მეთოდებს იყენებენ.  რესპოდენტების თანახმად, 1-17 წლის ბავშვების (62.5 %) აღზრდის მეთოდად არა-ძალადობრივი ფორმები იყო გამოყენებული. ბავშვების 29.4 პროცენტზე გავრცელდა ფსიქოლოგიური აგრესია და 4.8 პროცენტზე - ფიზიკური დასჯა (0.1 პროცენტში ეს იყო სასტიკი ფიზიკური დასჯა). კვლევა: ბავშვთა კეთილდღეობა საქართველოში, 2023