100 წლის წინათ, საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდგომ, პირველი ნაბიჯები სწორედ თვითმმართველობის განვითარების მიმართულებით გადაიდგა.  1918-1920 წლებში აირჩიეს 20 სამაზრო, 26 საქალაქო და 400-ზე მეტი სათემო თვითმმართველობა.  შემუშავებული კანონმდებლობის მიხედვით ადგილობრივ თვითმმართველობას ფართო უფლებები მიენიჭა. თვითმმართველობების კომპეტენციას წარმოადგენდა:  ადგილობრივი გადასახადების შემოღება;  ადგილობრივი ქონების და კაპიტალის მართვა;  სახელმწიფო გადასახადების მოკრების უზრუნველყოფა;  სახალხო განათლების განვითარება;  განსახლება, საცხოვრებელი გარემოს გაუმჯობესება;  საზოგადოებრივი დაზღვევისა და ჯანდაცვის სისტემის განვითარება;  შრომის დაცვა. შრომის ბირჟის ჩამოყალიბება და ა. შ.;  სოციალური უზრუნველყოფის სამსახურები;  ყველა სახის სატრანსპორტო კომუნიკაციების, გზების მართვა და განვითარება;  კომუნიკაციების - ფოსტა-ტელეგრაფის განვითარება;  გარემოს დაცვა;  ბუნებრივი რესურსების (მიწა, წყალი, ტყე) მართვა;  სტიქიურ უბედურებებთან ბრძოლა (საგანგებო, სამაშველო და სახანძრო სამსახურები);  კულტურის განვითარება და კულტურის და ხელოვნების ძეგლთა დაცვა;  სოფლის მეურნეობის და ვაჭრობის განვითარება;  წვრილი კრედიტის და შემნახველ-გამსესხებელი საზოგადოებების მოწყობა;  კოოპერაციის წახალისება;  სამაზრო სტატისტიკის წარმოება;  უსაფრთხოების დაცვა და წესრიგის უზრუნველყოფა.  სირთულეებისა და ხარვეზების მიუხედავად, 1918-1921 წლებში ადგილობრივმა თვითმმართველობებმა არაერთი პროექტი განახორციელეს. მაგალითად სამტრედიიდან სამეგრელოსკენ რკინიგზის ლიანდაგი, რიონის ნაპირსამაგრი სამუშაოები, წყნეთის დედაქალაქთან დასაკავშირებლად ტრანვაის ხაზის პროექტი, ქვეყნის მასშტაბით უამრავი სკოლა,ბიბლიოთეკა, თეატრი, სახალხო უნივერსიტეტი შეიქმნა და ასე შემდეგ. საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაციის შემდგომ, ისევე როგორც ყველა დემოკრატიული ინსტიტუტი, თვითმმართველობაც მოისპო და ამ სისტემის შემქნელებიც დიდი საბჭოთა ტერორის მსხვერპლნი გახდნენ.  #გადაიაზრეისტორია რადგან #ესქვეყანაშენია

დაფიქრებულხართ რატომ სდუმს ძალადობის მსხვერპლი? სანამ გაუაზრებელ ფრაზით ვინმეს ატკენ, სჯობს მოუსმინო.

საბჭოთა კავშირის ხელწერა - გარუსების მცდელობა გვარებსაც შეეხო. მე-20 საუკუნის 30-იან წლებში, პასპორტიზაციის დროს სხვადასხვა ეთნიკური წარმომავლობის მოქალაქეების გვარებს რუსული დაბლოებები („ოვ“, „ევ“ და სხვა) მიენიჭა. მათ შორის საქართველოს მოქალაქეების ნაწილმა დაკარგა ავთენტური გვარი. მაგალითად: მამედლი იქცა მამედოვად, ისმაილი – ისმაილოვად და ა.შ. საქართველოს ტერიტორიებთან ერთად ჩვენი გვარების 20% ოკუპირებულია! არა რუსულ ოკუპაციას! – ამბობენ პლატფორმა „სალამის“ წევრები. სამოქალაქო პლატფორმა „სალამი“ არასამთავრობო ორგანიზაციაა, რომელიც შეიქმნა საქართველოს ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების მიერ. მისი მიზანია უმცირესობების მიმართ ჩამოყალიბებული შეხედულებების შეცვლა, ასევე ეთნიკური უმცირესობების კულტურული იდენტობის, ისტორიის და მემკვიდრეობის შენარჩუნებაა. პლატფორმა წელიწადზე მეტია, რაც ავთენტური გვარების დაბრუნების მიზნით კამპანიას აწარმოებს. მათ გვარის დაბოლოების შეცვლის ოფიციალურ მოთხოვნაზე უარი მიიღეს კანონმდებლობაში შესაბამისი ჩანაწერის არარსებობის გამო. ამიტომ კამპანია გააფართოვეს და საკანონმდებლო ინციატივასთან ერთად ხელმოწერების შეგროვება წამოიწყეს. 27 000–მდე საქართველოს მოქალაქის ხელმოწერა შეაგროვეს და საკანონმდებლო ინიციატივით პარლამენტს მიმართეს. მისი მიზანია ისეთი საკანონმდებლო მექანიზმის შექმნა, რომელიც საშუალებას მისცემს საქართველოს მოქალაქეებს საკუთარი ავთენტური გვარები დაიბრუნონ. #არარუსულოკუპაციას რადგან #ესქვეყანაშენია

„ყველაფერი, რისი განხორციელებაც შეიძლება ადგილობრივ დონეზე, არ უნდა გადაეცეს განსახორციელებლად ხელისუფლებას"  – გაიგე რა არის თვითმართველობა და რა მიზანი აქვს მას. მოუსმინე ისტორიკოს დათო ლოსაბერიძის პოდკასტს.

„თავდაპირველად, როდესაც ვთქვი, რომ ეკოლოგი უნდა გავხდე-თქო, ყველა მეუბნებოდა, რომ შენ ქალი ხარ და შეიძლება არ გამოგივიდეს ეს საქმე... მაგრამ, ჩემი ოჯახის წევრები ყოველთვის მიმეორებდნენ, ნინო შენ შეძლებ! თავს კარგად გაართმევ საქმეს! ძალიან მიხარია, რომ ეს არჩევანი გავაკეთე და დღეს ეკოლოგი ვარ. საერთოდ არ მიმაჩნია სწორ მოსაზრებად, რომ ამ საქმეს ქალი ვერ შეძლებს“, ამბობს სათემო რეინჯერი ნინო მაღრაძე. ნინო ერთ–ერთია იმ ახალგაზრდა სათემო რეინჯერიდან, რომლებიც ორგანიზაცია „ნაკრესმა“ ბორჯომ–ხარაგაულის ეროვნული პარკის მიმდებარე მუნიციპალიტეტებიდან (ბორჯომი, ახალციხე, ადიგენი, ხარაგაული) შეარჩია პროექტის – თემის ჩართულობის გზით ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნების ფარგლებში. არასამთავრობო ორგანიზაცია „ნაკრესი“ 1989 წლიდან ქვეყნის ბიომრავალფეროვნების დაცვის, შენარჩუნებისა და აღდგენის ხელშეწყობის მიმართულებით მუშაობს. ევროპის ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით წამოწყებულ ახალ პროექტში შერჩეული 15 ახალგაზრდიდან 6 ქალია. სხვადასხვა პროფესიის ახალგაზრდები სამოქალაქო პასუხისმგებლობამ, საინტერესო და სასარგებლო საქმის კეთებამ გააერთიანა. მათი საქმიანობა ითვალისწინებს ბორჯომ–ხარაგაულის ეროვნულ პარკში ბიომრავალფეროვნების მონიტორინგს, კერძოდ ისინი მსხვილ ძუძუმწოვრებს აკვირდებიან. მონიტორინგი 2 მეთოდით ხორციელდება: კვალზე დაკვირვებით, რომელიც საშუალებას აძლევს სათემო რეინჯერებს მონაცემები შეაროვონ, აღწერონ და რუკაზე დაიტანონ. რაც შეეხება მეორე მეთოდს – თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით – ფოტოხაფანგების მოწყობა და მათი საშუალებით ფოტომასალის ანალიზია. ფოტოხაფანგების ობიექტივში, ეროვნული პარკის ფაუნის თითქმის ყველა წარმომადგენელი მოხვდა – მურა დათვი, მოთამაშე ბელები, კეთილშობილი ირემი, შველი, გარეული ღორი, მგელი. ფოტოხაფანგი ეს ერთგვარი კვლევაა, რომელიც ნათელ სურათს გვაწვდის თუ რომელი სახეობები ცხოვრებენ აღნიშნულ ტერიტორიაზე, სად მიდიან ისინი, რას აკეთებენ, როგორც სძინავთ და ასე შემდეგ, რაც საბოლოო ჯამში მათ აღრიცხვასა და შენარჩუნებას ისახავს მიზნად. „თითოეულმა ჩვენგანმა უნდა გავიაზროთ ის, რომ ბუნება ადამიანის ცხოვრებაში მნიშვნელოვანია და მისი დაცვა ჩვენთვის უნდა იყოს პრიორიტეტული“, ამბობს სათემო რეინჯერი.

ნუ წამოეგები ყალბ ინფორმაციას. გადაამოწმე, სანამ დაიჯერებ.

თეთრა მღვიმე 30 000 წლიან ისტორიას ინახავს, წყალტუბოში მდებარე გამორჩეულ ადგილს რეაბილიტაციის შემდგომ ძველი სახე დაუბრუნდა და ახალი სიცოცხლეც შეიძინა. იგი უნიკალურია რამდენიმე ნიშნით – შესაძლებელია სპელეო–გამაჯანსაღებელი თერაპიის მიღება. ასევე შეხვედრების გამართვა, თუმცა მთავარი ინოვაცია მღვიმის მიკროკლიმატის პირობებში ღვინის დაძველება და დეგუსტაციის შესაძლებლობაა. მსოფლიოში ასეთ მომსახურებას ძალიან ცოტა მღვიმე სთავაზობს ვიზიტორებს. თეთრა მღვიმის პროექტი ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითია საქართველოში ინოვაციური ტურისტული სერვისების დანერგვისა და, ასევე, კერძო, საჯარო და სამოქალაქო სექტორებს შორის თანამშრომლობის. 2020 წელს, წყალტუბოს განვითარების ჯგუფის (LAG წყალტუბო) მიერ, ევროკავშირისა და ჩეხეთის განვითარების სააგენტოს ფინანსური მხარდაჭერით, გამოცხადებულ საგრანტო კონკურსში თეთრა მღვიმის რეაბლიტაციის პროექტმა გაიმარჯვა. ასე დაიწყო უძველესი მღვიმის ახალი სიცოცხლე. LAG წყალტუბო სულ მალე, 2021 წლის შემოდგომაზე, გამოცხადებს საგრანტო კონკურსის კიდევ ერთ რაუნდს, რომელიც საშუალებას მისცემს მოქალაქეებს წარადგინონ საპროექტო იდეები, რომლებიც ხელს შეუწყობს ადგილობრივ განვითარებას. LAG წყალტუბო ღია სამოქალაქო პლატფორმაა, რომელიც დამოუკიდებელი, მიუკერძოებელი და დემოკრატიული არასამთავრობო, აპოლიტიკური გაერთიანებაა, სადაც მოხალისეობრივად გაწევრიანება შეუძლია წყალტუბოს მუნიციპალიტეტში მცხოვრებ ნებისმიერ მსურველს. ორგანიზაცია მუშაობს ადგილობრივი განვითარების სხვადასხვა ასპექტზე, მათ შორის, სოფლის მეურნეობის, ტურიზმის, სათემო და სოციალური სერვისების, ახალგაზრდობისა და კულტურულ-სპორტული, გარემოსდაცვის მიმართულებით. წყალტუბოს განვითარების ჯგუფის მიერ უკვე შემუშავებულია წყალტუბოს ადგილობრივი განვითარების სტრატეგია. ასევე დაიწყეს ქალაქის გენერალური გეგმის კონცეფციაზე მუშაობა, რომელიც, როგორც ორგანიზაციაში აცხადებენ, უნდა ეფუძნებოდეს ადგილობრივი მცხოვრებელების ინტერესებსა და საჭიროებებს. „რაც წყალტუბოელებისათვის არის საინტერესო და მნიშვნელოვანი, ის აუცილებლად იქნება ჩვენი ქალაქის სტუმრებისთვისაც მიმზიდველი."

მცოცავი ოკუპაციის შესახებ ჯერ კიდევ მრავალი სტერეოტიპი არსებობს მოუსმინე ვაჟა გაფრინდაშვილს და გაიგე სიმართლე მავთულხლართებს მიღმა

მაწანწრა თელავის ისტორიული უბანია. ეს ქუჩა სავაჭრო-საქარავნო გზის ნაწილი იყო და მრავალი ტიპის ხელოსნის მუშაობის ადგილს წარმოადგენდა. ნახევარსარდაფებში განთავსებული დუქნებს კლიენტი არ აკლდათ, რადგან თელვაში, სწორედ ამ გზით უამრავი ადამიანი შემოდიოდა ყოველდღიურად. ქალაქის ამ ნაწილში ფუნქციონირებდა დაბახნები, სადაც ოსტატებს ტყავი გამოყავდათ; აქვე იყო კერამიკის, დურგლებისა და ქვის მთლელების სახელოსნოები; არაერთ ეზოში იწვებოდა კირი და მუშაობდა მჭედელი ან ნალბანდი. უბანშივე მზადდებოდა ტიკები, სათევზაო ბადეები, ფარდაგები და სხვა. დღეს ამ ქუჩას დაკარგული აქვს ძველი ფუნქცია. თითქოს ამ მდიდარი ადგილიდან მხოლოდ სატრანსპორტო დანიშნულებაღა დარჩა. "სათემო განვითარების ცენტრმა", რომელიც წარსულის და თანამედროვეობის კვლევით არსებული პრობლემების მოგვარებას ცდილობს, საქმიანობის სივრცედ მაწანწრა შეარჩია და იმ პრობლემების კვლევა დაიწყო, რომლებიც ადგილობრივებს ეხებათ. ამჟამად, სამეზობლოსთან ერთად ყალიბდება რეკომენდაციები ადგილობრივი ხელისუფლებისთვის, რომელთა ეტაპობრივი გათვალისწინება გამოასწორებს უბნის დღევანდელობას და აღადგენს ერთ დროს აქტიურ ქუჩას. ახლო მომავალში "სათემო განვითარების ცენტრი" გამოსცემს წიგნს სათაურით „ჩემი ქუჩა, ჩვენი ქალაქი - მაწანწრის უბნის ამბები“, რომელშიც უბნის ისტორიული და სოციოლოგიური კვლევა, ასევე უბნის დღევანდელი პრობლემების ანალიზია. "ჩვენ, პროექტის პარტნიორი მედია-ორგანიზაციის „კახეთის ხმისა“ და მედია ცენტრი კახეთის დახმარებით, 20-ზე მეტი ინტერვიუ ჩავწერეთ, სადაც მაწანწრელები, ხელოსნები, მზარეულები, პედაგოგები, ბიბლიოთეკის თანამშრომლები და სხვები თავიანთი სახლის, ოჯახის, ბავშვობის, პაპა-ბებიის, წინაპრების ისტორიას გვიყვებიან, მათგან გაგონილ ამბებს გვიზიარებენ. ამ ისტორიების დახმარებით უბნის ახლო წარსულის (მე-20 საუკუნე) რეკოსნტრუქციაც შევძელით და სხვა ბევრი, მნიშვნელოვანი დეტალის ერთ ამბად თავმოყრაც. გარდა ამისა, წიგნში შევა, რესპოდენტების საოჯახო არქივებში დაცული, უნიკალური ფოტო-დოკუმენტური მასალა, რაც წიგნს მეტ სიცოცხლესა და მხატრვულობას შესძენს." - გვეუბნება ანა მარგველაშვილი. ,,სათემო განვითარების ცენტრი” დაფუძნდა 2010 წლის დეკემბრის ბოლოს ,,კულტურულ ურთიერთობათა ცენტრი - კავაკსიური სახლის’’ მიერ. მათ ეკუთვნით ისეთი პროექტები როგორიცაა: "სათემო ინიციატივების განვითარება კახეთის რეგიონში", ,,გადავარჩინოთ ჩვენი სოფელი”, ,,საზოგადოება და თვითმმართველობა ქიზიყში”, ,,სოფელ ნუკრიანის ქალთა ხელგარჯილობის სახელოსნო”.

„ეს სამყარო ჩვენია, სახელმწიფოც ჩვენ ვართ და უნდა შევცვალოთ გარემო უკეთესობისაკენ!“ – ამბობს მარია, რომელმაც ქობულეთის სოფელ ბუკნარში ცვლილებები წამოიწყო. ბავშვობაში ბუკნარი სუფთა, გამწვანებულ, ბედნიერ, მეგობრულ და აქტიურ სოფლად ახსოვს. მის მეხსიერებაში აღბეჭდილია ბავშვების მხიარული ყიჟინა, თამაშები, სხვადასხვა შეკრებები და ერთმანეთის დახმარების მაგალითები. „პატარა სოფელს უამრავი ტრადიცია ჰქონდა, ერთმანეთის მიმართ ყველა მეგობრულად იყო განწყობილი. უცხოეთიდან დაბრუნებულს დამხვდა სრულიად უცხო სოფელი, ახალი თაობა, რომელიც არ იცნობდა ერთმანეთს.“ პანდემიამ როცა სახლებში გამოგვკეტა, მარიამ საკუთარი ეზოს მოვლა–გამწვანება წამოიწყო. სწორედ მაშინ აღმოაჩინა, რომ სოფელში, წლების განმავლობაში, დიდი რაოდენობით ნაგავი იყო დაგროვილი. რაც გარემოს აბინძურებდა და ბუკნარის ულამაზეს ბუნებას ხიბლს სრულიად უკარგავდა. მცდელობა არ დაუკლია და საკუთარი თუ დასუფთავების სამსახურის რესურსით ნაგვის გატანა დაიწყო, თუმცა ეს საკმარისი არ აღმოჩნდა. პრობლემის მოსაგვარებლად მარიამ სოციალურ ქსელში ჯგუფი შექმნა და თანასოფლელები შემოიკრიბა და ასე დაიწყო ერთობლივი აქტივიზმი. თავიდან მცირე თანამოაზრეებით შეუდგნენ საქმეს, მაგალითის შემდეგ მათ, ბევრი თანასოფლელი შეუერთდა. ერთობლივად კი უამრავი რამ შეძლეს – გაამწვანეს სოფელი: დარგეს 80 პალმა და სხვადასხვა ჯიშის ხეხილი, მცენარეები, დადგეს საქანელები, სოფელში ყველასთვის ცნობილ დალაქს შეუკეთს სალონი. მათ ბევრი გეგმა აქვთ – ერთ–ერთია ბუკნარის ევროპულ, გავინთარებულ, ეკოლოგიურად სუფთა ტურისტულ ადგილად გარდაქმნა. მათ სჯერათ რომ ერთობლივი ძალისხმევით ამასაც შეძლებენ... ეს არის ერთი ადამიანის აქტივობის ისტორია, რომელმაც თანამოაზრეებთან ერთად შეცვალა სოფლის ცხოვრება. გახდი აქტიური, შეცვალე გარემო, რადგან #ესქვეყანაშენია

ნებისმიერი საქმის ნამდვილი პროფესიონალი შეუცვლელია. მოუსმინე ანდრო დგებუაძის რჩევებს, თუ რაზე უნდა გაამახვილო ყურადღება პროფესიის არჩევისას.

შშმ პირთათვის დღემდე მთავარ პრობლემად არაადაპტირებული გარემო რჩება. მათი დასაქმების მაჩვენებელი უარესდება სტატუსის სიმძიმის მიხედვით. თითოეული პირისთვის დაბრკოლება უმეტესად საკუთარი სახლის კარიდან იწყება და თითქოს ისინი განწირულნი არიან შინაპატიმრობისთვის, რადგან პრაქტიკულად, შეუძლებელია მათი დამოუკიდებლად გადაადგილება. ადამიანები ყურადღების მიღმა რჩებიან და ხშირად საზოგადოების თუ სახელმწიფოს მხრიდან დისკრიმინაციას განიცდიან.  მაშინ, როდესაც აჭარის რეგიონში არ არსებობდა ორგანიზაცია, რომელიც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების უფლებებს დაიცავდა და მათთვის იბრძოლებდა, თომა კაკაბაძემ და მისმა თანამოაზრეებმა გადაწყვიტეს ჩამოეყალიბებინათ შშმ პირთა უფლებების დაცვის მიმართულებით ორგანიზაცია ცვლილებები თანაბარი უფლებებისათვის, სადაც გადაწყვეტილების მიმღები პირები სწორედ ისინი იქნებოდნენ უმრავლესობით. დაფუძნების დღიდან, გუნდი მუშაობს პრობლემების იდენტიფიცირებასა და მათი გადაჭრის, რაც შეიძლება სწრაფი და მოქნილი გზების შექმნისთვის. ისინი აქტიურად თანამშრომლობენ სახელმწიფო უწყებებთან (საერთაშორისო დონორებთან, არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლებთან), სხვადასხვა საჭირო სერვისის ინიცირების ავტორები არიან, რათა შშმ პირთათვის გარემო მათზე მორგებული და უკეთესი გახდეს. არანაკლებ მნიშვნელოვანი საკითხია საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება, რადგან ხშირად ადამიანებს არასწორი შეხედულებები აქვთ შეზღუდული შესაძლებლობის პირთა შესახებ. სწორედ ამიტომ, ორგანიზაცია ახორციელებს აქტივობებს სკოლის მოსწავლეებისთვის, სტუდენტებისთვის და სხვადასხვა ადამიანებისთვის, რათა გარემო ამ მიმართულებით გაჯანსაღდეს და საზოგადოება ინფორმირებული იყოს. ორგანიზაციამ 2016 წელს ბათუმში სოციალური კაფე „თავისუფალი სივრცე“ გახსნა, რომელიც შშმპ პირთათვის ერთადერთი სრულად მისაწვდომი ადგილია რეგიონში, სადაც ნებისმიერი აქტივობის განხორციელებაა შესაძლებელი. უმნიშვნელოვანესი მიღწევაა, 5 წლიანი აქტიური ადვოკატირების შედეგად ბათუმის სანაპირო ადაპტირდა და 2019 წელს ხელმისაწვდომი გახდა ეტლით მოსარგებლეთათვის. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ყველა პირს აქვს საკუთარი ფიზიკური და მენტალური ხელშეუხებლობის პატივისცემის თანაბარი უფლება. იმისთვის, რომ მათ დამოუკიდებლად არსებობა და სრულყოფილი ცხოვრების საშუალება ჰქონდეთ, სახელმწიფომ უნდა შექმნას თანასწორი გარემო.