100 წლის წინათ, მსოფლიოში პირველი მუსლიმი დეპუტატი ქალი საქართველოში აირჩიეს. 1918 წლის ქართული პრესა სიამაყით წერდა, რომ თბილისი მაზრის ერობის ხმოსანთა შორის ყარაჯალას ოლქიდან წარმოდგენილი იქნება მუსლიმი ქალი ფარი–ხანუმ სოფიევა. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის გამოცხადების შემდგომ, ქვეყნის ტერიტორიის ძირითად მაზრებში საერობო არჩევნები ჩატარდა. მათ შორის თბილსის მაზრაში, ყარაჯალას ოლქში სოფიევამ გაიმარჯვა და ამ მაზრიდან მეხუთე ხმოსანი გახდა.  სხვადასხვა წყაროს მიხედვით, ფარი–ხანუმ სოფიევა პოლიტიკურ მოღვაწეობასთან ერთად, საქველმოქმედო საქმიანობასაც ეწეოდა და ბევრი სამეურნეო წამოწყებაც ჰქონია

საქართველო ერთ–ერთი პირველი ქვეყანა იყო ევროპაში, რომელმაც მე–20 საუკუნის დასაწყისში ქალებს, კონსტიტუციური ჩანაწერით (1918–1921 წწ) პასიური და აქტიური საარჩევნო უფლება მიანიჭა. 1919 წლის დამფუძნებელი კრების არჩევნებზე პოლიტიკურ პარტიათა მიერ წარმოდგენილ საარჩევნო სიებში კანდიდატად დაახლოებით ოცამდე ქალი დარეგისტრირდა, ხოლო, პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის საკანონმდებლო ორგანოს – დამფუძნებელ კრების – წევრი 5 დეპუტატი ქალი გახდა: ელისაბედ ნაკაშიძე-ბოლქვაძე, ანა სოლოღაშვილი, ელეონორა ტერფარსეგოვა, ქრისტინე შარაშიძე, მინადორა ორჯონიკიძე-ტოროშელიძე. ფოტო:on.ge

საერთო სამოქალაქო მოძრაობა - მრავალეროვანი საქართველო ერთ–ერთი პირველი არასამთავრობო ორგანიზაციაა, რომელიც ეთნიკური უმცირესობების 19 სათვისტომოსა და 56 არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენლებს აერთიანებს.  ორგანიზაცია აქტიურად მუშაობს განათლების, არჩევნების, ადვოკატირების მიმართულებით.  ნახეთ ვიდეო და გაიგეთ მეტი ორგანიზაციის საქმიანობის შესახებ...

„ჯერ კიდევ მანამ, სანამ სიტყვა ფემინიზმს გავიგებდი და კიდევ უფრო ადრე, სანამ თანასწორობის იდეაზე დავფიქრდებოდი, ყველაზე მგრძნობიარე რამ, რაც მახსოვს და რაც ყოველთვის გულს ყველაზე მეტად მტკენდა, უსამართლობა იყო. თანდათან ბევრი კრიტიკული კითხვა გამიჩდა, რომელზეც პასუხის ხმამაღლა გაცემას ცოდნის გარდა, სიმართლისთვის თვალის გასწორება და გამბედაობა სჭირდებოდა. გავიდა დრო და დღესაც, ჩემთვის ყველაზე მთავარი რამ, რისთვისაც რადიკალურ და უკომპრომისო ბრძოლას ნამდვილად აზრი აქვს, ისევ სამართლიანობაა, ბრძოლა სისტემური ჩაგვრის, დისკრიმინაციის, კონტროლის და დამორჩილების წინააღმდეგ. ფემინიზმი ჩემთვის უპირველესად ქალების ბრძოლაა სამართლიანობისთვის“, - ეს ნანა ფანცულაიაა, ორგანიზაციის „ქალთა ფონდი საქართველოში“ აღმასრულებელი დირექტორი.  მესამე სექტორში 90-იან წლებში მოხვდა, როცა როცა ქუჩაში მცხოვრები და მომუშვე ბავშვების პრობლემებით დაინტერესდა. როგორც თავად ამბობს, მაშინ მიხვდა, რამდენად მნიშვნელოვანია საზოგადოების მაღალი სამოქალაქო შეგნება, რომ ბევრი ხილული თუ უხილავი უთანასწორობის შესახებ ხმა აიმაღლო და გააგონო მათ, ვის ხელშიც არის ძალაუფლება. მოგვიანებით, მეგობრებთან ერთად დააფუძნა საზოგადოებრივი ორგანიზაცია, რომელიც ადგილობრივი ფილანთროპიის განვითარებაზე იყო ფოკუსირებული, 2005 წელს კი - „ქალთა ფონდი საქართველოში“, რომლის შექმნის მთავარი მიზეზი გენდერებს შორის ფინანსური რესურსის არასამართლიანი განაწილება იყო. ამიტომაც, ფონდი ცდილობს, ეს რესურსი უშუალოდ ქალებისა და გოგონების ხელში იყოს, მათ ინიციატივებს მოხმარდეს.  „ქალთა უფლებების დარღვევა საქართველოში ძალიან ბევრ და კომპლექსურ პრობლემასთანაა დაკავშირებული“, - ყვება ნანა ფანცულაია, - „იქნება ეს არასაკმარისი სამართლებრივი რეგულაციები, კულტურული ნორმები და მჩაგვრელი პრაქტიკები, სტერეოტიპული აზროვნება, თუ საზოგადოების ცნობიერების ჯერ კიდევ დაბალი დონე. ეს ყველაფერი, ერთობლიობაში, ხელს უშლის გენდერული, სოციალური, ეკონომიკური, თუ გარემოსდაცვითი სამართლიანობის განხორციელებას. საქართველოში კვლავ დიდი პრობლემა გვაქვს ქალთა სექსუალობის კონტროლის, სექსუალური და რეპროდუქციული უფლებების, ძალადობის სხვადასხვა ფორმის, მათ შორის მისი უკიდურესი ფორმის, ფემიციდის თვალსაზრისით, ასევე რთული სიტუაციაა შრომის ბაზარზე ქალების შრომითი უფლებების განხორციელებაში, გადაწყვეტილების მიღებაში ქალების სრულფასოვან მონაწილეობაში, ქალი უფლებადამცველების უსაფრთხოებისა და დაცულობის მხრივაც“.  დღეისთვის, ფონდს გაცემული აქვს 800-მდე გრანტი, სხვადასხვა თემატური საგრანტო პროგრამით მხარს უჭერს ქალთა, როგორც ფორმალურ, ისე არაფორმალურ ჯგუფებს, მოძრაობათაშორის თანამშრომლობას, ფემინისტ, ქვიარ და მწვანე აქტივისტებს. ამ გრანტების მიმღებებს ბევრი წარმატება აქვთ ქალთა საკითხების ადვოკატირებაში (ეროვნულ და ადგილობრივ დონეზე), საზოგადოების დამოკიდებულების შეცვლაში ფემინიზმისა და ქალთა უფლებების თვალსაზრისით, გაერომოსდაცვითი და გენდერული სამართლიანობის კონცეფციის განვითარებაში, ლბთ ქალების პრობლემებზე საზოგადოებრივი აზრის შეცვლის მიმართულებით და ა.შ.  2013 წელს, ქალთა უფლებებისა და ფემინისტი აქტივისტების ბრძოლის დასაფასებლად და მათ დასაცავად, ფონდმა დააარსა კატო მიქელაძის სახელობის პრემია, რომლითაც, უკვე რვა წელია, ქალი უფლებადამცველების საერთაშორის დღეს, 29 ნოემბერს, ფემინისტ აქტივისტებს. ახლა „ქალთა ფონდი საქართველოში“ სოფელ ალავერდში ფემინისტურ რეზიდენციას აშენებს. ორგანიზაციისთვის ამ სივრცის არსებობა პოლიტიკური აქტია. „ეს იქნება თავისუფალი, უსაფრთხო, მწვანე, ეკომეგობრული სივრცე, რომელიც მოემსახურება ქალთა უფლებების, ქვიარ და მწვანე აქტივისტებს, ადგილი, სადაც ისინი შეძლებენ გაიღრმაონ ცოდნა, ითანამშრომლონ, იზრუნონ ერთმანეთზე, გაძლიერდნენ და განვითარდნენ“, - ამბობს ნანა ფანცულაია. ავტორი: მაკა ჯაიანი

თვითმმართველობის საკითხები, ადგილობრივ საქმეებში მოქალაქეთა მონაწილეობის ზრდა, სამოქალაქო საზოგადოების გაძლიერების ხელშეწყობა, ახალგაზრდებთან მუშაობა. – ეს მცირე ჩამონათვალია იმ მიმართულებებისა, რომელზეც ადგილობრივი დემოკრატიის სააგენტო საქართველო მუშაობს.  ორგანიზაციის მუშაობის მთავარი მიზანი – რეგიონების საჭიროებებზე მორგებული საქმე და შედეგებია. ნახეთ ვიდეო და გაიგეთ უფრო მეტი ორგანიზაციის შესახებ.

საქართველოში COVID-19-ით გამოწვეული სიტუაციის სწრაფი გენდერული კვლევის მეორე ანგარიში სულ ახლახანს – 9 მარტს გამოქვეყნდა (კვლევა ჩატარდა 2020 წლის შემოდგომაზე) .  გაეროს სამი სააგენტოს – გაეროს განვითარების პროგრამის, მოსახლეობის ფონდისა და ქალთა ორგანიზაციის – ინიციატივით ჩატარებული კვლევით ირკვევვა, რომ გენდერული უთანასწორობა პანდემიამ კიდევ უფრო გააღრმავა. „მიუხედავად იმისა, რომ კაცებიც და ქალებიც საოჯახო საქმიანობასა და ბავშვების მოვლას ჩვეულებრივზე მეტ დროს უთმობდნენ, ძირითადი ტვირთი მაინც ქალებზე მოდიოდა. გამოკითხული ქალების 2/3 სრულად იყო პასუხისმგებელი საოჯახო საქმიანობებზე. ამგვარმა არათანაბარმა განაწილებამ განაპირობა, რომ ბავშვებიანი ქალების უმრავლესობისთვის დატვირთვა კრიტიკულად გაიზარდა, განსაკუთრებით კი სასწავლო პროცესის ონლაინრეჟიმში გადასვლის შემდეგ“, ნათქვამია კვლევაში.  გამოკითხული ქალების 23%, ხოლო კაცების 17%–ი ამბობს რომ უგრძვნია ან სმენია პანდემიის დროს ოჯახში ძალადობის მაჩვენებლების გაზრდის შესახებ.  კვლევა, 2021  კვლევა, 2020 წყარო: გაეროს ქალთა ფონდი

ჯერ კიდევ 100 წლის წინ, საქართველოში არსებობებდნენ ქალები, რომლებიც იმდროინდელი მძიმე ისტორიული კონტექსტის პირობებშიც კი იბრძოდნენ ქალთა უფლებებისა და თანასწორობისთვის.  ამის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მაგალითია კატო მიქელაძე - ფემინისტი ქალი, პუბლიცისტი და პოეტი, რომელიც ევროპაში სწავლის შემდეგ, საქართველოში დაბრუნდა და აქტიურად დაიწყო ბრძოლა ქალთა უფლებებისთვის.მისი თაოსნობით, 1917-1918 წლებში რეგიონალური ქსელი „ქალთა ლიგა" ჩამოყალიბდა.  კატო მიქელაძე: „არსებულ უსამართლობასთან საბრძოლველად საჭიროა ქალებისათვის არა მამაკაცების კუდში დევნა, არამედ თავიანთი ინდივიდუალურობის განვითარება, რომ პოულობდნენ სულიერ კმაყოფილებას თავიანთი პიროვნული სიმაღლით, რათა ორთავე სქესის აზროვნებისა და აქტიურობის განვითარებით შესაძლო იყოს იმ სიცარიელეს აღმოვსება, რომელიც ერთი სქესის გონებრივმა და სულიერმა მოქმედობამ წარმოშვა. და როდესაც ჩვენ უფლებებისათვის მებრძოლი ქალები მოვითხოვთ ეროვნულსა და მოქალაქეობრივ ყოველ უფლებას და ვებრძვით ქალთა ადამიანური უფლების მტრებს, ჩვენ ვებრძვით არა ადამიანს მამაკაცის სახით, არამედ იმ ტრადიციულ უსამართლობას, რომელიც მამაკაცთა უმრავლესობას შეუთვისებია და რომელსაც მიყავს ერის ნახევარი ნაწილი გონებრივ და სულიერ გამოფიტულობამდე. ჩვენ არ გვსურს ამ დუხჭირ მდგომარეობაში კვლავ დარჩენა და რაც არ უნდა მოხდეს, თავი უნდა განვითავისუფლოთ მისგან“

მე–19 საუკუნის ბოლოსა და მე–20 საუკუნის დასაწყისში ქალთა მრავლი საინტერესო და იმ დროისთვის პროგრესული საზოგადოებრივი ორგანიზაცია და წრე არსებობდა და არამხოლოდ დედაქალაქში. ქალთა საზოგადოებრივი საქმიანობის კვლევაზე დაყრდნობით (ავტ. ლელა ხომერიკი, მანანა ჯავახიშვილი) რამდენიმე მათგანს გაგაცნობთ.  ხონის ქალთა წრე – მისი მიზანი იყო ქალთა შორის განმათავისუფლებელი იდეების პროპაგანდა, ქალის როლის ამაღლება და საზოგადოებრივ ასპარეზზე მათი გამოყვანა. წრე 100–მდე ქალს აერთიანებდა. ისინი ყოველი შაბათის საღამოს იკრიბებოდნენ, შეხვედრები სამი ნაწილისგან შედგებოდა – პირველი ნაწილი ეძღვნებოდა ქალთა საერთაშორისო მოძრაობას, პოლიტიკურ–სოციალურ მდგომარეობას, ხელოვნებას, ლიტერატურას და მას ლექცია საუბრის სახე ჰქონდა. შეხვედრის ამ ნაწილს ადგილობრივი და მოწვეული სტუმრები უძღვებოდნენ. მეორე ნაწილი ხელსაქმეს ეთმობოდა – ჭრა–კერვა, ქარგვა. ხელსაქმეს გამოცდილი ოსტატები ასწავლიდნენ. მესამე ნაწილი უფრო მხიარული იყო, ჩაისთან ერთად მსჯელობდნენ საჭირბოროტო საკითხებზე და მომავალ გეგმებს აწყობდნენ. ზაფხულში ხონის ბაღში ღონისძიებებს აწყობდნენ და წრის ყველანაირი საქმიანობიდან შემოსული თანხა ღარიბ სტუდენტებს ან მოსწავლეებს ხმარდებოდა.  წმინდა მარიამ მაგდალინელის თავშესაფრის თბილისის საქველმოქმედო საზოგადოება 1903 წელს დაფუძნდა. საზოგადოების მიზანი იყო პატიოსანი შრომის მსურველი მსუბუქი ყოფაქცევის ქალთა დახმარება. ორგანიზაციის მიერ მოწყობილ თავშესაფარში 25 წლამდე ახალგაზრდა ქალებს იღებდნენ – 3 წლის განმავლობაში ასწავლიდნენ წერა–კითხვას, კერვასა და სხვა ხელსაქმეს, საღვთო სჯულს. თავშესაფარში ყოფნის პერიოდში ხელსაქმიდან მიღებული შემოსავლის ნაწილი ხმარდებოდა თავშესაფარში პირობების გაუმჯობესებას, ნაწილი კი ინახებოდა და ახალგაზრდა ქალებს თავშესაფრის დატოვებისას გადასცემდნენ. საზოგადოება მათ სამსახურის მოძიებაშიც ეხმარებოდა.

ფატიმა მარგოშვილს ბიბლიოთეკის და ლიტერატურული კლუბის დაარსების იდეა ევროპის ფონდის მიერ ორგანიზებული თემთაშორისი ტრენინგის მიმდინარეობისას გაუჩნდა. სწავლება აქტივიზმს, საზოგადოების და თემის განვითარებაში ახალგაზრდების როლს და მონაწილეობას ეხებოდა. მიღებული ცოდნის და გამოცდილების შემდეგ ის თემში არსებულ მწვავე პრობლემებზე დაფიქრდა და გადაწყვიტა, რომ სამკითხველო დაეარსებინა. „პანკისის ხეობაში არ არსებობდა თანამედროვე ლიტერატურით აღჭურვილი საჯარო ბიბლიოთეკა, არც წიგნების მაღაზია, ახალგაზრდების მხატვრული თუ სამეცნიერო ლიტერატურით დაინტერესება კი დიდი იყო“. ფატიმამ მოხალისეობრივად, საკუთარ თავზე აიღო პასუხისმგებლობა, დაწერა პროექტი, გაიარა კონსულტაციები ევროპის ფონდის წარმომადგენლებთან, გამოჰკითხა ახალგაზრდები -თუ რა ტიპის ლიტერატურა დააიტერესებდათ და ფონდის მხარდაჭერით, 200-მდე წიგნი შეიძინა. პროექტის განხორციელება პანდემიის პერიოდს დაემთხვა, თუმცა ეს შემაფერხებელ მიზეზად არ ქცეულა. „სამკითხველო ფუნქციონირებს პანკისის ხეობის სოფელ დუისში. ხეობაში ეს ერთადერთი ადგილია, სადაც ახალგაზრდებს შეუძლიათ იპოვონ მათთვის საინტერესო ლიტერატურა და ისინიც ძალიან ხშირად გვსტუმრობენ. პანდემიის გამო, ბიბლიოთეკაში შეკრება შეზღუდულია, თუმცა წესების დაცვით, მაინც ვახერხებთ ხოლმე შეკრებას და წიგნების გარკვეული დროით გაცემას“. კლუბში მოწვეულ სპიკერებთან ერთად წიგნიერებაზე, ლიტერატურაზე დისკუსიებიც იმართება. მონაწილეები აზრებს ცვლიან და ერთმანეთს წაკითხულის შესახებ ემოციებს უზიარებენ. ადგილობრივმა ახალგაზრდებმა ბიბლიოთეკის წიგნებით გასამდიდრებლად კამპანია „დადე შენი წიგნი“ წამოიწყეს. შედეგად, სამკითხველო ნაჩუქარი წიგნებითაც შეივსო. კამპანიაში საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკაც მონაწილეობდა და პანკისის სამკითხველოს 150-მდე წიგნი გადასცა. ფატიმა თვლის, რომ თემის განვითარებისთვის მოხალისეობა და ახალგაზრდების ატიურობა ძალიან მნიშვნელოვანია - „რაც უფრო მეტად მიიღებენ ახალგაზრდები მოხალისეობრივ საქმიანობაში მონაწილეობას, მით უფრო მალე შეიცვლება ჩვენი გარემო უკეთესობისკენ. დიდი ამბები ხომ მცირედით იწყება“... ავტორი: თეკლე ქაროსანიძე 

სალომე გარდავამ დაბრკოლებების გადალახვით ახალი შესაძლებლობები შექმნა. ყველაფერი კი მისი უმცროსი შვილის დიაგნოზით დაიწყო. ილიას მეოთხე ხარისხის ნეიროსენსორული სმენადაქვეითება დაუდგინდა. სალომესთვის, როგორც დედისთვის, ეს სერიოზული გამოწვევა იყო - რეგიონში სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვებისთვის (კერძოდ, სმენის სირთულის მქონე/სმენადაქვეითებული) აუცილებელი სერვისები არ არსებობდა, არც ცნობიერების დონე იყო მაღალი. თითქოს დედები შეგუებულნი იყვნენ თავიანთ მდგომარეობას და ცვლილებების იმედი არ ჰქონდათ.  „2018 წელს ჩემს შვილს, ილიას, კოხლიარული იმპლანტაცია ჩაუტარდა, რომლის შემდეგაც ბავშვის განვითარებისთვის ძალიან დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ოპერაციის შემდგომი რეაბილიტაციის კურსს. აღმოვაჩინე, რომ რეგიონში მსგავსი სერვისი არ არსებობდა და მოგვიწია, თბილისის ორგანიზაციაში გაგვევლო კურსი. მშობლებისთვის ეს დიდი პრობლემა იყო. ბავშვები რჩებოდნენ მომსახურების გარეშე და ამიტომ გადავწყვიტეთ, რეგიონში ორგანიზაციის დაარსებით დადებითი ცვლილებები გამოგვეწვია“.  ასოციაცია „ილი“ 2019 წელს, სამეგრელოში დაარსდა. მისი მიზანია სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვთა უფლებების დაცვა, პიროვნული განვითარების და საზოგადოებაში ინტეგრაციის ხელშეწყობა. ორგანიზაციას 40-მდე ბენეფიციარი ჰყავს. „ილი“ აქტიურად თანამშრომლობს ადგილობრივ თვითმმართველობასთან და ამის წარმატებული მაგალითია სმენადაქვეითებული ბავშვების საჭიროებების კვლევის დოკუმენტის საფუძველზე, თვითმმართველობის მიერ კოხლიარული იმპლანტის გარე სასმენი პროცესორების დაფინანსების გადაწყვეტილება. „2020 წლიდან ყოველი წლის ბიუჯეტში გამოიყო 45000 ლარი, რომლითაც წელიწადში 3 ბენეფიციარი ფინანსდება. ეს არის ჩვენი ძალიან დიდი მიღწევა რეგიონში“. სალომე ამბობს, რომ თავდაპირველად მშობლები ნაკლებად მონაწილეობდნენ პროექტებში, გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში, ადგილობრივ თვითმმართველობასთან თანამშრომლობაში. „2 წლის წინ მახსოვს, როდესაც ვიდეოსიუჟეტის გადაღებისთვის ვთხოვე, მოეყვანათ ბავშვები, მხოლოდ ერთმა მშობელმა მოიყვანა. ბოლო გადაღებაზე კი 4 ბავშვი მოვიდა. ვხედავ, იცვლება დამოკიდებულება მშობლების მხრიდან და მინდა, ისინი უფრო გავააქტიურო“. ასოციაცია „ილის“ დროებით სარგებლობაში გადაეცა ოთახი სარეაბილიტაციო ცენტრისთვის, რომელიც შემოწირულობებით გარემონტდა, თუმცა საჭირო აღჭურვილობა, ავეჯი ამ ეტაპზე არ აქვთ და სურდო-ლოგოპედიც არ ჰყავთ. „ჩვენი ერთ-ერთი მიზანია კოხლიარული იმპლანტაციის შემდგომი სარეაბილიტაციო კურსი სამეგრელოს რეგიონშიც იყოს ხელმისაწვდომი და ამისთვის ძალისხმევას არ დავიშურებთ“. ავტორი: თეკლე ქაროსანიძე

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ერთიანი პორტალის www.csogeorgia.org–ის მონაცემებით საქართველოოში მოქმედი 1300–ზე მეტი საზოგადოებრივი (არასამთავრობო) ორგანიზაციაა (რეგისტრირებულ ორგანიზაციათა რიცხვი გაცილებით მაღალია). აქედან 200 ორგანიზაცია გენდერის, ქალთა უფლებების მიმართულებით მუშაობს. თუმცა საზოგადოებრივ სექტორში მომუშავეთა დაახლოებით ნახევარზე მეტი ქალები არიან. ისინი მუშაობენ განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, სოციალური საკითხების, მონიტორინგის, ადამიანის უფლებების დაცვის, სახელმწიფო მოწყობისა თუ სხვა საინტერესო და ქვეყნისთვის მნიშვნელოვან საკითხებზე.  რა ხდება საქართველოში გენდერული თანასწორობის კუთხით? გაეროს ქალთა ფონდის მონაცემებით „COVID-19-მა საქართველოში ქალთა მდგომარეობა გააუარესა, გენდერული უთანასწორობა კი - გააღრმავა“ (2020 წლის ზაფხულში ჩატარებული გამოკითხვის შედეგები). „პანდემიის პირობებში მზრუნველობაზე გაზრდილი მოთხოვნა საოჯახო საქმეების განაწილებისას არსებულ გენდერულ უთანასწორობას კიდევ უფრო აღრმავებს და ქალების შემოსავალს ამცირებს მიუხედავად იმისა, რომ მათ მუშაობა კიდევ უფრო დიდხანს უწევთ“, ნათქვამია ორგანიზაციის ვებგვერდზე (იხ.https://cutt.ly/Hzw2ydd) გაეროს ქალთა ფონდმა გამოკითხვის შედეგების მიხედვით, ქალებსა და კაცებს შორის საოჯახო საქმეების განაწილების ინფოგრაფიკა შექმნა, რომელსაც უცვლელად გთავაზობთ.

„მოწყალების დები“ – მათ შესახებ თითქმის არაფერი ვიცით, მხოლოდ რამდენიმე ფოტოა შემორჩენილი, რომელიც საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიამ რამდენიმე წლის წინათ გამოაქვეყნა. ფოტოების ავტორი ერთ–ერთი მოწყალების დაა.  საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდგომ, 1918 წლის 11 სექტემბერს დაფუძნდა წითელი ჯვრის ეროვნული ორგანიზაცია, რომლის ბაზაზეც შეიქმნა მოწყალების დების საზოგადოება. ორგანიზაციაში უამრავი ახალგაზრდა გაწევრიანდა, მათი უმეტესობა სტუდენტი იყო. 100 წლის წინათ, საქართველოს ოკუპაციის დროს, მათ ფრონტის წინა ხაზიდან დაჭრილები გამოჰყავდათ, მკურნალობდნენ, რამდენნი იყვნენ ან რა ბედი ეწიათ – უცნობია...  1921 წლის 17 თებერვალს წითელი ჯვრის ორგანიზაციაში მოხალისედ მარო მაყაშვილი გაწევრიანდა და სხვა მოწყალების დებთან ერთად კოჯრისკენ გაემგზავრა... 19 თებერვალს 19 წლის შესრულდა... ამ დღეს მუხლებზე დაყრდნობილი მარო ფეხზე ჭრილობას უხვევდა სტუდენტ პავლე ბეშკენაძეს, ეს დღე საბედისწერო აღმოჩნდა სტუდენტი ბეშკენაძეც და მარო მაყაშვილიც ფრონტზე დაიღუპნენ.  მარო მაყაშვილი პირველი ქალია, რომელიც საქართველოს ეროვნულ გმირად აღიარეს.